Asterix 40: De Witte Iris in oktober 2023

Fabcaro over het idee voor het avontuur: "Ik wilde een verhaal maken dat inzoomt op het dorp en naaste omgeving. Ik vind vooral de Asterix-albums leuk waarin iets van buitenaf de harmonie in het dorp verstoort. Dan krijg je de reactie van de dorpelingen met hun legendarische kwade trouw te zien. Het was ook een gelegenheid om en passant een hedendaags maatschappelijk verschijnsel aan te kaarten..."

Over zijn keuze voor de titel De Witte Iris: "De Witte Iris is de naam van een nieuwe school van positief denken. De beweging is begonnen in Rome en breidt zich nu uit naar andere grote steden, van Rome tot Lutetia. Caesar denkt dat deze methode heilzaam kan zijn voor de Romeinse legerkampen rondom het befaamde Gallische dorpje. De geboden van deze school beïnvloeden echter ook dorpelingen die ermee in aanraking komen... De teaserpagina die we afgelopen december vrijgaven, gaf u al een voorproefje van de gevolgen die dat heeft! Ik was op zoek naar een titel in de geest van Goscinny en Uderzo. Het thema wordt vaak gesymboliseerd door een voorwerp of een persoon (de ketel, de ziener, de kloof, het ijzeren schild, het gouden snoeimes...). De iris is hier het symbool van goedheid en bloei. Dat hopen we althans..."

Op de vrijgegeven prent ziet stamhoofd Heroïx niet bepaald opgewekt uit. Wat is er aan de hand in het dorp? "Ja, ik geef toe dat we hem wel eens vrolijker hebben gezien. Het positieve denken heeft ook zijn weerslag op onze Gallische vrienden. En dat maakt niet alleen maar gelukkig. Dat voelt ook ons stamhoofd, die een crisis zal doormaken..."

Uit het persbericht: "De positie van stamhoofd, en zoon van het vorige stamhoofd, tekent een man. Vooral als je de leiding hebt over het enige Gallische dorp dat nog altijd standhoudt tegen de Romeinse legioenen. Je zou denken dat zijn taak enigszins lichter wordt met twee grote krijgers als Asterix en Obelix aan zijn zijde. Niets daarvan! Onze leider — de onbetwistbare, maar ook vaak betwiste chef — heeft veel geleden onder beproevingen en wedijver.

Denk maar aan zijn herhaalde crashes van het schild en aan de bitse opmerkingen van zijn echtgenote Bellefleur aan het adres van haar 'zwijntje'. Hoe vaak zeurt zij hem niet de oren van het hoofd als zij het succes verheerlijkt van zijn schoonbroer Homeopatix (die hem in De Lauwerkrans van Caesar, 1972, ook nog 'Dinges' noemt).

Toch mogen wij niet die momenten van grote moed vergeten. Zijn epische gevecht in De Strijd van de Stamhoofden, hoe hij de Belgen (Asterix bij de Belgen, 1979), die zichzelf de allerdappersten waanden trotseerde en hoe hij de concurrentie aanging met Geuzelambickx; hoe dapper hij in Het IJzeren schild (1968) aan die afgrijselijke kuur weerstond. Heroïx is er altijd om de eer van zijn dorp te verdedigen. Sterker nog: de eer van héél Gallië.

In de loop van de avonturen groeit het personage en wordtHeroïx een waarachtig politicus: een tikje narcistisch, een hang naar lange toespraken en zichzelf bewonderend op zijn schild. Zijn grootste angst is dat de hemel op zijn hoofd valt! Maar moet hij daarom nu zo bedrukt kijken? Zou het niet eerder te maken kunnen hebben met die beroemde witte iris?"

door Laurence Gossart, doctor in de kunsten aan de Université Paris/Panthéon-Sorbonne

Wat is de geschiedenis van de iris? 

De iris (van de lissenfamilie) is een bloem die voor het eerst verscheen in het geologische tijdperk het Krijt. Dat was 80 miljoen jaar geleden. Het is een kleine bloem, die in de loop van de geschiedenis heel belangrijk werd. Om te beginnen als Egyptisch symbool en vooral in verband gebracht met Horus, de god van de opkomende en neergaande zon.

Maar Iris is ook een Griekse godheid. Ze is boodschapster van de goden en gunstelinge van Hera, want ze brengt vaak goed nieuws. In Oudgrieks betekent Iris “regenboog”. Daarover verplaatste de godin zich wanneer ze naar Aarde kwam.

De irisbloem is dus een weerspiegeling van haar naam, want hij laat de rijkdom van het kleurpalet zien.

Er bestaan heel veel verschillende soorten irissen: de gele lis, de Iris pallida, de iris sibirica, de Iris germanica (blauwe lis) en zijn ondersoort Iris florentina. Deze laatste bloem lijkt de iris te zijn die in de oudheid nog het meest werd aangetroffen. Vooral rond het mediterrane bekken, waar de Grieken en na hen de Romeinen, de iris veelvuldig gebruikten.

Later, in de zesde eeuw, maakt de koning der Franken Clovis de iris tot het symbool dat wij nu kennen als de “fleur de lys”. Toen Clovis oorlog voerde tegen de Visigoten, zou een hinde de rivier de Vienne zijn overgestoken. Daarmee toonde ze zijn leger een doorgang op de oever van de rivier, die verstevigd werd door de wortels van de iris.

Hoe hebben al deze volken de iris gebruikt en wat is haar betekenis?

De iris is echt een betoverende plant. Ze heeft vele kwaliteiten en heel wat symbolieken. De iris behoort tot de planten die worden gezocht vanwege hun geneeskrachtige kwaliteiten. Ze worden verwerkt in natuurgeneesmiddelen. In Griekenland werden graftombes als eerbetoon aan de godin Iris gedecoreerd met deze bloem. Een van Iris’ taken zou zijn geweest om de haren van overleden vrouwen af te knippen, voordat ze hen naar hun laatste rustplaats begeleidde. De Romeinen zagen de bloemblaadjes van de iris als symbolen van wijsheid, van trouw en van moed. Daarom plantten ze blauwe en witte irissen bij de tempels van Juno.

Godin, bloem en vrouw. Voor de dichter belichaamde de iris de beminde vrouw. Ze is synoniem voor moed en trouw, ze verdiept wijsheid en kennis. Ze staat voor bezieling en is daarmee ook teken van hoge intelligentie.

En de witte iris in dit verhaal?

De regenboog breekt het witte licht en maakt een explosie van kleuren zichtbaar. De witte iris staat dus op zich al voor een tegenstrijdigheid: ze omvat in één kleur alle kleuren tegelijk. Maar in de taal van de bloemen verdwijnt deze schijnbare tegenstelling: er wordt trouwens vaak gezegd dat ze voorbode is van een tedere liefde of een verbintenis.

En onze Gallische vrienden hierin?

Zijn ze beneveld door de geuren van al die irissen in de lente? Namen ze een bad in haar bloemblaadjes om zich (net als de Japanners) te zuiveren en boze geesten te verjagen? Hebben ze op de wortels gekauwd of de iris aanbeden zoals de Grieken en Romeinen? Het kan allemaal. Het bloempje bezette de Romeinse wereld, waartoe ook Gallië behoort, lang voor de eerste bewoners ervan... Als brengster van goed nieuws en draagster van barmhartigheid, bracht ze met haar wijsheid licht in valleien en laagland, alvorens tempels te verfraaien en in toverdranken sudderen.