Guust-overname wordt beslecht voor gerecht

Isabelle (op bovenstaande illustratie van haar vader als kind op zijn schoot) wijst op uitspraken in interviews van haar vader waarin hij net zoals Hergé niet wenste dat iemand zijn held na zijn dood zou voortzetten. Het argument "plagiaat" komt in de verdediging voor omwille van het feit dat Delaf letterlijk bestaande tekeningen zou hebben overgetrokken. Een feit omdat Stéphane Beaujean, de uitgeefdirecteur van Dupuis, die werkwijze niet heeft verhuld bij de aankondiging van de overname. Dat zou een inbreuk zijn op het respect voor de integriteit van Franquins œuvre. Door nieuwe gags te creëren, achten de advocaten dat de natuur van het bestaande œuvre wordt aangepast en de reputatie van dat oorspronkelijke werk schade wordt berokkend.

Volgens de Belgische wet is het moreel recht onvervreemdbaar en kan het niet losgekoppeld worden van overige contracten. Isabelle blijft dat recht dus behouden. Daarom zou er rechtmatig geen enkele nieuwe gag gemaakt mogen worden zonder het akkoord van Isabelle. In het vorige geval, met Gastoon, zei ze ook nee. Die procedure werd evenwel in der minne geregeld en de reeks stopte na twee albums. Jean Van Hamme bezit bijvoorbeeld nog steeds het moreel recht op zijn personage Thorgal, hoewel hij daarvan alle andere rechten heeft verkocht aan Le Lombard. In de praktijk oefent hij dat recht niet uit, zolang er uiteraard geen dingen gebeuren waarmee hij het grondig oneens zou zijn.

Dupuis pareert de kwestie echter met de verkoop van Franquins rechten in 1986 aan de in Monaco gevestigde uitgeverij Marsu Productions van zakenman Jean-François Moyersoen, aanvankelijk voor Marsupilami waarvoor Franquin zich met de jonge tekenaar Batem inzette om een nieuwe reeks op poten te zetten. In 1992 kocht Moyersoen ook de rechten op Franquins Guust. In het contract stond het recht om nieuwe albums uit te geven. Een concreet voorbeeld daarvan is de gagreeks Gastoon, met gags over het neefje van Guust, waarvan in 2011 en 2012 twee albums uitkwamen met Simon Léturgie als tekenaar en zijn vader Jean Léturgie en Yann als scenaristen. In 2013 kocht Dupuis, die al een minderheidsaandeelhouder was en ook de distributie van de albums verzorgde, Marsu Productions en liep de reeks Marsupilami gewoon door. Herdrukken en nieuwe uitgaven van bestaande Guust-gags in diverse uitvoeringen bleven ook verschijnen.

Vrtnws.be tekende inmiddels een schriftelijke reactie op van Dupuis: "We willen graag benadrukken dat we als uitgeverij niets anders doen dan gebruik maken van de rechten waarover we beschikken. Bij het verschijnen van het laatste Guust Flater-album in 1992, vijf jaar voor het overlijden van André Franquin, is er een contract ondertekend, dat heel duidelijk regelt hoe de morele rechten op zijn werk gebruikt kunnen worden. Isabelle Franquin en haar advocaten zijn blijkbaar niet akkoord met de inhoud van dat contract, en hebben helaas beslist om juridische stappen te ondernemen. Wij zullen hierin vol vertrouwen ons standpunt verdedigen."

Dit geval wordt aanzien als een unicum in de Belgische stripgeschiedenis. Isabelle wordt overigens niet gedreven door financiële motieven, ze wil gewoon dat de wil van haar vader wordt gerespecteerd. Hij wou volgens Isabelle niet dat iemand Guust zou overnemen. Meer niet. In welke mate uitspraken in oudere interviews tegen een later ondertekend contract ingebracht kunnen worden, zal de rechtbank moeten oordelen.

