Op striptocht in Japan (1/2)

Amper geland in Osaka en in de luchthaven staat al reclame voor een animepretpark met onder meer Naruto. Op een passerelle prijken fragmenten uit een mangareeks.

Bij het aanschaffen van een treinkaartje herken ik meteen Astroboy van Osamu Tezuka op een van de aanbiedingen. Hij werd op 3 november 1928 geboren in Toyonaka, in de prefectuur Osaka, en stierf op 9 februari 1989. Toen hij overleed, greep dat de Japanners meer aan dan het overlijden van keizer Shōwa enkele weken ervoor. De Japanse krant Asahi Shimbun was een van de vele kranten die met grote biografische artikelen uitpakte en schreef toen: "Buitenlanders die een bezoek brengen aan Japan vinden het vaak moeilijk om te begrijpen waarom Japanners zoveel van manga houden. Een mogelijkheid is dat manga zo populair is in Japan juist omdat zij Osamu Tezuka hadden en andere landen niet."

Tezuka is als een heilige in Japan. Hij beïnvloedde manga's en anime in grote mate dankzij zijn omvangrijke productie, de veelzijdigheid ervan, de innovaties en het groot maken van (sub)genres. Zijn invloed reikte ook ver buiten zijn thuisland. In 1968 vroeg filmmaker Stanley Kubrick hem of hij artdirector wilde worden van zijn volgende film, 2001: A Space Odyssey. Tezuka moest weigeren omdat hij het zich niet kon veroorloven een jaar lang in het buitenland te wonen. De talloze gelijkenissen — of beter gezegd het flagrante plagiaat — van de Disney-tekenfilm The Lion King uit 1994 met Tezuka's meermaals verfilmde Jungle Taitei is ook bekend.

In Takarazuka, in het noorden van de prefectuur Osaka, is zijn huis uit zijn kindertijd omgebouwd tot een museum. Mijn te korte verblijf in Osaka laat deze uitstap niet toe. Een uitgebreide voorstelling van het museum en een virtuele rondleiding vind je in het Nederlands op deze pagina van Google Arts & Culture.

Maak kennis met Shuichi Kimura, de uitbater van Pachimon Wars, wat zoveel betekent als Bootleg Wars. In een onooglijk zijstraatje in de buurt van de uitgaansbuurten van Osaka, heeft hij zijn collectie Star Wars-figuren en -speelgoed in een eigen bar ondergebracht. Het gaat evenwel niet om officiële licenties, maar vaak om (goedkoop) plagiaat. Hij haalt zijn stuff gewoon van het internet, van over de hele wereld. Dit is gek genoeg een van de slechts elf aan te raden locaties in Osaka op Atlas Obscura, de websites met minder alledaagse reistips.

De hele bar baadt in een Star Wars-sfeer, tot het toilet toe! Op een tv speelt een animatiereeks van Star Wars. De cocktails en andere drankjes zijn eigen creaties en dragen diverse Star Wars-namen. Ik mis wat alcoholpercentage in m'n gemixt drankje, maar het sappige varkenslapje met een sausje van whisky is heerlijk, hoe simpel het ook is. "Pas op voor de Japanse mosterd", krijg ik nog als waarschuwing, maar ik ken wasabi heus wel.

Als je zelf al een beetje into Star Wars bent, is het niet moeilijk om meteen contact te leggen met de uitbater. Die man is zo vrolijk en geestdriftig dat ik me kreupel lach. Hij laat me een figuurtje zien van een soort Boba Fett, maar dan met een Heineken-vaatje op de rug in plaats van z'n raketmechanisme. "Dat had Belgisch bier moeten zijn, veel beter", reageer ik ontgoocheld. Hij laat vervolgens foto's zien op zijn gsm en legt uit dat hij ook cosplayer is en het kostuum van het figuurtje zelf heeft gemaakt. Ik zeg 'm dat we ook bij ons comicons en cosplayers hebben. Hij laat trots en almaar luider lachend de making-of van zijn kostuum zien. Ik schater het zelf uit bij een proces van een gietijzeren emmer die hij met een hamer tot de helm bewerkte. "Boba Fett is mijn favoriete personage", verduidelijkt hij. Voor allerlei attributen gebruikte hij plastic buizen, een insectenvangertoestelletje. Kortom, afval. Vandaar ook het Heineken-vaatje.

Wat later staat hij bij een van zijn vitrines en wenkt me. Hij wijst naar een figuurtje van R2-D2. "Dat komt uit België, het werd gebruikt voor snoep." Ik vraag hem wat zijn favoriete item is en hij wijst naar een reeks Star Wars-hoofdfiguren van Japanse makelij. Ikzelf heb het meer voor een doos met gedrochtelijk getekende figuren op het deksel. Zo lelijk dat het onvervalste charmes heeft. Daarna wijs ik naar drie figuren van Yoda als Boeddha, C-3PO als een samoerai en Darth Vader ook als een Japanse krijger. "Die zijn gewoon te koop op Amazon", laat hij weten, waarmee hij wil zeggen dat ze niet zo uniek zijn.

Naast me zitten een Engelsman, een Poolse en een Amerikaan. Nu ze weten dat ik uit België kom, ontspint zich een gesprek over bier, reizen en voetbal. De Amerikaan laat het door dat laatste al snel afweten in het gesprek, terwijl het verder gaat over de kwaliteiten van onder meer Kevin De Bruyne en Leffe. Stella kent de Amerikaan wel, waardoor hij weer alert wordt. De Poolse vult meteen aan dat het in Engeland "wife beater" wordt genoemd. Die bedenkelijke bijnaam heeft het te danken aan het net iets te hoge alcoholpercentage waardoor sommige Engelsen er rap dronken van worden en thuis hun vrouw zouden mishandelen. Ondanks allerlei ingrepen van de brouwer — een lager percentage, pogingen om Wikipedia-pagina's aan te passen — blijft die bijnaam met Stella Artois verbonden blijven in Engeland.

