346 of 1510
De stripmomenten van 2023 door onze redactie
Jaarlijks presenteren we je ons jaaroverzicht, gezien door de ogen van de medewerkers van Stripspeciaalzaak.be. Dan staan we stil bij wat elk van ons is bijgebleven van het afgelopen stripjaar. Bij veel redacteuren was dat een overzicht van favoriete strips. Deze keer was er echter een verbod om analyses of bevindingen te reduceren naar een top-10'tje van het afgelopen jaar, want "dat doet iedereen al" en dat is saai. Hieronder vind je onze stripmomenten van 2023, waarin tegengestelde meningen, persoonlijke voorkeuren en favoriete albums net zo goed een plaatsje krijgen, want wat stelt zo'n verbod eigenlijk ook voor?
Peter D'Herdt: “Toch van tien naar een!"
Het was jaren geleden dat ik nog zoveel strips had gelezen, zorgvuldig Excel-lijstjes met punten had bijgehouden en op voorhand afwegingen had gemaakt van waarom ik het ene beeldverhaal voor het andere had geplaatst. Mijn preparatieniveau om een goed onderbouwde en nauwkeurig gerechtvaardige top af te leveren als ruggengraat van een eindejaarsoverzicht voor uw geliefde en toegenegen stripwebsite, was nog nooit zo hoog geweest. Tot onze hooggeachte eindredacteur ons doodleuk liet weten dat we het deze keer over een andere boeg gingen gooien. Mocht ik dus mijn hele voorbereiding in de septische put kieperen en moest ik het toch wel gaan hebben over de belangrijke tendenzen in stripland, zeker? Maar zelfs dat gaf me keuzestress. Want wat is er dit jaar alweer veel gebeurd. Ik pik er vijf dingen uit die mij geraakt hebben, gewoon omdat ik met vijf, five of cinq anders geen betweterig samengesteld woord kon vormen.
- Het Beest was weer geweldig!
- Le Lombard en Moulinsart vierden de zevenenzeventigste verjaardag van het weekblad Kuifje met een turf van een boek dat in tekst en beeld de grootste helden van het weekblad in de kijker zette en waarin de held Kuifje (die niet eens zoveel in het blad stond) onevenredig fel overbelicht werd. Een gemiste kans, die werd goedgemaakt door de nog steeds lopende expo in het Belgisch Stripcentrum dat wél een evenwichtig beeld van mijn persoonlijk favoriete weekblad en bij uitbreiding uitgeverij Le Lombard schetst. De meest liefdevolle expo die ik tot nu toe in hét stripmuseum mocht zien en een must voor zowat de helft van onze stripgeschiedenis wil doorspitten.
- Voor het eerst viel mij het drieste najaarsoffensief van de grootste stripuitgevergroep in ons taalgebied op. Het was zo overweldigend dat ik er mij zelfs wat aan ergerde. Er zal wel over nagedacht zijn door mensen met veel verstand ervan en het zal een kwestie zijn van in belangrijke tijden de concurrenten uit de rekken te houden. Maar met wat van oktober tot begin december bij Standaard Uitgeverij verscheen (in een tsunami van drie kort op elkaar volgende golven), konden we niet alleen onze halve jaarbudget voor strips opdoen, we konden er tot voor kort ook onze halve jaartop mee vullen. Nu niet meer. We mogen geen top-10 meer maken, remember? Maar er is nog een tweede — meer belangrijke — reden. In quasi al die commerciële topreeksen heeft zich een “Jacques Martinisering” doorgezet: ik koop en lees ze nog uit gewoonte. Maar ze raken me niet meer, ze overweldigen me niet meer, het is te veel van hetzelfde. In die zin zou ook de expo in het stripmuseum leerrijk moeten zijn: terugkijkend is te zien hoe in die geschiedenis van weekblad en uitgeverij nooit op de lauweren werd gerust en steeds naar vernieuwing werd gestreefd. Hoog tijd dat die drang terug de kop op steekt en dat naar innovatieve, beklijvende, ontroerende aanpakken wordt gegrepen en niet naar een atoombom aan zekerheden op het eind van het jaar.
- Denken we in deze feestweek toch ook even terug aan de vele overlijdens in de stripwereld in 2023. Velen van hen stonden op mijn absolute verlanglijstje om eens te spreken of te interviewen over hun werk, hun leven en hun impact op de stripgeschiedenis of maakten strips (of tekenfilms) die in mijn jeugd en adolescentie een indruk op mij hebben gemaakt: Henri Desclez, Bob De Groot, Gommaar Timmermans, Thierry Cailleteau, Jean-Claude Cassini, Sidney, Jo-El Azara. Louis Cance, iemand die veel voor mij betekende als gepassioneerd redacteur van het nostalgische en charmante fanzine Hop! overleed in december. Ook in de wereld van fanzines, stripfanaten en -historici blijven gaten vallen, die hopelijk toch weer worden opgevuld door enthousiaste en misschien wat overijverige vorsers. Maar wie kan daar in deze rollercoasterwereld nog tijd en energie voor vinden?
- Gelukkig zijn er nog de StripKiosken van deze wereld, of onze website met de enthousiaste teksten van Hugo Landuyt (over Alex) en Leo Kupers (over Robert en Bertrand). Heerlijk om te lezen, volgestouwd met leuke weetjes, liefdevol en bevlogen in al zijn eenvoud, nergens hoogdravend of hautain. Meer moet het gewoon niet zijn, toch?
Koen Driessens: “Woke Jan"
Die ochtend op het Schoon Verdiep.
"Jambon staat voor de deur? Vooruit dan maar. Ik heb blijkbaar toch niks beters te doen dan hier Jan en alleman te ontvangen."
"Gegroet, Leider, ik breng u alvast de beste w..."
"Jaja. Jambon, gij zijt nu al de derde bezoeker in enkele weken tijd hier. Tot groter plezier van de nationalistische lezers van ssz.be dan het mijne. Staat er binnenkort iets te gebeuren, misschien?"
De minister-president van Vlaanderen bespeurde het sarcasme niet in de vraag van zijn voorzitter: "Eh, drie verkiezingen in juni, Leider..."
