De Blake en Mortimers van André Juillard

Met Blake en Mortimer bevinden we ons in de upper class van de Belgisch-Franse strip. Maar liefst negen albums uit deze reeks laat de Franse tekenaar na, verspreid over een kwarteeuw: van Het Voronov-complot (2000), het tweeluik De Sarcofagen van het 6e continent (2003-2004), Het Heiligdom van Gondwana (2008), De Eed van de Vijf Lords (2012) en De Staf van Plutarchus (2014) tot Het Testament van William S. (2016) en het nu verschenen Getekend Olrik (2024), allemaal op scenario van Yves Sente. We vergeten niet Het Gedroomde Avontuur (2014), met Didier Convard, de door Juillard prachtig geïllustreerde ‘brievenroman’ die herinnert aan en voortbouwt op De Grote Piramide. 

"Ik smeek uw vergiffenis", maar geen Blake en Mortimer-artikel zonder wat geschiedenis! Na het overlijden van Edgard Félix Pierre Jacobs, de geestelijke vader van professor Philip Mortimer en kapitein Francis Blake die zich graag anglofiel Edgar P. Jacobs liet noemen, in 1987 duurde het niet lang of (in 1990) verscheen het sinds 1972 onafgewerkt gebleven vervolg op het tweeluik De 3 Formules van Prof. Sato (waarvoor duizendpoot Bob De Moor bereid werd gevonden). De revival van de old chaps was een feit! "Vrolijk goed!"

Dat leidde tot nieuwe albums met oude meesters: Jean Van Hamme en Ted Benoit openden de dans. Dargaud wilde via de imprint Éditions Blake et Mortimer het ijzer smeden terwijl het nog heet is, maar dat koelde snel af: De Zaak Francis Blake verscheen uiteindelijk pas in 1996. Omdat het tekenwerk van Benoit zoooo traag vorderde, werd besloten een tweede duo op het duo Blake en Mortimer te zetten: enter Sente. De voormalige hoofdredacteur van het weekblad Tintin en nu uitgever bij Le Lombard kwam als debuterend scenarist door de grote poort binnen in het gezelschap van de al gerenommeerde Juillard. 

Het Voronov-complot werd goed ontvangen. "Ik zeg, goed gedaan, oude jongens, draag verder!" klonk het bij Dargaud. Aanvankelijk werd het estafetteplan keurig gevolgd: na VC produceerden Van Hamme en Benoit hun tweede worp (Bericht uit het Verleden, 2001) en daarna was het weer aan Sente en Juillard (De Sarcofaag van het 6e Continent), wat echter spontaan leidde tot Het Heiligdom van Gondwana, terwijl Van Hamme gekoppeld werd aan telkens nieuwe tekenaars en nog meer parallelle Blake en Mortimer-universa ontstonden (onder andere met Jean Dufaux, Jean-Luc Fromental en José-Louis Bocquet en zelfs Jaco Van Dormael). 

Opmerkelijk in het Blake en Mortimer-universum van Sente/Juillard is hoe de albums in elkaar vloeien en zelfs uit elkaar voortkomen, als het ware, door personages te hernemen of elementen uit vorige albums weer op te pikken. In Het Voronov-complot wordt onderzoekster/spionne Natasia Wardynska uitgewisseld voor Olrik, waarop ze in Het Heiligdom van Gondwana een prominent heroptreden maakt. Een in De Sarcofagen van het 6e continent (niet zichtbare) steen die Mortimer vond in de Indiase zuidpoolbasis Gondwana leidt tot Het Heiligdom van Gondwana, waar het duel der geesten van Mortimer en Olrik uit De Sarcofagen van het 6e continent een belangrijk vervolg krijgt. 

In Het Heiligdom van Gondwana en later ook in Het Testament van William S. krijgt ook de schrijfster Sarah Summertown na een korte verschijning in De Sarcofagen van het 6e continent een grote rol. Haar dochter Elizabeth, die — zoals oplettende lezertjes hebben opgemerkt — geïntroduceerd werd in Het Heiligdom van Gondwana, speelt zelfs een hoofdrol in Het Testament van William S.