De Engelsman en de Poolse reizen al een jaar doorheen Azië en Oceanië. Het zijn hun laatste weken. "Dan is het terug naar de fabriek", voegt hij er sip aan toe. Als ik dat meteen counter door naar hun hoogtepunten te vragen, noemt hij al snel de vogelbekdieren die ze eieren zagen leggen in Australië. De Amerikaan laat me nog weten dat hij Noriemon nog niet zo lang geleden heeft gezien. Hij wijst daarbij naar een sticker op de bar van een halfnaakte vrouw. "Is dat een bekende?", vraag ik hem. "Enorm, ze zat nog op de stoel waar jij nu op zit", antwoordt hij. Iets zegt me dat hij gewoon uit zijn nek kletst. Ik kan het echter niet laten om te googelen naar Noriemon, maar dat maakt me niets wijzer.

Intussen plaatst uitbater Shuichi een gigantische fles sake op de bar met een eigen Star Wars-achtig etiket. "Zelf gebrouwen", twinkelt hij weer van trots. Hoe kan ik niet vragen om er een glas van te mogen proeven? Het gaat vlotjes binnen, minder straf dan ik heb verwacht en met een kruidige nasmaak. Dat blijkt munt te zijn, leer ik na navraag. Om dat te weten te komen, moet het even door een vertaalapp. "What herbs?" wordt door m'n niet al te geweldige uitspraak "What hurts?" Geen idee of sake ook een kwalijke reputatie heeft, maar dat bedoelde ik dus niet. Een andere toerist helpt te vertalen. Ze kent Japans. De uitspraak van het Engels van het meisje achter de bar is er ook een met een accent. Toen zij vernam dat ik uit België kom, klinkt het meteen: "Ha, beer and 'sjokrat'." Huh? Chocolade dus, met een l die als r wordt uitgesproken. Ik krijg nog een sticker van haar met reclame voor de bar.

Als ik afscheid neem van intussen een halve bar met wie ik heb gekletst, zwaait Shuichi me vanuit zijn keuken nog toe. Plaats deze bar maar op je lijst mocht je ooit Osaka bezoeken. https://www.facebook.com/profile.php?id=100063718173753

Het is niet dat zo dat ik hou van huilende kindjes die zich pijn hebben gedaan, maar de tekening in een metrostel om je vingers niet tussen de deuren te steken, maakt me wel aan het lachen. Alles wordt hier trouwens uitgelegd met illustraties of zelfs stripjes. Ook voor advertenties, affiches en allerlei andere promo op straat is de kracht van de tekening hier alom aanwezig. Een gevel in de buurt van de Dotonboribrug, over een kanaal dat de uitgaansbuurten scheidt, ziet er zelfs uit als een schreeuwerige flipperkast met in elk raampje een getekend figuurtje. Deze reeks foto's is slechts een kleine greep van alle illustraties die ik op één avond tegenkom, nota bene in de gietende regen die me doorweekt maakt van kop tot sok.

Gespot in een fietswinkel in Kyoto. En voor je de historische wijk Gion binnenstapt, krijg je in stripvorm op een plakkaat de verboden gepresenteerd. Dat leest net wat prettiger dan een reeks pictogrammen met agressief rood.

Bij een winkel vol met speelgoed en snoepautomaten, Kiddy Land. De eerste, maar lang niet de enige keer dat Charles M. Schulz'  Peanuts in diverse Japanse steden m'n pad kruist.

Eenmaal binnen word je in dit lunapark (Slot King Pachinko) met rijen vol slotmachines overvallen door een hels lawaai. Jongeren, volwassenen ook, spelen er monotoon en apathisch op de flikkerende automaten waarin ze hun centen stoppen. Bij een later bezoek met privérondleiding aan een museum in Kyoto licht de gids me in over de band tussen dergelijke gokpaleizen en stripfiguren. Dat leg ik in een aparte reportage nog verder uit. In ieder geval komen deze lunaparken ook in andere steden voor. In Tokio stap ik er een binnen met acht verdiepingen met op elke verdieping een maximale bezetting van gokkers voor de schreeuwerige gokmachines.

Op de stoep voor dit lunapark staat reclame voor Neon Genesis Evangelion, een stripreeks die een tijdlang werd vertaald door Glénat. Elf van de veertien oorspronkelijke delen hield de uitgeverij vol tot mangavertalingen in het Nederlands in elkaar stuikten. Tegenwoordig vinden jongeren weer een weg naar stripspeciaalzaken dankzij manga’s en door anime die ze onder meer van Netflix kennen. Bovendien kent al wat Japans is ook een grote belangstelling bij het jongere volkje. In de regio Vlaanderen-Nederland is de mangaverkoop nog bescheiden te noemen, maar in zowat elk Europees land dat ik in de laatste jaren heb bezocht, bedraagt de verkoop van manga's minstens de helft van de totale stripverkoop.

Net voordat je het bamboewoud betreedt, kan je even de winkel Snoopy Chocolat betreden en desgewenst een van de vele exclusieve Snoopy-chocolade kopen. Het aanbod is erg uitgebreid, van cacaopoeder over koffie tot souvenirs, maar toch vooral snoepgoed. Aan de muren zijn inspirerende uitspraken uit de stripreeks van het genie Charles M. Schulz te lezen. Het winkeltje is niet groot, maar op deze plek, waar massatoerisme op piekuren de straten, eetstandjes en winkels compleet overspoelt, is het een prettig passeerpunt voor stripminnende mensen. Tijdens een ochtendwandeling van 9 kilometer op weg naar het bos kom ik in een zijstraatje een Snoopy-beeldje tegen dat me welkom heet. 