"Allei, wat gij nu vertelt, Jambon! Ge weet toch wel dat alle goede dingen uit drie bestaan? N-V-A, Bart-De-Wever, burgemeester-partijvoorzitter-volksvertegenwoordiger?"
"Jan-Jam-Bon."
"En dat is mijn derde oogrol binnen de minuut, proficiat. Nu ge hier toch zijt: gij als minister van Cultuur..."
"O ja?"
"...Ge weet toch dat ik zwaar bekommerd ben om die scheve score van Pisa in ons Vlaamse onderwijs? Hoog tijd om in die nieuwerwetse woke onderwijssystemen van vandaag de cultuur van de klassieken uit de deugdelijke humaniora herin te voeren. Onder het motto: aut dosce, aut disce, aut discede. Onderwijs, leer of trap het af."
Een grapje, veronderstelde sterke Jan.
"Een beetje poësis en retorica zet onze jeugd cultureel weer op de rails. En om de ontspoorde jongeren wat tegemoet te komen, stel ik voor dat gij, als minister van Cultuur, kwistig opvoedende Romeinse strips verspreidt in de Vlaamse scholen. Keuze genoeg het afgelopen jaar: daarin verschenen Alex 41 en 42, terwijl die eigenlijk al 75 is, al is hij een vijftiger in Alex Senator, waarvan album 14 dezelfde Arminius opvoert als die een hoofdrol krijgt in De Adelaars van Rome 6. In de reeks Bloedkoninginnen kunnen Cleopatra en de drie Iuliae die van ongs — zoals Zuhal, Liesbeth en Annick — maar inspireren. Er waren nieuwe reeksen als Omula en Rema (over de stichting van Rome), De Weg van het Zwaard (ten tijde van de Flavische keizers) en Nemoralia (met Caligula in een glansrol) en er waren zelfs humoristische pogingen met de verdienstelijke Asterix 40 en het eigenlijk niet in dezelfde adem te vernoemen De Romeinen 1. De reeks Inguinis hou ik het best voor mezelf en mevrouw BDW..."
De Antwerpse burgervader leek even de draad van zijn betoog kwijt te zijn.
"Soit, geen ander tijdperk komt zo vaak aan bod in strips als de Romeinse oudheid. Geen wonder dat de vraag ’hoe vaak denk jij aan het Romeinse Rijk?’ trending was dit jaar op de asociale media! Liever dan die ook in strips om zich heen grijpende aberrante gendertoestanden! Getuige daarvan Pardalita (Joana Estrela), over meisjes die verliefd worden op elkaar, of godbetert Genderqueer (Maia Kobabe), over een meisje dat geen meisje meer wil zijn, maar ook geen jongen...Tss. Of de nochtans bij mevrouw BDW én de kinderen populaire lgbtq+-reeks Heartstopper (Alice Oseman), waarvan net deel 5 verscheen... Maar ja, ik zal maar denken: quae nocent, docent, wat schaadt, daar word je sterker van. En wat is dat tegenwoordig toch met al die strips over sterke vrouwen? Zoals Hild (Veerle Hildebrandt), Serena (Terkel Risbjerg, Anne-Caroline Pandolfo, Ron Rash), Fight Girls (Frank Cho), Laat Mijn Hand Niet Los (Didier Cassegrain, Fred Duval, Michel Bussi)... Die laat ik mevrouw BDW liever niet onder ogen komen!"
Jan Jambon vond het stilaan tijd de rant van zijn voorzitter af te breken. "Mag ik voor onze jeugd de integrale van Het Verhaal van Vlaanderen suggereren, Leider?"
"Tu quoque? Als het echt moet..."
"En ook niet te versmaden zijn de in 2023 verschenen delen van Daedalus (Charles Burns), Mattéo (Jean-Pierre Gibrat), De Kinderen van de Wind (François Bourgeon) en De Arabier van de Toekomst (Riad Sattouf). Jammer genoeg wel allemaal het einde van de reeks..."
"Laten we hopen dat het voor u in juni niet einde reeks wordt, Jambon. Laat misschien uw haar groeien, want zo’n kort kopke schijnt vandaag ook al woke te zijn."
Jan Goffin: “Schilderachtig en ongegeneerd ontspannen"
Naar aanleiding van een rondvraag van de redactie naar namen van tekenaars, scenaristen of anderen die iets zouden kunnen vertellen over André Franquin als herdenking van z’n honderdste verjaardag in 2024 ben ik mijn strips even gaan overlopen. Jeetje, hier moet dringend orde op zaken worden gesteld. Ook al staan ze alfabetisch per tekenaar, de kasten kunnen het niet meer aan.
En toch volg je als striplezer wekelijks wat er nieuw is verschenen, lees je besprekingen van anderen en laat je je dan vaak daardoor beïnvloeden om een album aan te schaffen. Nochtans is het duidelijk en weet je dat ook: smaken verschillen echt, ook al zijn die besprekingen goed bedoeld. Maar de nieuwsgierigheid om het album zelf te kunnen lezen en te beoordelen wint het.
Een rangschikking van de tien of twintig beste albums van het jaar is niet meer aan de orde. Misschien is dat geen slecht idee, want ieder heeft andere verwachtingen van het album dat hij/zij ter hand neemt: de een wil gewoon luchtig relaxen, de ander wil een spannend verhaal, een volgende valt voor de tekenstijl, enzovoort. Daarom een persoonlijk overpeinzende beschouwing van 2023, die hopelijk veel navolging vindt.
Zelf word ik vooral aangetrokken door een knappe of schilderachtige tekenstijl die zelfs een apart kantje mag hebben. En als het verhaal dan ook nog spannend of goed in elkaar zit, is dat een pluspunt. In dat opzicht waren zeker Serena en GoSt 111 letterlijk en figuurlijk een schot in de roos.
Het mag in dit verband trouwens gezegd dat de nieuwe uitgeverij Lauwert een verrijking is voor het striplandschap. En ja, de uitgeverijen Scratch Books, Concerto Books, Oogachtend, Bries en Sherpa waren al ietwat opmerkelijke eenden in de bijt.
