Brussel neemt eerste stap naar stripkunst als immaterieel cultureel erfgoed bij UNESCO

23 mei 2024 Algemeen

Onlangs bezochten we in Japan de steden Kyoto en Tokio waar de aanwezigheid van strips op zowat elke straathoek voorkomt. Op dat gebied hoeft Brussel allerminst onder te doen. Veel Europese stripgeschiedenis is verankerd in de Belgische hoofdstad, momenteel zijn een honderdtal auteurs actief in Brussel, meer dan zeventig stripreeksen zijn vertegenwoordigd op stripmuren en er zijn ongeveer veertig boek- en stripwinkels. Voorts zijn er tien scholen, academies en universiteiten met een stripvak. Eddy Paape legde daar in 1969 de grondslag van als eerste in Europa. Er zijn zes gespecialiseerde galerijen, twee gespecialiseerde musea en archieven, vier festivals, allerlei events en de initiatieven zijn veelzijdig en weelderig. Samen met het Waals Gewest is het gebied zelfs koploper qua aantal stripmakers ter wereld in verhouding tot het bevolkingsaantal.

Dat is allemaal voldoende basis voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest om de "stripkunst" op te nemen als immaterieel cultureel erfgoed. Op die lijst is dat het twintigste bestanddeel van de Brusselse identiteit na onder meer speculaas, de Ommegang, nachtclubs en discotheken, de bier-, friet- en beiaardcultuur, enzovoort. Deze symbolische erkenning is een eerste essentiële stap naar een toekomstige aanvraag bij UNESCO voor een erkenning van de stripkunst als immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid.

Honderd jaar na Kuifje

We waren aanwezig op de persvoorstelling van dit heuglijke initiatief. Waar anders dan in het Brussels Stripcentrum, dat in 2023 nog een recordaantal van een kwart miljoen bezoekers optekende? Een praatje met Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed, maakte duidelijk dat 1929 een ideaal jaar zou zijn voor de officiële erkenning van UNESCO. Het is dan honderd jaar geleden dat Hergé het personage Kuifje op de wereld losliet, nog steeds een Belgische vaandeldrager en pionier op stripgebied.

Voor die aanvraag wordt niet over één nacht ijs gegaan, laat staan dat het nog steeds sterke striplandje België er alleen voor staat. Er is een front met andere landen om die aanvraag terdege te ondersteunen. Onder meer Frankrijk, Duitsland, Japan, Mexico, Zwitserland, Malta en de Verenigde Staten werden vernoemd.

Brusselse rijkdom

Het Brussels Stripcentrum deelde haar visie op de toekomstperspectieven om de stripkunst als immaterieel cultureel erfgoed te blijven verzekeren. Dat gaat van het aanwakkeren van een gehechtheid aan het medium, artistieke vitaliteit, verkenning van nieuwe vormen, formaten en technologieën, een stabiele institutionele verankering en een internationale uitstraling. Daarbij horen ook uitdagingen, want de financiële situatie van stripmakers is precair te noemen. Er is ook een rol weggelegd voor het bevorderen van de toegankelijkheid van de stripkunst door middel van opleidingen en lectuur, beheer van het roerend erfgoed en hoe verhalen worden overgedragen naar volgende generaties.

Heel wat werk voor de boeg, waar ook een partner als urban.brussels haar steentje aan bijdraagt. Brusselaar François Schuiten vertegenwoordigde de stripmakers die het initiatief steunen. Hij liet het volgende optekenen: "In deze kwetsbare, complexe tijden voor auteurs is het van enorm belang om dit stukje geschiedenis te bewaren, om deze rijkdom en dit erfgoed te beschermen." Ook vanuit de uitgeverswereld en het onderwijs, mogelijk ook andere musea dan het Brussels Stripcentrum en het MOOF, zijn de komende jaren allerlei samenwerkingen te verwachten.

Philippe Dupuy, samen met co-auteur Charles Berberian de auteur van Meneer Johan, kwam langs om te zien dat het goed is. Gevraagd of dergelijke erkenning al in Frankrijk bestaat, antwoordde hij lachend: "Nee, maar wel voor Roquefortkaas."

Place to be

Leticia Sere, sinds vijf jaar de eigenares van Grafik in Schaarbeek, voerde een bevlogen pleidooi voor de erkenning. Grafik is een in kunst, vormgeving en strips gespecialiseerde galerie en boekhandel waar regelmatig expo's en events plaatsvinden. Er is ook een maandelijkse Drink & Draw waar auteurs elkaar ontmoeten. Haar pleidooi krijg je hieronder:

"De kunst van de strip, erkend als negende kunst, is een cultureel fundament in Brussel. Dankzij het rijke ecosysteem van makers, uitgevers, boekhandels, musea en festivals belichaamt de strip het DNA van de stad. De evolutie van traditionele albums naar graphic novels en digitale strips weerspiegelt de diversiteit en innovatie van dit immaterieel erfgoed, essentieel voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Als trotse speler en ambassadeur van het medium zijn we verheugd met deze noodzakelijke erkenning. Het is een nieuwe stap om bewuster om te gaan met al het talent en potentieel van dit Brussels en bij uitstek Belgisch immaterieel erfgoed. Met Grafik hebben we de afgelopen vijf jaar meer dan honderd Belgische, Brusselse en internationale kunstenaars de kans gegeven om hun werk te tonen, erover te praten, nieuwe prints uit te geven en het grote publiek ingang te doen vinden in het medium door onze maandelijkse Drink & Draws.

We krijgen sollicitaties voor stageplekken van over heel de wereld. We hebben hier ondertussen al studenten uit twaalf verschillende landen ontvangen. We merken dat Brussel echt wel de place to be is voor mensen die met striptekenen bezig zijn. We kijken uit naar nieuwe projecten en samenwerkingen, want het is essentiel om het medium levend te houden, door onder andere nieuwe creaties te stimuleren en tentoonstellingen te organiseren."