En uiteraard is er de eeuwige Olrik, die een logisch traject volgt: in Het Voronov-complot wordt hij aan de Russen uitgeleverd, in De Sarcofagen van het 6e continent spant hij samen met ze samen, hij wordt gesnapt in Het Heiligdom van Gondwana, organiseert vanuit de cel de schattenjacht in Het Testament van William S. en in Getekend Olrik zit hij daar nog steeds, maar niet lang meer…

Het gevangenisabonnement van Olrik is een goede maatstaf om de albums in de tijd te plaatsen. Hoewel Jacobs met zijn tijd meeging (bijvoorbeeld Het Halssnoer van de Koningin en de Sato-albums), blijven Sente en Juillard als overjaarse pre-hippies in de jaren 1950 hangen, met een prelude in de Tweede Wereldoorlog. 

Als je de Juillard-albums in chronologische volgorde wilt lezen, moet je dat zo doen: 

• De Staf van Plutarchus  (1944) 
• De Eed van de Vijf Lords (1954) 
• Het Voronov-complot (1957) 
• De Sarcofagen van het 6e continent (1958) 
• Het Heiligdom van Gondwana (1958) 
• Het Testament van William S. 
• Getekend Olrik 
• Het Gedroomde Avontuur 

De Juillard-Blake en Mortimers zijn opvallend afwisselend qua genre. Net zoals Jacobs avontuur, sciencefiction, horror of detective afwisselde, krijgen we in hun universum een opeenvolging van spionage (Het Voronov-complot, De Staf van Plutarchus ), sf (De Sarcofagen van het 6e continent, Het Heiligdom van Gondwana), detective (De Eed van de Vijf Lords), mysterie (Het Gedroomde Avontuur) en schattenjacht (Het Testament van William S., Getekend Olrik). 

Eenheid brengt de vormgeving in een heldere klare lijn. Anders dan bij Juillards andere werk is de inkleuring hier vrij vlak, zonder kleurverlopen of schaduwen. Kenmerkend voor Juillard zijn de profielen waarin hij zijn personages zet. 

En zijn vrouwen. Zoals je hierboven al wel opviel, zijn in het post-Jacobs-universum vrouwen niet langer onbestaande. Jacobs beperkte zich — "Ik zeg, dat waren de dagen!" — tot huishoudster mrs. Benson én een freule in nood in (het overigens jarenlang in Frankrijk gecensureerde) De Valstrik, maar bij Sente duikt regelmatig schoon vrouwvolk op: behalve Natasia Wardynska, een beschermelinge van Blake, zijn er Sarah Summertown (De Sarcofagen van het 6e continent, Het Heiligdom van Gondwana, Het Testament van William S.) die zelfs een affaire had met Mortimer ("mijn goedheid!"), haar (en Mortimers?) dochter Elizabeth (Het Heiligdom van Gondwana, Het Testament van William S.), en zelfs stouterds als de Sovjet-spionne miss Sneek (Het Voronov-complot), de sexy tot crazy Gina (De Sarcofagen van het 6e continent) en wraakengel Lisa Pantry (De Eed van de Vijf Lords), om in Getekend Olrik dan weer ouderwets vrouwloos te eindigen. Ook in het ouwejongensoorlogsavontuur De Staf van Plutarchus , dat wat vroeger in de tijdlijn speelt, zaten vrouwen nog op een andere planeet.

Sente en Juillard maken een slimme link met Jacobs’ Blake en Mortimer-universum door diverse personages opnieuw op te voeren, in bij- of grotere rollen, en zijn zelfs niet te beroerd om die uit de universa van collega’s te lenen: in De Sarcofagen van het 6e continent professor Labrousse (SOS Meteoren) en dokter Ramirez (Bericht uit het Verleden), in Het Heiligdom van Gondwana bezendjas Razul (Het Geheim van de Zwaardvis, Het Mysterie van de Grote Piramide) en de schaduwachtige neringdoener Youssef (Het Mysterie van de Grote Piramide), in De Staf van Plutarchus  spion Zhang Hasso (Het Geheim van de Zwaardvis), in Het Testament van William S. Olriks handlanger Sharkey (Het Mysterie van de Grote Piramide, SOS Meteoren). Ze voeren zelfs enkele historische personages op, zoals Paul McCartney en John Lennon (Het Voronov-complot), Mahatma Gandhi (De Sarcofagen van het 6e continent) en T.E. Lawrence of Arabia (De Eed van de Vijf Lords).