Het hoeft niet altijd spannend te zijn, maar het moet wel verrassend grafisch mooi blijven, ook wanneer het verhaal een autobiografisch kantje heeft, of waarheidsgetrouwe elementen brengt. Dat mag zelfs een inspanning van de lezer vragen bij minder populaire thema’s.
Het was genieten van albums met een kleurenpracht zoals In de Schaduw van de Helden of Een Engelse Romance. En voor een haast fotografische weergave mag in dat verband zeker De Lijfwacht van Massoud vermeld worden.
Ik heb ook een zwak voor albums met een wetenschappelijke achtergrond of boodschap die je op een ludieke manier echt iets willen bijbrengen. Het geeft je het idee dat je niet zomaar een kinderachtige strip of graphic novel aan het lezen bent, maar dat je waarlijk verdiept raakt in wetenschappelijk werk. Étienne Davodeau brengt met Het Grondrecht een lange voettocht in beeld die, met de schoonheid van het landschap op de achtergrond, waarschuwt voor het afval van kernenergie. Eveneens geweldig is De Wereld van Sofie (deel 2) dat een treffend overzicht geeft van de filosofische stromingen tot op heden, het wordt haast een naslagwerk.
Voor veeleer het klassieke tekenwerk, genre klare lijn, maar met een hedendaags onderwerp zoals de rechterlijke macht, mag zeker Een Misrekening vermeld worden. Of ook Als de Fado Weerklinkt dat zich afspeelt tijdens het totalitaire bewind in Portugal.
Nieuw werk van landgenoten dat echt de moeite waard is: Galapagos en Merel! Het eerste is gebaseerd op een waargebeurd verhaal en het andere is een sociale schets in een landelijk gebied.
Normalerwijze verkies ik eerder een one-shot en heb ik het niet zo met eindeloze vervolgreeksen (bijvoorbeeld Largo Winch — sorry voor de liefhebbers) die je proberen te binden door je te laten uitkijken naar een volgend album om het verder verloop te kennen. Een uitzondering mag echter gemaakt worden voor twee albums die mijn inziens boven de ‘massa’ uitsteken door het prachtige tekenwerk en het meeslepende realistische scenario dat — welja — een langere periode bestrijkt: Oorlog en Liefde deel 8 en 9 en Mattéo deel 6. Deze albums vormen trouwens tegelijk het einde van de reeks waardoor deze niet onnoemelijk lang heeft geduurd.
Speciaal in de vervolgreeksen is ook het autobiografische De Arabier van de Toekomst dat met het zesde deel zijn Westerse inburgeringsfase voleindigt.
Een bijzondere vermelding verdient het album De Kleur van Dingen waarin personages niet meer realistisch zijn getekend, maar louter worden afgebeeld als kleine cirkels en door verschillende kleuren te onderscheiden zijn van elkaar. Het is daarbij wel belangrijk dat het scenario je meezuigt.
Tot slot wil ik ook wel erkennen nog graag simpelweg in de zetel te ploffen, me terug een dertienjarige te voelen om ongegeneerd te ontspannen met de betere, pretentieloze strips zoals de nieuwe Guust Flater, De Magnifieke Monet, Jacques Gipar of Isabelle Avondrood.
En dan heb ik het nog niet eens gehad over Malaterre, Marathon, Knipperen en Ademen, Hypericon, De Droefheid van de Olifant...
Alvast veel leesplezier in 2024!
Dai Heinen: “Gewoon goed en leuk"
Geen top 10 lijstje van 2023? Het vriendelijk doch dringende verzoek van de hoofdredacteur om niet weer met het zoveelste top-10-lijstje aan te komen, moest even landen. Immers, gewoontedier dat ik ben, had ik het lijstje al half in mijn hoofd zitten toen ik deze zin las. Ik ga je dus niet vermoeien met het feit dat ik de Alwilda-trilogie over een Vikingprinses, het derde deel van de Tweede Wereldoorlogstrip Irena en vooral het vervolg op Zaroff het beste vind wat er op stripgebied in 2023 is verschenen.
Dat de nieuwe Asterix best leuk is, heb je al lang zelf ontdekt, net zoals het feit dat Largo Winch nog niet met pensioen hoeft te gaan. Het nieuwe reguliere album is weer ouderwets goed en een verborgen strip-secret is het driedelige Het Fortuin van de Winczlavs. Largo Winch-schepper Jean Van Hamme schrijft een vermakelijk familie-epos over de jeugd van de miljardair in spijkerbroek.
Het westernsegment was dit jaar wederom goed vertegenwoordigd en de populariteit wordt ook onderstreept door meerdere kwalitatieve verhalen die dit jaar verschenen. Six is een puike western, Het Venijn deel 5 onderstreept hoe goed deze afgeronde reeks is en ook Nefilim baarde opzien met een goed debuut. Buiten het westernsegment liet de Kuifje-hommage zien dat dergelijke uitgaven ook van toegevoegde waarde kunnen zijn.
En het elitaire lijstje dan? Al die elitaire top-10-lijstjes die ik vaak voorbij zie komen, zijn niet aan mij besteed. Vaak staan ze vol met one-shots die allemaal zogenaamde meesterwerken zijn. Menig stripverkoper zal echter beamen dat hij commercieel gezien veel liever een nieuwe Blake en Mortimer ziet verschijnen en dat deze elitaire one-shots commercieel gezien (vaak) weinig bijdragen. Als we over de laatste veertig jaar kijken: waarom zijn er dan zoveel albums van reeksen als Thorgal, Xlll, Largo Winch, Blueberry en Blake en Mortimer verschenen? Omdat veel mensen het gewoon goede en leuke strips vinden. Laat je dus niets wijsmaken door elitaire lijstjes van 2023, maar ga naar de stripwinkel en begin met bovenstaande reeksen, mocht je ze nog niet gelezen hebben. Heb je ze wel al mogen ontdekken en ben je zoekende naar meer recente reeksen, dan vraag je stripwinkelier naar bijvoorbeeld Tango, Murena of Rani. Ook de vele mooie integrale uitgaven die maandelijks verschijnen zijn een ideale manier om golden oldies te ontdekken. Voor volgend jaar staan er al enkele hele mooie integrale uitgaven aangekondigd, kan ik je verzekeren.