Het bamboebos is groots en prachtig om te zien, maar dan vooral letterlijk de grootte van de bamboe zelf. Als je de moeite doet olm te luisteren naar het ruisende gebladerte heeft de plek iets sacraals. Ook diverse vogelgeluiden, van specimen die ik niet kan raden, zijn er hoorbaar. Het parcours is wat slim aangelegd in cirkels en bochten, hoewel al bij al bescheiden van oppervlakte. Een veel grotere wandeling kan je maken in het hele Arashiyama-park waarin het bos is gelegen. Je kan er van de ene tempel naar de andere wandelen, de ene al groter en mooier dan de andere. Die met de hakenkruisen zijn voor het boeddhistisch geloof. Ik kies voor de meest veraf en hoogst gelegen tempel: de Adashino Nembutsu-ji-tempel, een halfuurtje extra wandelen. Het parcours leidt me langs klaterende beekjes en ik passeer vreemd genoeg slechts enkele toeristen die de weg erheen niet vinden. Een moeder met dochter op een fiets vragen of ze met me mee mogen stappen. Zo blijkt dat we allemaal aan een verkeerde kant zijn doorgestapt. Eenmaal ik de weg naar de tempel heb gevonden, wandel ik op een véél rustiger plek dan de meeste andere, weliswaar ook wel grotere, tempels waarvan ik er nog een bezoek met het mooist aangelegde park erbij (Tenryu-ji). Toegangsticketten kosten slechts een paar euro. Ik wandel bij de Adashino Nembutsu-ji-tempel langs schrijnen, een begraafplaats (met zo'n achtduizend stenen beeldjes), een parkje en een korte gang door bamboe waarbij ook nog trappen beklommen moeten worden. Op een schrijn staan enkele poppetjes, met minifiguurtjes van Snoopy en zelfs een van zeester Patrick uit SpongeBob SquarePants.

Terugwandelend pauzeer ik in een koffiezaakje om er een mierzoete soda met een bolletje vanille-ijs te drinken. De kleine zaak, waar je ook kan eten, wordt gerund door een echtpaar met een nerveuze ober en een strikt in de weer zijnde barvrouw annex kokkin. Naast haar staan een heleboel manga- en animefiguurtjes opgesteld met daartussen poppen van Schroeder en Charlie Brown uit, jawel, Peanuts. Tegen een muur staat een vitrine met nog meer van dergelijke figuren. Het waarom ervan ontgaat me. Het is niet dat ze te koop zijn. Wellicht een persoonlijke interesse van de uitbaters.

Ik heb het geluk om me bij aanvang op het ochtendlijke uur niet door een mensenmassa te moeten wurmen. Dat is wel eventjes anders wanneer ik tegen de middag terug in de hoofdstraat beland. Mensen lopen rijen dik, soms het autoverkeer en bussen hinderend. Een systeem om links en rechts van elkaar te scheiden, is er niet, hoofdzakelijk door chaotische toeristen van buiten het gedisciplineerde Japan. Je botst dus regelmatig tegen iemand aan. Later die dag leer ik dat als je op Japanners afstapt en je maakt een knikje of lichte buiging zij dan weten dat je daarmee in feite die looplijn van je opvordert. Dat zullen ze respecteren en je door laten gaan. Nu goed, in die hoofdstraat is ook bakkerij Miffy Sakura gevestigd, waar je niet alleen allerlei gebak rond Dick Bruna's exportproduct Nijntje kan kopen, maar ook souvenirs. En ook deze zaak zit barstensvol. Er wordt aangeschoven om binnen te mogen gaan. Een grappig zicht is het uithangbord met een bruingebakken gezicht van Nijntje. Wat zou Bruna daarvan gevonden hebben?

Een bento box (lunchtrommel) kan je al voor 2,5 euro kopen in de supermarkt. Dan heb je vijf-zes hapklare brokjes met rijst, vis, kip en vlees. In de Seven Eleven koop ik een bento box met squishy en sticky dingen. Voor 28 euro (drank inbegrepen en je krijgt steeds vooraf een glas water of thee gratis) eet ik een bento box next level op de hoogste verdieping van de Kyoto Kawaramachi Food Hall. Dat is een festijn, een buffetje, met uiteenlopende producten en smaken.

In de kelderverdieping is een immense winkel gevestigd met speelgoed met veel varianten van robots (of mechs), dino's (waaronder natuurlijk Godzilla), games, puzzels van Disney, anime (ik herken Detective Conan die ook even in het Nederlands liep) en véél anime- en mangabeeldjes. Ik merk zelfs een animeversie van Wonder Woman. Tussen de poppen van onder meer One Piece en Mazinger zie ik ook een zingende Freddie Mercury van Queen en Indiana Jones. De poppen van One Piece zien er het coolst uit, met vervormde lichaamsdelen, kwalitatieve opstellingen en intrigerende nevenpersonages als Kaidou, King of the Beasts.

In de erg mooie, maar ontzettend drukke, want toeristische wijk Higashiyama is een winkel met allerlei merchandising rond het werk van Japanner Hayao Miyazaki. De geweldige en fantasierijke strip- en tekenfilmmaker werd dankzij Spirited Away ook in de rest van de wereld bekend nadat hij er in 2003 een Oscar mee won voor beste animatiefilm. Tot zijn palmares en die van zijn Studio Ghibli horen onder meer Nausicaä (ook hier vertaald als stripreeks), Castle in the Sky, My Neighbor Totoro, Porco Rosso, Prinses Mononoke, Howl's Moving Castle, Boro the Caterpillar, The Boy and the Heron en nog meer. Van veel van de personages uit de tekenfilms staan in deze winkel beeldjes en poppen te koop of puzzels en andere producten.

Wist je trouwens dat Miyazaki veel bewondering had voor het werk van Jean Giraud alias Mœbius? Vooral voor het tekenen van Nausicaä speelde er een invloed mee. De bewondering was wederzijds, want Giraud noemde een van zijn dochters Nausicaä. In 2004-2005 liep in Parijs een dubbelexpo met hun beider werk. Dat was toen een groot evenement. Beide heren werden toen vaak geïnterviewd. Enkele van de mooie dingen die ze toen zeiden, kan je in onderstaand YouTube-filmpje bekijken.