De boys redden niet alleen de wereld, ze laten die ook uitgebreid zien. Juillard neemt ons mee naar exotische locaties als de Sovjet-Unie: Bajkonoer, Moskou (Het Voronov-complot), het Verenigd Koninkrijk: Liverpool (Het Voronov-complot), Oxford en de Chiltern hills (De Eed van de Vijf Lords), Cornwall (Getekend Olrik), Londen, het Lake District en Gibraltar (De Staf van Plutarchus ), Stratford-upon-Avon en Londen (De Eed van de Vijf Lords), Venetië (De Eed van de Vijf Lords), India (De Sarcofagen van het 6e continent), Egypte (Het Gedroomde Avontuur), Kenia (Het Heiligdom van Gondwana) en Brussel (De Sarcofagen van het 6e continent).

Dokter Voronov (Het Voronov-complot), die zomaar eventjes de Sovjetstaat naar zijn hand wil zetten, faalt uiteraard, maar het is onduidelijk wat zijn lot is. Perfect om later nog eens op te duiken als krankzinnige geleerde, maar Sente heeft hem voorlopig in een Siberische ijskast gezet. 

Hij is uitzonderlijk, want de meeste slechteriken komen aan een voortijdig einde. "Vrolijk rottig!" Keizer(in) Asoka (De Sarcofagen van het 6e continent), de Clarke-tweeling (De Staf van Plutarchus), Lisa en John (De Eed van de Vijf Lords) ontsnappen er niet aan. In het meer amusante dan wereldbedreigende Het Testament van William S. worden de criminele Oscar Sandfield en ontaarde graaf Walter achter tralies gezet. 

En uiteraard is er de eeuwige, onverwoestbare schurk Olrik, die ook bij Juillard aan de meest apocalyptische calamiteiten (De Sarcofagen van het 6e continent, Getekend Olrik) ontsnapt. In Getekend Olrik trekt hij in feite zelfs aan het langste eind, wat belooft voor de toekomst… "Goede hemelen!"

Het zou ons niets verbazen als Sente ooit nog met een origin story van Olrik op de proppen komt. Hij laat in De Sarcofagen van het 6e continent alvast de boys voor het eerst kennismaken — in de tijdlijn vóór Het Geheim van de Zwaardvis dus — met ‘specialist Slavische talen’ Olrik, die blijkbaar een Hongaarse achtergrond heeft en vandaag wellicht dikke vriendjes zou zijn met ene Viktor Orbán. Op Olrik kun je staat maken: hij tekent in elk album present, zelfs vanuit de gevangenis (Het Testament van William S., Getekend Olrik), uitgezonderd De Eed van de Vijf Lords, waarin al slechteriken genoeg aantreden.

André Juillard toont ons in De Sarcofagen van het 6e continent zelfs de eerste ontmoeting van Blake en Mortimer, "bij Jupiter", toen ze nog jongelui waren en de wereld nog niet gered hadden. Dat album werd een tweeluik vanwege de uitgebreide backstory van Mortimer in India, waar hij ook Sarah Summertown ontmoet. "Nogal!" Over kapitein Blake komen we het begin van zijn MI5-carrière te weten (De Eed van de Vijf Lords), die overigens niet zo fraai was en verklaart waarom hij aan het wereld redden slaat. Ondanks zijn heldendaden, onder meer als de beste piloot van het Britse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog in De Sarcofagen van het 6e continent, komt hij blijkbaar maar niet in aanmerking voor een promotie en hogere rang.