En begin niet meteen met een spin-off over de jonge jaren van een gedateerde held (behalve de al eerder genoemde Largo Winch), anders voel je je snel aangetrokken tot de volgende alinea.
Is elke aankoop geslaagd? Ik kan nu wel gaan roepen dat ik van strips verstand heb, maar eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik net zo’n stripnitwit ben als ieder ander. Daarom heb ook ik ieder jaar wel een paar tegenvallers te noteren. Het eerste deel van Xlll Trilogy over Jones voegde weinig tot niets toe en ook January Jones maakte een slechte beurt.
Beste uitgeverijen, verschijnen er niet te veel strips? Er verschenen net zoals voorgaande jaren weer zo ontzettend veel nieuwe strips dat niet alleen lezers en verzamelaars, maar ook winkeliers steeds krapper komen te zitten in hun capaciteit. Ieder jaar schuiven we wat met onze papieren geliefdes in de kasten zodat we ergens weer wat centimeters winnen voor toekomstige aankopen. Niet alleen de beschikbare ruimte vormt een belemmering, ook het stripbudget knelt soms. We kunnen niet alles kopen wat verschijnt, dus moeten we keuzes maken. Doen we onszelf hiermee tekort?... Zeker weten!
Chris Huybrechts: “Strips om te blokken"
Vragen over strips blijven in het tv-programma Blokken een gedurfde onderneming. Urbanus en F.C. De Kampioenen lukken nog net. Ben Crabbé durft De Rode Ridder ook nog aan. Prima, maar daar houdt het helaas op.
Maar durven wij onszelf de vraag stellen: met hoevelen lazen we in 2023 toppers zoals: Oorlog en Liefde, Saboteuses, De Juffrouw, Angel Wings, Jij Gaat Dood, De Kleine Astronaut, Laat Mijn Hand Niet Los, Nello en Patrasche, Na de Razzia, De Kronieken van Amoras, Tranen in het Zand, Kopje Onder, Airborne 44, Galapagos, Thorgal Saga: Vaarwel Aaricia, Het Beest,... Een paar duizend stripliefhebbers?
Een hommage die me nostalgisch deed genieten, was ongetwijfeld de Kuifje-special voor de zevenenzeventigste verjaardag van het weekblad. Ik kon de brievenbus terug horen kletteren zoals in de jaren 1970. Toen werd een week dag na dag ongeduldig afgeteld. En dan was er eindelijk die verlossende postbode. Nu kunnen we alvast een abonnement aanraden op De Lauwert Gazet! Je krijgt al die toppers gewoonweg niet meer gelezen. Maar ik offer me graag op.
Dat Stripspeciaalzaak.be in 2024 vele nieuwe lezers mag bijwinnen, die na het lezen van onze enthousiaste recensies naar de stripwinkels rennen. We zullen het snel merken aan de nieuwe vragen in Blokken! Ben Crabbé: “Blijven antwoorden op de vragen, dan komen die strips... euh... die letters vanzelf!”
Wouter Porteman: “Intens gelukkig"
Al heel ons jonge leven voelen we ons Kuifje, Robbedoes of Batman. Op een banalere dag kan dit wel eens Ragebol, Jonathan of Jerome K. Jerome Bloks zijn. Maar nooit minder. Totaal onverwachts maakte ik dit jaar uitgebreid kennis met de zorgsector in het diepste van al haar geledingen. Het werd een absolute meevaller, want ik ben nog in staat om deze tekst te typen. Ongepland kwam er dus heel veel tijd vrij. Hier had ik altijd stiekem van gedroomd. Een weekje vakantie waarin je niets anders kan en mag doen dan strips lezen. Ik had bovendien het ‘geluk’ dat ik niet één weekje, maar er zelfs meerdere kreeg.
Hoe dan ook, ik heb dit jaar veel strips gelezen en vooral herlezen. Laat ons beginnen bij de oude meuk. Het gros is enkel nog nostalgie en vandaag verhaaltechnisch hopeloos verouderd. Stomme scenario’s met tenenkrullende zinnen... Ik heb veel stripreeksen te lang met een roze mantel der liefde toegedekt. Van sommige reeksen heb ik zelfs integrales gekocht. Neem nu Lester Cockney, 421, De Beverpatroelje of Aurora en Ulysses, Centauren. Voor de meer ervaren en verwende lezer die ik nu ben, stellen die verhalen vandaag echt niets meer voor. Pff. Geef mijn volgende portie maar aan Fikkie.
Gelukkig waren er ook herlezen reeksen van de vorige eeuw die wel overeind blijven. Blueberry, Asterix, Roze Bottel, de Van Hamme-reeksen, Samber,... Opvallend was dat de tijdgeest wel enorm voelbaar is in de toen actuele strips. Je wil echt niet weten hoe vaak het n-woord valt in de eerste XIII’en. Ik werd er soms echt ongemakkelijk van. Ja, ik begrijp Hergé steeds meer toen hij besliste om zijn oude albums te laten restylen. Ik heb ook echt veel mooie, frissere oudjes herlezen. De one-shots van Zidrou, Magasin Général, Een Deken van Sneeuw,... Maar het allerbeste is en blijft toch Manu Larcenets Blast. Het wordt eens tijd dat de lezers van Stripspeciaalzaak.be opnieuw een Grenzeloze Top 500 bij elkaar mogen stemmen.
Daarnaast had ik nog het geluk dat 2023 een wel heel straf stripjaar was. Wat een bom is Malaterre toch! Ik werd tot tranen toe ontroerd door Landloos in de Wind, In de Schaduw van de Helden en Als de Fado Weerklinkt. Ik leefde me helemaal in het avontuur van Galapagos, Hoka Hey! en De Kronieken van Amoras. Een Zee te Hoog en Senso heb ik het meest herlezen en elke keer meer gewaardeerd. En dan waren er nog de prima comebacks van Soda en Guust Flater die me onverwachts positief verraste. Wat een mooi jaar.