De winkel met Miyazaki-stuff kent meerdere ingangen. Een ervan leidt naar een cafeetje waar je gebak rond Peter Rabbit kan eten. Het café is tegelijk een winkel: Peter Rabbit Shop & Bakes, waar je eveneens merchandising kan kopen. Peter Rabbit (Pieter Konijn) werd als kinderboekenpersonage in 1902 gecreëerd door de Britse schrijfster Beatrix Potter die haar boeken zelf illustreerde. Tegenwoordig is het konijn in vele vormen (animatie, film) te zien. Ook in Japan geniet hij een grote bekendheid. Van de volledige kinderboekenreeks (zes delen) zijn wereldwijd meer dan 150 miljoen exemplaren verkocht in vijfendertig talen. De allereerste vertaling buiten het Engels is trouwens in het Nederlands, in 1912, met Het Verhaal van Pieter Langoor bij Nijgh & Van Ditmar, een uitgeverij die nog steeds actief is, ook van strips en cartoonbundels. Renée Zellweger vertolkte Potter in de film Miss Potter uit 2006.

Nara is een van de allereerste hoofdsteden van Japan en is een daguitstap vanuit Kyoto waard. Het land is doorheen de eeuwen heel wat van hoofdstad veranderd naargelang heersers die kwamen en gingen. Ook Kyoto was ooit de hoofdstad. In Nara zijn heel wat prachtige en indrukwekkende tempels te bezoeken, waaronder enkele die tot het UNESCO-werelderfgoed horen, maar het is vooral een trekpleister door de zowat 1.400 vrij rondlopende herten in een park.

Voor 200 yen (1,23 euro) kan je op tientallen plekken in en rond het Nara-park een pakje koeken kopen. Ze smaken als hosties, maar voordat ikzelf ga lunchen om mijn honger te stillen in plaats van de koeken voor de herten op te eten, voeder ik er enkele. Ze zijn erop getraind om eerbiedig te buigen als ze een koek willen of als bedanking, maar toch meer als ze iets van je willen. Je maakt je niet belachelijk als je zelf ook een buiging maakt om een hert te groeten, want iedereen doet het. De hoorns zijn weliswaar afgezaagd ter vermaak of ter bescherming van (onvoorzichtige) toeristen, maar er geldt in strip- of illustratrievorm toch een waarschuwing voor wat de diertjes je kunnen aandoen. Ze respecteren is bijvoorbeeld al een goed begin. In Japan worden ze namelijk als heilige dieren beschouwd. Geen idee of ze zich van die status bewust zijn, want ze kunnen behoorlijk brutaal zijn. Sommige wijzen je af als je een koek aanreikt, andere lopen van je weg als je niet snel genoeg met een koek op de proppen komt of ze kunnen ineens met een hele kudde opstaan, rondrennen en een straat oversteken en -springen. Dan begint plots een soort plaatselijke migratie.

Op het dak van een overheidsgebouw van de prefectuur Nara krijg je een mooi zicht op de omliggende bergen en een pagode, de op één na grootste van Japan. De toegang is gratis en je wordt aan de ingang van het gebouw begroet door een alleraardigste wachter die al wat op leeftijd is en die je naar de lift verwijst. Zijn glimlach en vriendelijkheid maken meteen je dag goed als dat al niet was gebeurd door om te gaan met de herten of door een van de prachtige parken/tuinen te hebben gestruind. In de lobby van het overheidsgebouw staat een stand-up van een stripfiguurtje. Het juffertje heet Nanaka. Ook deze instantie heeft dus haar eigen getekende mascotte en dat is hier volstrekt normaal.

In Nara staat het grootste houten gebouw ter wereld. Het gaat om de 48,5 meter hoge, 88 meter brede en 51,5 meter diepe Hal van de Grote Boeddha (Daibutsuden) in het boeddhistische Todai-ji-tempelcomplex, oorspronkelijk uit de achtste eeuw. Daarin staat het grootste bronzen Boeddhabeeld van Japan, net geen 16 meter hoog. Een indrukwekkend zicht, dat me al snel doet denken aan het gouden Boeddhabeeld dat Jommeke en Filiberke in Het Rode Oog (deel 76 uit 1976) te zien krijgen. Dat verhaal speelt zich echter af in India.

Op een bankje in een hoekje van de tempel ga ik even zitten om te checken of Jommeke en co eigenlijk ooit in Japan zijn geweest. Naast me prevelt een oudere heer uit een boekje gebeden, eindeloos als een mantra, pagina na pagina malend en zodanig hoorbaar dat zijn stem via de houten muur waartegen we allebei leunen door m'n lijf vibreert. Intussen kom ik uit bij het verhaal De Kimono van Yamamatsu (deel 215 uit 2001) dat zich voor een deel afspeelt in de werkelijke Japanse stad Takayama.

In vergelijking met de doorsnee Japanse toiletten doen wij ons gevoeg nog op een houten plank met een gat in. Of je nu op hotel, een klein of een groter restaurant zit, overal wordt je reet verwend na de grote boodschap. Je kan kiezen voor een afspoeling zoals op een bidet. Ook de intensiteit van dat spoelen kan je instellen. Als je je gegeneerd voelt door het geluid dat je zal produceren, kan je het geluid opzetten... van een doorspoelend toilet. Het volume daarvan kan je desgewenst verhogen naargelang het aantal decibel dat uit je lichaam komt. Er hoort ook een luchtverfrisserfunctie bij.