Daags na de bekendmaking dat Delaf de nieuwe tekenaar van Guust is, rees er internationaal veel commentaar. Op Facebook hield hij onderstaand pleidooi als uitleg voor zijn beslissing om mee te stappen in het project om Guust een nieuw leven te geven:

"Het siert jullie dat je de nagedachtenis van Franquin wil verdedigen. Weet dat ik mezelf de vraag ook heb gesteld voordat ik dit project accepteerde en dat ik het uitgebreid heb besproken met mijn uitgever en mensen die hem goed kenden. Het bleek dat Franquin er inderdaad soms tegen was dat zijn personage hem overleefde, maar soms, in de privésfeer, ging hij zover dat hij de namen van potentiële opvolgers noemde. Hij was een man vol twijfels, die zelden een sterke mening over dingen had. Hij was erg nederig, beweerde nooit de absolute waarheid te hebben en weigerde zichzelf op te sluiten in dogma's. Dat is, denk ik, wat hem zo'n groot man maakt en een auteur die zo gerespecteerd wordt door het publiek.

Ik denk dat als hij elke overname had willen verbieden, als hij er absoluut op had aangedrongen dat Guust hem niet zou overleven, hij dat via een contract zou hebben gedaan. In het contract dat hem bond met Moyersoen, toen gekocht door Dupuis, staat echter duidelijk dat een overname mogelijk is. Het is op basis hiervan dat ik mijn beslissing heb genomen.

Hoe zit het dan met de zuivere waarheid? Niemand zal het weten, hij is er helaas niet meer om het ons te vertellen. Ik laat je met twee fragmenten uit interviews die mijn beslissing hebben geïnspireerd.

Luc Warnant: "Een paar jaar geleden ontmoette ik Yann die me vertelde dat hij nieuws had waar ik heel blij van zou worden. Na veel met Franquin te hebben gewerkt, kenden hij en Yann elkaar goed. Hij vertelde me dat Franquin hem had toevertrouwd dat hij graag had gezien dat ik Guust had overgenomen! Ik stond perplex! Mijn meester die wilde dat ik zijn personage overnam! Is het omdat hij de valse Guust had gezien die ik had gemaakt voor een speciaal nummer van Robbedoes? Helaas zal ik het nooit weten." Zie ook dit artikel in onze rubriek Flashback.

Uit een interview van Huguez Dayez met Franquin over Christian Debarre (Bar2), de tekenaar van Joe Bar Team:

Franquin: "Hij tekent me na, maar hij is een talent, hé! En ik heb vaak te horen gekregen dat het plagiaat is, maar dat is het niet. Er zijn kwalitatieve tekenaars die zijn begonnen met de stijl van een ander. Het begint vaak zo, en dan... Een man die een beetje met Jijé begon, is Mœbius (Jean Giraud). Hij had al iets anders gedaan, maar hij begon pas echt toen hij tekende in de realistische stijl van Jijé. Hij is echter een van de beste tekenaars ter wereld. Je vraagt je af waar zijn grenzen liggen, ik denk dat ik ze nooit zal vinden, en hij ook niet! Ik beschouw de man over wie we het hierboven al hadden helemaal niet als een plagiaatpleger! Ik vond het leuk om hem te ontmoeten, hij kwam hier op een dag en we konden het heel goed met elkaar vinden, misschien gaat hij nog iets met me doen. Maar ik wil geen geheimen verklappen, vooral omdat hij terughoudend is over die overname."

Die vermeende overnames van Guust door Warnant of Debarre zijn dus nooit verwezenlijkt.

Links: De valse Guust-gag van Luc Warnant, verschenen in Spirou+ nummer 6 (1983), een hommagenummer voor Guust en Franquin. Rechts: De cover van Joe Bar Team deel 1, getekend door Christian Debarre.

Inmiddels is ook de opnieuw vormgegeven heruitgave van het Franstalige interviewboek Et Franquin Créa La Gaffe, dat in april bij Glénat had moeten verschijnen, uitgesteld naar 5 oktober. Lees hier meer info over dit boek.

Bron: Daniel Couvreur, Le Soir / Kirsten Sokol, vrt.be