Ik geef toe. In elk ander jaaroverzicht had ik uitgepakt met diepgravende analyses over het aantal strips, het betere en soms echt gebrekkige uitgavebeleid, toffe uitjes en expo’s en andere geblaat en gemekker over het stripwereldje. Maar het feit is dat dit jaar strips me intens gelukkig hebben gemaakt. En vooral dan het feit dat er zoveel mooie mensen bij betrokken zijn. Een striphandelaar die onthoudt dat ik vorig jaar op zoek was naar het hopeloos uitverkochte Antananarivo dat ik eenmaal te veel als geschenk heb weggegeven en er recent nog een vond voor me. Een andere striphandelaar die me zomaar verraste door een album te laten signeren op een beurs. Een stripliefhebber die een hele dag opoffert om enkel voor mij dédi’s te gaan scoren op een besloten signeerevenement. Een andere die zomaar een gesigneerd album voor me koopt op een buitenlandse reis. Iemand die lastminute toch nog een interview voor me wist te regelen. Een bende stripauteurs en -maten die je maffe foto’s mailen na een gelukt stripevenement dat je zelf heel actief hebt meegeorganiseerd maar op het laatste moment moest volgen vanuit het ziekenhuis (de mooiste foto’s van evenement vind je hier)... Kleine en minder kleine gebaren die me dit jaar enorm dierbaar waren. Dank je wel. Dank je wel.
Voor mijn slotalinea verwijs ik graag naar de Holocaustoverlevende Joseph Weismann die ik mocht interviewen naar aanleiding van Na de Razzia, de strip over zijn leven. Ergens in de strip staat zijn mantra die me dit jaar het nodige duwtje gaf: "Accepteer nooit het onaanvaardbare." Doen.
Mario Stabel: “Meer zout op onze strippatatten"
Moesten we een dagboek bijhouden, dan zouden we in onze schriftjes van 2023 waarschijnlijk nogal wat donkere passages tegenkomen. De onzekere politieke en economische situatie, mondiale conflicten en ook wel enkele dipjes op familiaal en professioneel vlak, zorgden ervoor dat we ’s avonds het liefst snel onder een dekentje kropen, de afstandsbediening en een goeie barrel aged stout binnen handbereik. Daarnaast bleken we de laatste maanden ook meer voldoening te halen uit boeken zonder prentjes, zodat onze stapel ongelezen strips steeds maar aan het uitdijen was en onze bijdragen aan de site alsmaar slonken.
We konden ons helemaal verliezen in de muziekbiografieën over Mark Hollis, Dinosaur Jr en Marillion-drummer Ian Mosley en kijk... hier vond ook Tales of The Smiths van Con Chrisoulis een plaatsje. Origineel gestart als een online comic, kreeg die recent eindelijk een geslaagde papieren bundeling.
Ook wij zijn niet ongevoelig voor de integralenrage die ons nu al enkele jaren diep in de portemonnee doet tasten en waar sommige reeksen nu stilaan de eindmeet naderen. Mooie uitgaves en fijne dossiers kunnen niettemin niet verdoezelen dat in het gros van de gevallen na een tiental albums het vet echt wel van de soep is en dat auteurs zichzelf onbewust beginnen te herhalen. We snappen dat uitgeverijen uit commercieel oogpunt blijven inzetten op hun goedlopende klassiekers en we gunnen iedereen zijn of haar hap-slik-weg familiestrip, maar voor ons mag er net dat beetje meer zout op onze strippatatten.
En zo gaat onze goesting toch meer en meer in de richting van de pure auteursstrip. Zo leefden we mee met de persoonlijke verhalen van Bart Proost in zijn Caspar David Friedrich, leverde Daniel Clowes met Monica een verhaal af waar we nog altijd niet goed van zijn en is Alison van Lizzy Stewart een hommage aan alle vrouwen die uit de schaduw van een arrogante man willen treden. Lauwert, de nieuwe ster aan het uitgeversfirmament, wist met De Dooie, Edelweiss en Geheugen op Zak nog enkele pareltjes op te vissen en ook hun aanbod voor het volgend voorjaar ziet er alvast veelbelovend uit.
Misschien moeten we stilaan ook eens een lijstje met kattenstrips beginnen aanleggen. Dit jaar alleen al beleefden we veel lol aan de manga’s A Story of Seven Lives (Shirakawa Gin) en A Man and his Cat (Umi Sakurai), aan de twee al verschenen delen van de kattentrilogie (Pog en Naïs Quin) naar de romans van Bernard Weber en het met een fluffy cover uitgegeven Hairball (Matt Kindt en Tyler Jenkins). En voor het gemak plaatsen we ook de laatste Blacksad met een licht gevoel voor ironie in deze categorie.
En zo kijken we toch licht spinnend uit naar 2024. We wensen onszelf meer striptijd, wat wereldvrede en een goede gezondheid toe en we vermoeden dat we voor elke lezer hetzelfde mogen hopen!
David Steenhuyse: “Meer beleving"
Ook dit jaar zocht ik meer stripbeleving ver van m'n luie leeszetel door reportages te kunnen maken. Enerzijds is er het trouwe gezelschap van onze fotograaf Raymond Lagae voor het bezoeken van vernissages, persvoorstellingen en dergelijke meer. De tentoonstelling die me het meest beroerde, was een overzichtsexpo van Morris die in 2023 honderd jaar geleden geboren is. Bij het zien van al die originelen in de Brusselse galerie van Huberty & Breyne stond ik stil bij het pure vakmanschap, de grafische vertelkunst en het ontzagwekkende belang van het erfgoed dat nog maar zelden in zo'n grootorde bij elkaar te zien is. Oog in oog staan met een reusachtig origineel van de cover van Phil IJzerdraad, het deed me wat. Een verzamelaar van originelen was er ook stil van. Zijn bewondering nam op de vernissage de bovenhand op het verlies van zowat 90% van de honderden originelen die bij hem waren gestolen. Voor eventjes toch. Ga dat ook bekijken! Je hebt nog kans tot 27 januari. Beleving.