Na zeven albums met André Juillard ging Yves Sente vreemd, door met Peter van Dongen en Teun Berserik het tweeluik De Vallei der Onsterfelijken (2018-2019) te maken. Wat ons betreft niet de fraaiste afleveringen uit de reeks, al viel op het tekenwerk van de Nederlanders niets aan te merken. Ze mochten later zelfs een scenario van Jean Van Hamme tekenen (De Laatste Zwaardvis) en treden zelfs solo aan in nog meer geplande albums met Sente. Aan het ontbreken van Juillard zal het dus niet gelegen hebben. 

Voor het dertigste deel in de reeks (waarvan slechts elf door Jacobs) zonder de buitenreeksalbums kwamen Sente en Juillard terug bij elkaar, wat Juillards testament zou blijken te zijn. Getekend Olrik is echter ook niet Sentes sterkste Blake en Mortimer, met een ietwat onwaarschijnlijke speurtocht in het zog van een separatistische groepering naar het graf van koning Arthur, die — natuurlijk — catastrofaal afloopt. Of het met opzet was, trouw aan het soms wat rigide Blake en Mortimer-universum, is niet zeker, maar het album scoort hoog in voorspelbare wendingen en clichés. De identiteit van de separatistenleider bijvoorbeeld konden we al mijlen tevoren ruiken. 

Het avontuurlijke tempo is dan wel weer onmiskenbaar en de intriges van Olrik ingenieus — hij krijgt terecht de titelrol. En onze reis naar Cornwall is al geboekt. Het avontuur geeft meer dan zin om het uiterste zuidwesten van Brittannië te bezoeken. Julius Caesar stak overigens NIET in -43 het Kanaal over om ‘Bretagne’ binnen te vallen!

De Jean Dufaux-albums (De Septimus-Golf, De Schreeuw van de Moloch) hebben we nog altijd niet herlezen en ook De Kunst van het Oorlogvoeren (Floc’h, Fromental en Bocquet) hangt bij ons ook niet aan de muur, maar Getekend Olrik geeft de reeks vooral dankzij Juillards tekenwerk weer wat krediet. Doodjammer dat het Juillards allerlaatste is. 

Niettemin staat Getekend Olrik dus alweer garant voor minstens anderhalf uur lekker lezen, best onder het genot van een stevige malt. Want zoals Sente in zijn dankwoord aan Juillard schrijft: "Na de hele dag enthousiast gepraat te hebben over ons nieuwste werk, zal de onvermijdelijke ‘kleine Cardhu’ (een Schotse whisky, red.) niet meer dezelfde smaak hebben. Een goede whisky smaakt altijd beter in goed gezelschap" Gelukkig voor ons is het gezelschap van de old chaps nog wel even verzekerd. "Geniet!"

De Avonturen van Blake en Mortimer 30: Getekend Olrik door André Juillard en Yves Sente verscheen op 27 november 2024 bij Blake en Mortimer. Het softcoveralbum van 64 pagina's kost 11,99 euro. Er is ook een bibliofiele hardcover op liggend formaat (29,99 euro) en een luxe (61,50 euro).

Herlees hier ons interview met André Juillard en Yves Sente uit 2012.

Ook nog van André Juillard en met Blake en Mortimer is het 88 pagina's dikke hardcoveralbum Achter de Schermen van Blake & Mortimer (2008), met schetsen en aquarellen rond de albums Het Voronov-complot, het tweeluik De Sarcofagen van het 6e Continent en Het Heiligdom van Gondwana.

317 Tekeningen is een 320 pagina's tellende bundel schetsen, personagestudies en coverontwerpen die Juillard voor de stripreeks tekende. Het verscheen in 2015 als een op 599 exemplaren genummerde hardcover met toegevoegde ex libris.

Uiteraard komt Juillard ook in tekst en met tekeningen voor in De Erfenis van Jacobs, een in 2023 verschenen naslagwerk over de albums die na Jacobs zijn verschenen. Dit boek in hardcover van Jean-Luc Cambier en Eric Verhoest is 280 pagina's dik.