Marcel Kiekeboe worstelt er wat mee in de Kiekeboes deel 126: Tienduizend Dagen uit 2017 waarin de familie Kiekeboe naar Kyoto en Tokio reizen. Op zo'n toilet ga je steeds zitten. De enige keer dat ik staand plas en daarna het toilet wil doortrekken, druk ik op het verkeerde knopje en overkomt me precies hetzelfde als Marcel. Je bent gewaarschuwd...

Op aanraden van lezer Geert Ponet trek ik naar de Hal van Sanjūsangen-dō. De dag ervoor was ik nogal ferm onder de indruk van de metershoge Boeddha in Nara, nu ben ik dat van de hoeveelheid standbeelden in deze tempel. De binnenruimte is bijna volledig in beslag genomen door duizend Kannon-krijgers die in tien rijen achter elkaar staan. Jammer voor de kneusjes op de achterste rijen die nooit bewonderd kunnen worden als de eerste rijen, tenzij er een rotatiesysteem in zit. Ze zijn zo'n zevenhonderd jaar oud. Het zijn geen kopieën van elkaar, want ze verschillen lichtjes in gelaatsuitdrukkingen. Vooraan worden ze geleid door achtentwintig goden. De meesten ervan kijken wat vervaarlijk. De god van de donder is de coolste, anderen zijn gewoon muzikanten.

Foto's mag je niet maken van de beelden, waardoor de tempel wellicht daarom wat minder in trek is bij toeristen die hun ervaringen niet kunnen delen, maar daarom ook geen visuele tips kunnen geven. Ik negeer dat verbod flagrant. Mijn excuses voor dat gebrek aan respect. In getekende vorm kan je ze ook zien in het Ragebol-reisavontuur Tussen Twee Zonnen. Achter de rijen met standbeelden loopt een gang naar de uitgang. In de eerste vitrine is reclame te zien voor een manga met het verhaal achter de krijgers.

Buiten de tempel is een prachtig onderhouden Japanse tuin, hier ook weer een mooie plek voor plaatjes.

In het commerciële winkelcentrum van Kyoto vind je alle grote merken. Ook Disney is er vertegenwoordigd met een winkel van twee verdiepingen. Wat me opvalt, is dat in veel winkels professionele begroeters staan. Om ter vriendelijkst zeggen ze je hartelijk goeiedag en bedanken ze je voor je komst, altijd met een lach,. Met wijdse armgebaren maken ze je duidelijk dat je welkom bent. Bij wijze van spreken zou je hen zo in de armen kunnen vallen alsof je een beste vriend(in) terugziet.

De Disney-shop staat er vol beeldjes, poppetjes, voedsel, eetgerei en wat luxueuzere spullen uit het gamma van Disney, Pixar en in mindere mate Marvel en Star Wars. Het meeste ziet er cute uit en kwaliteitsvol. Vrolijke Japanse versies van de bekendste Disney-figuren vind ik van mooi design getuigen. De trap naar de bovenste verdieping is alsof je op een sterrenhemel stapt. Het is op een piekuur en de winkel staat vol met bezoekers.

Teramachi is een raster van overdekte winkelstraten waar het vol zit met winkeltjes waar ze van alles verkopen, aanbieden of te eten serveren: kleren, boeken, animepoppen, messen, meloenbrood (een soort suikerbrood), kermisattracties zoals met een loodjesgeweer schieten... Ik tref er een pannenkoekenstand waar je hartige of zoete gevulde pannenkoeken uit het vuistje kan eten. Ook hier weer mangafiguurtjes als mascotte.

Rock, pop, metal, comics, films, televisie, Akira,... Alles komt samen in de kleerwinkel Blue in de winkelstraat Teramachi. Onder een poster van Guns N' Roses hangt een gordijn van Peanuts waarachter je kleren kan passen. Een meisje propt een leaflet in mijn handen. Vandaag alles -50%. Dat lijkt me een dagelijkse promotie te zijn.

Teramachi is deze avond mijn doel om eindelijk eens een mangawinkel te kunnen binnenstappen. Maar er zijn geen boekjes te vinden, wel enorm veel verschillende winkels met anime- en mangafiguren. Dit is er een van.

Nog zo'n winkel.

Ik stap het onooglijk klein, hip winkeltje B-Side Label binnen. Het staat bomvol met volk. Ze verkopen er alleen maar zelf ontworpen stickers. Ook hier weer een jong meisje dat me overenthousiast begroet. De laatste medeklinkers van wat ze zeggen, houden ze telkens aan zodat het op gezang lijkt met lange aaaaaa's, ooooo's, enzovoort.

Een reeks gestileerde tekeningen van bekende schilderijen doet me aan de stijl van Pieter De Poorteres Boerke denken — voor wanneer die Japanse doorbraak Pieter? Een sticker van een Japans meisje doet me dan weer aan Yoko Tsuno denken door haar gelijkaardig kapsel.

Ook kaartliefhebbers komen in Teramachi aan hun trekken, hoewel er in deze buurt niet veel specifieke winkels van te vinden zijn. Cardpro is er zo een, met zowel nieuwe releases als vintage. Pokémon, Dragon Ball en zo.

In Teramachi is het ene na het andere lunapark gevestigd. De meeste automaten bestaan uit de klassieke toestellen met grijparmen, maar er is ook een immens aanbod aan een soort kleine droogtrommeltjes of een versie van kauwgomballenautomaten waaruit je figuurtjes of speelgoed in plastic ballen kan halen. Ze staan hier in meterslange rijen naast en op elkaar. Mangareeksen als One Piece en Dragon Ball komen vaak voor. Je treft er ook Pokémon, Snoopy, Disney en al eens een Nijntje. De foto's komen van drie verschillende parken. In een ervan kan je in een fotoautomaat plaatsnemen om animefiguurtjes op een sticker van je te laten maken.

Anime is hier zo doordrongen in het hele land dat verschillende tekenfilms tegelijk op de affiche staan van bioscopen, zo ook in Teramachi, waar nu blijkbaar een nieuwe anime van Detective Conan (ooit vertaald door Kana) loopt.