Anderzijds geniet ik elk jaar meer en meer van citytrips met een grote zin om te ontdekken waar er in winkels, musea, gewoon op straat of elders strips en stripfiguren te vinden zijn in diverse Europese steden. Valencia, Bologna, Firenze, Berlijn, Helsinki, Tallinn, Kopenhagen, Boedapest, Lyon of dichter bij de deur in Brussel kostte het me geen moeite om van de ene verbazing in de andere te vallen, dikwijls op goed geluk, geholpen door heel wat toeval en wat lef om dat toeval een handje te helpen. Zo ontmoette ik in Kopenhagen Thierry Capezzone, de huidige tekenaar van de jeugdreeks Pol. Hij gaf me eerst een rondleiding in het tweede oudste pretpark ter wereld: Tivoli, waar Pol, Pel en Pingo een plaatsje hebben en de kluis met de archieven van de stripreeks is ondergebracht. Daar zet het pretpark met Pol actief in op het entertainen van kinderen. Het was ook ooit de eerste stripreeks die ik las. De komische tekenaar en vriend van vele striptekenaars is intussen een stepping stone om eventueel een wereldberoemde stripmaker in New York te kunnen ontmoeten, een reis die ik in 2025 wil ondernemen. Maar over enkele maanden staat Japan op het programma, met tips van Ilah die een album voorbereidt met advies voor wie een eerste keer naar het land van de rijzende zon — en de manga's en anime — afzakt. 経験。
Tijdens die reizen sla ik ook de aanpak en het aanbod in plaatselijke stripwinkels gade. Ik werd het meest van mijn sokken geblazen in de grootste vestiging van Faraos Cigarer in Kopenhagen. Een overweldigend, evenwichtig aanbod in een nette winkel vol met klassieke Franco-Belgische strips, comics, manga's, figuurtjes, posters, antiquarische strips. Het publiek is er even veelzijdig als talrijk, zowel jong als oud. De vriendelijke verkopers weten er wat service is. Ook Modern Graphics in een hippe wijk in Berlijn bood me veel plezier en enthousiasme over het stripmedium. Erfaring en erfahrung.
Dat enthousiasme wordt minder gedeeld door Lectrr, die op een van de zoals steeds leerzame Stripgids Salons van organisator Kurt Morissens een doembeeld van de stripwereld schetste in wat bijna een bevlogen onemanshow leek. In de auto terug naar huis kreeg hij een lift van me, waarbij we verder doorboomden over de toekomst of het falen van stripbeleid. Gevaarlijke autorit, want de cartoonist is ook dit jaar weer met de dood bedreigd omwille van enkele van zijn cartoons. Hij houdt ook bij welke cartoonisten ontslagen worden door net die ene cartoon te veel die volgens hun klanten of lezers te ver gaat of wiens recht op vrije meningsuiting naar een cancel leidt. Kan zomaar alles, zoals de vermeende racistische uitlatingen van Dilbert-tekenaar Scott Adams, om dat hoge recht te blijven vrijwaren? Het recht op vrije meningsuiting is uiteraard geen eenrichtingsverkeer. Wie het oneens is met een mening moet dat ook kunnen uiten in een eigen mening. Zolang dat fatsoenlijk blijft, zeker?... Of grappig. Het verweer "je mag niets meer zeggen" gaat niet op. Het verschil met vroeger is gewoon dat een ander nu nadrukkelijker zegt wat hij/zij/hen daarvan vindt. Beleefd, hoewel niet altijd.
Dat de wereld vandaag desondanks niet meer hetzelfde is als vroeger, doet me soms onverdacht een cringe gevoel geven, bijvoorbeeld op een overzichtsexpo van Willem in Lyon waar heel expliciete cartoons bij elkaar zijn gebracht. Ook hij ontsnapte aan de dood bij de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo waar hij net naartoe zou gaan. Dat ongemakkelijke gevoel wordt me echter niet ingegeven omdat het voor mij te ver zou gaan (geenszins dus), maar omdat ik het volgens sommigen niet meer grappig mág vinden. Tegelijk steun ik het idee dat "traditie" en "we hebben dat altijd zo gedaan" geen excuses mogen zijn om geleidelijke maatschappelijke evolutie te verhinderen, wat sowieso niet te stoppen is, maar nooit met de grote en snelle stappen die extremisten aan beide zijden graag zouden zetten. Tussen zwart en wit zit nu eenmaal een regenboog aan nuances en moet het eerst botsen en schuren voor het vlotter loopt. En om een boutade te parafraseren: het was vroeger traditie om op straat te kakken, we zijn daar op een gegeven moment ook mee gestopt. Beleving.
Maar of het woke-spook of artificiële intelligentie, die het werk van tekenaars rooft of hen zelfs doodleuk vervangt, de grootste bedreiging is voor het voortbestaan van beroepstekenaars, is nog maar de vraag. Misschien zal een tekort aan lezers nog eerder het vak bedreigen. Wie het afgelopen jaar de beslissing nam om er zelf mee te stoppen, was Merho. De aankondiging van zijn afscheid van de Kiekeboes was in 2023 het meest gelezen nieuwsbericht op onze site. Hij haalde er zelfs het eindejaarsoverzicht van vtm en eindejaarsnummers van het weekblad Humo en de krant De Tijd mee. "Stoppen loont", merkte hij erover op, als het om het krijgen van aandacht in de pers gaat. Beleving.
De mens achter de strip is me ook steeds meer gaan fascineren. Auteurs zitten vol verhalen die als achtergrond hun werk nog boeiender maakt. Een treffend voorbeeld is de tv-reeks Boris, waarin cartoonist Jeroom met z'n kompanen Jonas Geirnaert en Bockie De Repper in een camper een reis door Canada onderneemt om er de as van zijn overleden broer te gaan uitstrooien. Voor mij de tv-reeks van het jaar, strak op het slappe koord tussen drama en humor. Uit gesprekken met andere stripmakers heb ik ook veel bijgeleerd. Over de keuzes die ze maakten, ingegeven door het lot, toeval of ambitie of gewoon met sterke verhalen over bekende tekenaars. Zo vergeet ik nooit welke tekenaar en vooral waarom hij door een wc-raampje is ontsnapt. Dit zal uit goed fatsoen echter nooit opduiken in dossiers die ik over striptekenaars of stripreeksen schrijf. Bij veel van die tekenaars vraag ik me soms af waarom ze in deze veranderende, niet rooskleurige en financieel lastige tijden voor stripmakers blijven doen wat ze doen. Die vraag stel ik ook weleens luidop aan hen. Het antwoord luidt dan niet "omdat ik dat al altijd doe" of een enkele "ik kan niets anders". Nee, in de meeste gevallen spreekt simpelweg de passie: "omdat ik het gráág doe." Beleving.
Het is nog niet allemaal verloren, geloof ik graag in al m'n optimisme. Ondanks dalende verkopen blijft er veel potentieel publiek, alleen wordt dat met gedateerde middelen — "we doen dat al altijd zo" — niet meer bereikt zoals het zou kunnen. Maar hoe dan wel? En moet dat nog met strips op de manier waarop ze nu gemaakt of aangereikt worden... zoals het al altijd is geweest? Volgens mij is een sleutelwoord "beleving". Dat er een vernieuwd, breder besef komt dat strips meer zijn dan enkel bedrukt papier, meer dan een verzamelobject, meer dan een halfuur verdiende verpozing. En dat dit een aanvullend leven kan leiden buiten de traditionele, maar wel waardevolle keten van auteurs via uitgevers, distributeurs en winkels naar lezers met misschien nog wat informatiekanalen en media erbij geschopt. Strips zijn zo rijk aan cultuur, geschiedenis, artisticiteit, boeiende standpunten, unieke inzichten, meeslepende storytelling, zinnige boodschappen, emoties, humor, het vermogen om bevattelijk of integendeel heel diep in te gaan op relevante onderwerpen of die net zo goed kleine, banale dingen belangrijk maken. Waar is dat besef verloren gegaan buiten de nichekringen van al dan niet fervente en trouwe striplezers? Hopelijk worden strips weer hip, net zoals vinylplaten een (bescheiden) comeback maakten en verouderen jij en ik niet collectief met het publiek dat er nu nog is om daarna te verdwijnen. Het zal wat lef vergen om buiten de comfortzone te treden, om niet in de val van eeuwige herhaling te trappen, met vallen en opstaan, met het verwerken van klappen, onwil en tegenstand. Maar ook met het moedig overwinnen of slim aanpakken van gebreken. Of net zo goed willen inzien dat kwaliteiten er niet (meer) zijn. Stilstaan is achteruitgaan en daar is niemand bij gebaat. Of klink ik nu als een naïeve zagevent?
Diederik Van de Velde: “Momentumshift"
Wie het stripwereldje van naderbij volgt, voelt het al enkele jaren aankomen, maar nu is het ook voor buitenstaanders overduidelijk. De stripwereld maakt veranderingen door en hoe daarmee wordt omgegaan, zal het toekomstperspectief van de sector mee bepalen. Nadat steeds meer van de historische tenoren uit de gouden jaren van ons geliefde medium ons beginnen te ontvallen, bereikt de generatie daaronder de pensioengerechtigde leeftijd. Voor strips in de Vlaamse krantenstriptraditie zijn de veranderingen tastbaar. Traditiereeksen als Suske en Wiske, Jommeke en De Rode Ridder voeren veranderingen door in hun auteursteams, Urbanus houdt het voor bekeken en zelfs Merho geeft de stripfamilie die het meest de vinger aan de maatschappelijke pols heeft, door aan adoptieouders om van een welverdiend strippensioen te gaan genieten.
Uiteraard beseffen gepassioneerde volgers dat het striplandschap breder is dan deze reeksen, maar voor vele anderen zijn de in de supermarkt te vinden strips nog steeds het enige bewust herkenbare of gekende aanbod. Dat is meer dan jammer en op termijn het recept voor een versnelde krimp aan interesse. Reken daarbij dat België al lang niet meer de stripkweekvijver is van decennia geleden en je beseft dat België een markt van stripliefhebbers is die vandaag vooral gretig vertaalt wat doorstroomt uit Frankrijk. Onder lokale makers van klassieke strips wordt de spoeling erg dun en de kansenvijver klein. Nu de traditiereeksen voor een momentumshift staan, loert daar voor de grote speler(s) onder de uitgevers de kans om geleidelijk voor een nieuwe aanpak te gaan en aan te durven tonen hoe divers de stripmarkt nog steeds kan zijn. Tegelijk inzetten op traditie en vernieuwing lijkt meer dan ooit dé uitdaging te zijn om de stripmarkt fris te houden. Naambekende sterkhouders als De Adelaars van Rome of Blacksad, die nog steeds kunnen scoren los van een momentum, zijn namelijk uitzonderlijk.
Iconen flatervrij herlanceren en er succes mee boeken, religieuze flikken opschuren met sodakristallen. Het is gewaagd maar het werkt. Bravo! Nu nog de langdurige durf ontwikkelen om de stekker niet te snel uit volledig nieuwe reeksen te trekken, eerder dan het zoveelste deel van een ooit verwaterde sterkhouder uit te brengen. Tegelijk bevat het fonds van de grote spelers een berg striperfgoed. Hierbij een oproep aan rechtenhouders: bundel deze schatten nu ze nog relevant zijn. Het maakt wat oudere lezers nostalgisch en boort hier en daar wie weet zelfs het enthousiasme van nieuwe lezers aan. Bij andere uitgeverijen komt de verrassing soms uit onverwachte hoek, bijvoorbeeld in de gedaante van De Kleine Astronaut, een feelgoodstrip met een niet-alledaagse thematiek die me persoonlijk na aan het hart ligt.
Intussen zijn enkele kleinere uitgevers met een overduidelijk hart voor de meerwaardestrip de reden waarom ik verrast en hoopvol blijf over de relevantie en frisheid van het stripmedium. Na een wat rustigere periode publiceert Saga Uitgaven knappe vervolgen op Nooit en De Adoptie, naast een betrouwbare en constante flow aan integraal striperfgoed. De uitgeverij is zo heerlijk consequent en eigenwijs in cataloogkeuzes dat er ondertussen echt wel zoiets bestaat als een herkenbare Saga-stempel. Een nieuwsgierigmakende manier om te doen uitkijken naar wat er op stapel staat in hun komend feestjaar.