Het laatste Teramachi-bericht en meteen genoeg voor vandaag. In deze hele wijk, een waar shoppingparadijs, is de muziek die in voornoemde lunaparken speelt goed voor enkele minuten. Het is tienermeisjespop met kinderlijke stemmetjes. In een winkel waar ze gitaren verkopen en waarvan Metallica-boegbeeld James Hetfield het uithangbord is, vind ik een moment soelaas. De compensatie van loeiharde rock en metal is een verademing. Een verkoper en een muzikant testen samen een elektrische gitaar. Ook die moddervette riffs klinken als een genot. Japan zou Japan niet zijn als hier ook geen lijn van gitaren met animefiguurtjes bestaan.

Ik beland eindelijk eens in een mangawinkel. Die is er wel degelijk in het Teramachi-stratencomplex, maar op een grote bovenverdieping. Animate is een hele keten van winkels in Japan, maar ook met vestigingen in China, Taiwan, Thailand, Zuid-Korea en eentje in de VS. Ze verkopen niet alleen striptijdschriften en manga's, maar ook merchandising. De manga's staan per genre ingedeeld.

Een opvallend groot segment is ingepalmd door Boy's Love, stripverhalen over homoseksuele romances, inclusief de nodige erotiek. Vooral meisjes lezen ze. Daar bestaat ook veel fanfictie rond onder de verzamelnaam Yaoi, wat ook op dit genre slaat, waarbij lezers tekeningen maken van bijvoorbeeld Itachi en Sasuke uit Naruto die in die reeks zelf geen romance hebben, zo ook voor onder meer Harry Potter en Voldemort, die weleens in dergelijke Yaoi opduiken. Maar net zo goed vind je er van de Nederlandse schilders Vincent van Gogh en Johannes Vermeer. Alles is mogelijk. In een aflevering van South Park tekenen Japanse schoolkinderen zo'n fanfictie van de personages Tweek en Craig.

In een algemene boekenwinkel tref ik de mangaklassieker Nausicäa van Hayao Miyazaki aan. Die reeks staat permanent te koop, herdruk na herdruk, in alle mangawinkels die ik intussen heb bezocht. Miyazaki is een van de meest geliefde strip- en teklenfilmmakers in Japan. Een buitenbeentje is de Japanse vertaling van Vijfduizend Kilometer per Seconde van Manuele Fior, in 2011 in het Nederlands uitgegeven door het ter ziele gegane Blloan. Voor de rest een algemene afwezigheid van vertaalde Europese strips. Met zo'n honderdduizend nieuwe strips die jaarlijks in stripbladen en manga's uitkomen, is er niet echt nood aan een internationale input.

De striptijdschriften zijn hier zo dik als telefoonboeken. Voor jongere lezers: tot de jaren 1990 hadden meer dan 4,5 miljoen Belgische gezinnen een telefoonboek in huis met daarin alle telefoonnummers van particulieren (de Witte Gids) en een andere met nummers van bedrijven (de Gouden Gids). In 2020 verscheen de laatste editie in een oplage van 700.000 exemplaren. Dat is een schijntje van de oplages van heel wat Japanse stripbladen.

Het voormalige keizerlijke Nijo-jo-kasteel uit 1603 staat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. De Kiekeboes zijn erheen geweest in het album Tienduizend Dagen. Het grootste gebouw is een verzameling kamers met muurwanden waarop gouden borduursel is bevestigd. Bij elke stap op de oude houten planken vloer hoor je gepiep als van vogeltjes. Een koekoek hoor je trouwens elke keer het licht op groen springt aan kruispunten. Voor rood licht hoor je een "pok pok pok" van een kip. Of omgekeerd. En dat geldt voor de zowat 19.000 zebrapaden door heel Japan.

Het kasteel dateert uit dezelfde periode als datgene dat je ook in de tv-reeks Shōgun kan zien. In die recente succesreeks is het gevestigd in Osaka. Vooral de metersdikke stenen muren zijn gelijkaardig.

Ik geniet vooral weer van de mooie tuinen en de vijvers. In een van de theehuisjes neem ik plaats aan een voor mij veel te laag tafeltje. Daar heb ik gewoon mijn benen onder gelegd in plaats van op een kussentje te knielen of te hurken. Mijn ontbijt eet ik daar tegen de noen en dat bestaat uit een fris glas matchalimonade, een kop thee en een ijsgerecht met verschillende wagashi (Japanse zoetwaren), waaronder dango, het spiesje met de gekleurde deegballetjes die zijn gemaakt van kleefrijstmeel. Hier ook weer zoete rode bonenpasta.

In een winkelcentrum hangt op elke roltrap naar boven dit stripje dat mannen aan het verstand moet brengen dat ze geen foto's onder de rokjes van meisjes mogen nemen, want dat is strafbaar. Terwijl ik deze foto neem, sta ik zelf achter twee kortgerokte meisjes. De focus ligt bij mij echter op strips.

Opnieuw een grote trekpleister in Kyoto die in het de Kiekeboes-album Tienduizend Dagen voorkomt. De Rokuonji-tempel, bijgenaamd, Kinkaku-ji, wordt ook wel het Gouden Paviljoen genoemd. Je kan zien waarom. Hordes toeristen komen het bekijken en fotograferen. Om zelf een foto te kunnen nemen aan de omheining rond een vijver moet je even geduld uitoefenen tot het jouw beurt is. Op het einde van het parcours staan allerlei standjes met souvenirs of eten je op te wachten. Ik kies voor een van de drie softijsjes die — toepasselijk! — met bladgoud worden geserveerd.