Wat nieuwkomer Lauwert Uitgeverij dit jaar presteerde, was niet minder dan indrukwekkend. Het gesmaakte Sirocco, dat ze eind vorig jaar uitbrachten, blijkt allesbehalve een toevalstreffer. Behoorlijk wat van hun albums dit jaar ontlokten minstens een halve of vaker nog een hele ‘waaw’. De Dooie, Geheugen op Zak, Na de Razzia, Edelweiss, Als de Fado Weerklinkt, De Belegerden, Senso... Diepe buiging voor zo’n fondsselectie.
In de marge herdenken catalogusplatformen als Stripinfo en Lastdodo hun aanpak en verhogen behoorlijk wat stripwinkels en uitgeverijen hun digitale aanwezigheid. De strip als medium blijft gelukkig nog van vertrouwd papier, maar de wereld er rond beweegt. De strip leeft dus, zolang de kaders niet rigide zijn. Leve de strip en fijne feestdagen!
Flo Van Dijck: “Een jaar van schijnhoogtepunten"
2023 was een rijkgevuld stripjaar maar evenzo een jaar van een groot aantal schijnhoogtepunten. Dat verdient om kort bij stil te staan.
Het is begrijpelijk dat uitgeverijen hun waar zo goed mogelijk in de markt willen zetten, maar het zou mooi zijn als hoge verwachtingen wat vaker werden ingelost dan het voorbije jaar het geval was.
Dat Milo Manara aan een stripbewerking van Umberto Eco's De Naam van de Roos werkte, was zo'n evenement dat van tevoren ambitieus en veelbelovend leek. Helaas! In de zomer verscheen het eerste deel en dat leidde in Manara's adaptatie tot een zoutloze versie van een meeslepende klassieker die de lezer onverschillig laat.
Nog een zogenoemd orgelpunt van het voorbije stripjaar was de terugkeer van Guust Flater. De Canadees Marc Delaf (Mooie Navels) kreeg de kans om André Franquins legendarische held nieuw leven in te blazen en doet dat beter dan verwacht. Beter dan verwacht, is niet hetzelfde als geweldig goed, al klonk het in meerdere recensies alsof er een wonder was geschied.
Dat geldt ook voor De Witte Iris, het met veel tamtam aangekondigde veertigste album van de stripreeks Asterix. De tekeningen van Didier Conrad komen net als die van Delaf aardig in de buurt van het origineel, maar de geforceerde grappen, de bestudeerde situatiehumor en de gezochte woordspelingen van scenarist Fabcaro zijn tenenkrommend. Toch worden monsteroplages als een bewijs van kwaliteit gepresenteerd en niet zonder succes. In binnen- en buitenland werd naar superlatieven gezocht om beide wederopstandingen onder de aandacht te brengen.
Wat de Vlaamse media het stripnieuws van het jaar noemden, de aankondiging dat Nix (Marnix Verduyn) en Charel Cambré uitverkoren waren om de Kiekeboes verder te zetten, was ook niet veel zaaks. Met Nix kiezen Merho en Standaard Uitgeverij voor een scenarist die met het vermakelijke De Buurtpolitie bewijst dat hij geschikt is voor de job, maar Cambré liet zich in een interview ontvallen dat hij tweede keuze is, dus zou het interessant zijn om te weten wie bovenaan het lijstje favoriete tekenaars stond. Steve Van Bael had het niet enkel verdiend, hij was ook een slimmere zet dan Cambré die overkill als een kwaliteit lijkt te zien en moet zorgen dat hij bij het skiën de vingers aan z'n rechterhand niet breekt. Dat men bij Standaard Uitgeverij voor elk project onveranderlijk in dezelfde vijver blijft vissen, mag door kwatongen irritant genoemd worden, het kan net zo goed een noodzaak zijn omdat andere kandidaten hun neus ophalen voor zulke opdrachten.
Naar De Verdwenen Miljoenen van Kuifje van Jean-Pierre Levée werd reikhalzend uitgekeken. Het boek was aangekondigd als een must have voor de duizenden liefhebbers van het werk van Hergé, maar veel nieuwe geheimen worden er niet in ontrafeld en wie hoopte op smeuïge roddels of harde waarheden over Nick Rodwell, de man die de teugels van het Kuifje-imperium stevig in handen houdt, komt evenzeer bedrogen uit.
Ook het slot van het tweeluik Het Beest was zogezegd een uitgave die het jaar zou kleuren, maar het tweede deel is niets meer dan een salontafelstrip met mooie plaatjes van Frank Pé en een lullig scenario van Zidrou dat als enige ambitie lijkt te hebben, meer mooie plaatjes van Frank Pé.
Gelukkig eindigden niet alle opgeklopte evenementen in de stripsector als flop. Zo mag de Kuifje-special, waarin meer dan vijftig gerenommeerde auteurs naar aanleiding van de zevenenzeventigste verjaardag van Le Lombard een hommage aan een mythisch personage uit het weekblad maken, beslist een referentiepunt voor het genre genoemd worden.
En dat Galapagos van Michaël Olbrechts de longlist van de Boon Literatuurprijs haalde, verdiende op zijn beurt meer aandacht dan het kreeg. Het gebeurt immers te weinig dat een graphic novel meedingt naar een literaire prijs. In 2012 stond Brecht Evens met De Liefhebbers op de longlist voor de Gouden Boekenuil en in 2008 schopte Marc Legendre het met Verder tot de shortlist van de Libris Literatuur Prijs. Wie weet weet is Olbrechts de eerste stripauteur in Vlaanderen die echt zo'n serieuze prijs in de wacht sleept. Het zou niet onverdiend zijn.
Maar het summum van mediatisering en opkloppen van verwachtingen was het voorbije jaar wellicht toch het nieuws dat Good Omens van Terry Pratchett en Neil Gaiman door Colleen Doran verstript zal worden. Voor je je schouders ophaalt, voor dat project werd de voorbije maanden op Kickstarter een kleine 2,8 miljoen euro opgehaald. Wie ervan droomt om dankzij crowdfunding een project van de grond te krijgen, moet niet meteen gaan zweven, maar het is zeker interessant om te zien tot wat een uitgekiende en uitstekend gestuurde actie kan leiden.
Als 2023 het jaar van opblazen en opsmukken was, laat 2024 dan het jaar van simpelweg prima worden.
346 of 1510