Een volledige, grote verdieping van het Kyoto Avanti-winkelcentrum, vlak bij het trein- en metrostation Kyoto, is gevuld met winkels rond manga's, anime en subcultuur. Er hoort ook een galerie bij waar zowat maandelijks een nieuwe expo loopt. Een van de winkels verkoopt animefiguren en andere merchandising. De winkel loopt over in een andere waar enkel spelkaarten gekocht kunnen worden. En die worden ter plekke in de praktijk gebracht met toernooitjes tussen spelers. Grote posters van DuelMasters, Shadowverse en Weiß Schwarz maken de populariteit ervan duidelijk bovenop de vele kaarten van onder meer Dragon Ball, Yu-Gi-Oh, One Piece,...

Deze en andere winkels zijn open tot acht of negen uur 's avonds. Doorgaans zie je er vooral jongelui rondhangen, al dan niet hun winkelmandje vullend.

Ook in dit winkelcentrum is een vestiging van Animate ondergebracht. Het aanbod is overwegend hetzelfde. En ook hier zie ik muren vol met zoekertjes en reclame, sommige voor vermoedelijk erotische dates, gezien de vrouwen in lingerie die erop prijken.

Wauw, wauw, wauw, in één woord: geweldig! In een galerie naast Animate, in het winkelcentrum Kyoto Avanti, loopt slechts een maandje een expo over Death Note, de ook bij ons tussen 2007 en 2009 vertaalde mangareeks van Takeshi Obata en Tsugumi Ohba. Hoewel al dik vijftien jaar oud, is die in Japan nog niet vergeten. Een animatiereeks, verschillende films, games, een roman, merchandising,... Death Note leeft!

Op een oppervlakte waar het Stripmuseum in Brussel niet aan kan tippen, krijgt de bezoeker aan de hand van originele platen de belangrijkste scènes gepresenteerd zodat het volledige verhaal van de reeks de revue passeert. De originelen zijn wat kleiner dan een A3 en de grote ambachtelijkheid ervan is opmerkelijk. Obata werkte gewoon met pen, kleefrasters en de dialogen zijn nog ouderwets in de ballonnen gekleefd op overtrekpapier. Het ragfijne arceerwerk is op dit oorspronkelijke formaat fantastisch om te bekijken.

Bij het afrekenen van het toegangsticket krijg ik de vraag of ik er een metalen staandertje bij wil kopen. Dat hoef ik niet. Ik krijg wel gratis een prachtige kartonnen prent met goudopdruk. Hierbij wordt me gevraagd of ik goed wil checken of er geen krassen op de kaart te zien zijn. Ik krijg ook een Engelstalig reglement voorgeschoteld waarop ik kan lezen dat foto's van originelen verboden zijn. Ik heb al gemerkt dat beeldmateriaal uit manga's qua copyrights gevoelig liggen. Ik kan er helaas niet aan doen dat ik op deze expo soms per ongeluk op een knopje druk net wanneer zo'n origineel gecentreerd in beeld staat. En die ongelukjes gebeuren telkens op de momenten dat een van de suppoosten even het hoekje om is.

In Death Note speelt de briljante, middelbare scholier Light Yagami de hoofdrol. Hij vindt een bovennatuurlijk notitieboekje waarmee hij mensen kan laten sterven door simpelweg hun naam erin op te schrijven. Hij test dat uit op criminelen. De eigenaar van het boekje, de shinigami (Death God) Ryuk, komt in eerste instantie zijn boekje terughalen, maar trekt voortaan met hem op. Lights voornemen om de wereld van alle kwaad en misdaad te ontdoen, krijgt echter gevolgen. De internationale politie zoekt 'm en geeft Light de bijnaam Kira (moordenaar), terwijl de mysterieuze speurder L 'm op de hielen zit. De stripreeks start intrigerend en na enkele onverwachte wendingen begint een almaar complexer kluwen van strategische spelletjes tussen wie werkelijk goed of kwaad is. De cast krijgt uitbreiding met Misa, Mello, Near, Teru, Naomi en Rem. Ze zijn hier allen te zien.

Ik stap van de ene gang door de andere, telkens in andere kleuren geschilderd, met ingekaderde originelen op de wanden en uitvergrote prenten als decor. Onderweg betreed je de slaapkamer van Light Yagami en het commandocentrum van L. Een laatste gang geeft je een overzicht van alle originelen van de covers en artwork voor bijkomende publicaties. Als ze al niet ingekaderd zijn, zouden ze het waard zijn. De mate aan detail is weergaloos, de aquarelkleuren zijn piekfijn, het realisme is begeesterend, op een formaat dat zo'n viermaal groter is dan de mangaboekjes.

Dit is uitsluitend een kijkexpo. Er valt helemaal niets te lezen over de auteurs, noch over de "mangamoord" die in 2007 in Brussel plaatsvond en waardoor België eventjes wereldnieuws was in Japan. Cameraploegen zakten naar de hoofdstad af om te berichten over de fameuze moord op een slachtoffer waarvan enkel de torso en twee dijen werden gevonden in het Dudenpark in Vorst. Kort na de ontdekking van het lijk werden twee nota's gevonden met daarop "Ik ben Kira" in het Japans, een rechtstreekse verwijzing naar Death Note. Het slachtoffer kon niet geïdentificeerd worden. In 2013 werden twee van de drie verdachten tot gevangenisstraffen van twintig jaar veroordeeld. De derde dader verdween tijdens het proces en was voortvluchtig. Hij was een tijdlang een van Europa's most wanted en in 2016 werd hij ingerekend in Gabon. Zijn veroordeling bedraagt drieëntwintig jaar gevangenis.

Als een van de laatste onderdelen van de expo is een imposant beeld van de belangrijkste personages uit Death Note te zien. De uitwerking is machtig mooi. Ik vraag me af hoeveel geld hier tegenaan is geknald voor een expo die amper een maand duurt en wat er achteraf met dit beeld zou gebeuren.

De expo eindigt in een souvenirschop waar verschillende items uitverkocht zijn. Het is verleidelijk om niet snel een winkelmand te vullen met het mooie artwork, maar ik stel me tevreden met het gratis kartonnetje. Hopelijk waait deze expo ooit over naar onze streek.

Toen Willy Vandersteen in 1959 een door KLM gesponsorde reis ondernam met de geëmancipeerde, ongehuwde journaliste Maria Rosseels leverde dat een door Vandersteen geïllustreerde reportagereeks op in De Standaard en Het Nieuwsblad die achteraf werd gebundeld in het boekje Oosters Cocktail (herdrukt als Oosterse Cocktail). De twee maanden lange reis bood daarnaast inspiratie of documentatie voor strips van Suske en Wiske, De Rode Ridder, Jerom en Biggles. In de tweede integrale van Biggles gaat het in het dossier voornamelijk over die reiservaringen, zie het fragment hieronder. In Japan bezochten de twee onder meer Tokio, Kyoto en Nara. De trip in Kyoto bleef in de reportage beperkt tot hun ervaringen met badhuizen en geisha's. De Gion-wijk is de bekendste geishawijk. Dik vijftig jaar later zien we de Kiekeboes terug in dezelfde wijk in het album Tienduizend Dagen. Fanny is daarin als "schattige" geisha te zien.

Geisha's worden als betaalde gezelschapsdames foutief verward met prostituees. Hun taak bestaat er voornamelijk in om een avond op te luisteren met het opdienen van thee en/of sake, zang, dans, gesprekken, spelletjes en ander vermaak om de betalende klant(en) te entertainen. Die onderonsjes kunnen privé of als gezelschap, met één of meerdere geisha's en/of maiko's. De jarenlange opleiding van een geisha start namelijk als maiko. De verhouding tussen een maiko en geisha legt een gids tijdens een culinaire rondleiding me ter plaatse uit als een padawan en een Jedi-ridder.

In Oosterse Cocktail schrijft Rosseels over de afspraak die ze samen met Willy — die ze in haar reportage plagerig Willebrordus noemt — had bij zo'n geisha. Het was een feestje met een internationaal gezelschap van zakenlieden en de twee Vlamingen. Vandersteen bleek een gangmaker te zijn, een winnaar ook. We citeren: "Vandersteen speelt het baseballspel (steen, papier, schaar, n.v.d.r.) met een elegantie of hij zijn hele leven niet anders had gedaan, en verwierf van de weeromstuit de dankbaarheid der maiko's en geisha's, die zich uitsloofden om de logge Westerse mensenmachine op gang te krijgen. Als ik niet zozeer van het tegendeel overtuigd was, zou ik zeggen dat Vandersteen een geboren en getogen Japanner is; hij stak beslist af tegen de Kansas-oliemagnaat en zijn geëmancipeerde echtgenote, een in azijnzuur gebotteld vrouwspersoon, die zelfs niet de moed had (of de hoffelijkheid) te doen alsóf."

De geisha's moeten Vandersteen bevallen zijn. Bij het afscheid wuifde hij ze vaarwel en zei: "Ik kom terug! Ik neem een abonnement." En als het aan hem lag, was de avond nog niet voorbij: "Vandersteen, kennelijk nog altijd diep onder de indruk van het diggu-diggu-spel (waarbij zogezegd naar kolen wordt gegraven terwijl een liedje wordt gezongen, n.v.d.r.), voelde er niets voor naar huis te gaan. Ik had al de moeite van de wereld om hem ervan te weerhouden de Japanners een paar nieuwe spelletjes te leren: Hollekenbolleke Rubezolleke bijvoorbeeld of Keerske in de Lanteiren en Kirremondee. Mede ten gevolge van mijn geëmancipeerd veto, zijn hogergenoemde Vlaamse cultuurgewrochten de burgers van Kyoto onthouden gebleven."

De reis was gesponsord. In de op 17 april verschenen vierde en meteen ook laatste integrale van Biggles zijn uitspraken van Vandersteen te lezen over hoe hij begin 1970 al een multimiljonair (in oude Belgische franken) was en dat hij zijn inkomsten onder meer graag spendeerde aan reizen. Hij had zich in 1959 wellicht ook al een abonnement op een geisha kunnen veroorloven, want die zijn niet goedkoop. Bij de rondleiding in de Gion-wijk en daarbuiten leert de gids me dat een halfuurtje in het gezelschap van een geisha kan oplopen tot 1.000 dollar. Ze laten zich zelden zien in de straten, tenzij om af te spreken met klanten op restaurant (waarbij ik er eentje te zien krijg door het raam) of om naar een taxi te gaan. Omdat de overlast van onbeschofte, ongemanierde en respectloze toeristen almaar groter werd in de Gion-wijk, waarbij schaamteloos aan haren (om te checken of ze echt zijn) en kimono's van geisha's wordt getrokken, heeft de plaatselijke autoriteit beslist om vanaf april 2024 een toegangsverbod in te stellen in de wijk. Dat is voor onbepaalde tijd en er lopen nog onderhandelingen met de stadsdiensten, die momenteel zijn overruled door de Gion-gemeenschap, over de duur ervan.

Nog een andere locatie komt ook voor in de Kiekeboes 126: Tienduizend Dagen. Het tempelcomplex Kiyomizu-dera, ook weer door hordes toeristen overspoeld. Je wacht er nooit lang om binnen te kunnen. Het aanschuiven gebeurt ordelijk, efficiënt en de toegangsprijzen zijn belachelijk laag: amper een paar euro.

In het hoofdgebouw kan er een boeddha aanbeden worden. Voor een luttele gift kan je je handen ritueel wassen en desgewenst een slok drinken met een kopje aan een lange ijzeren staaf dat je zelf moet vullen onder een waterstraal. Geen nood, hoewel deze plek eeuwenoud is, stop je de kopjes terug in een van de houders die voortdurend met ultraviolet licht alle bacteriën neutraliseren.

Lees en bekijk ook: Op striptocht in Japan (2/2)