Op striptocht in New York (1/2)

In de Kiekeboes 109: Een Echte Vitalko bezochten de Kiekeboes New York. De coverillustratie daarvan is verwerkt in de Belgische paspoorten met extra beveiliging, uniek in de wereld. Op die cover staat Times Square en dat werd elf dagen dagen onze uitvalsbasis.

Deze “ongevallenadvocaat” met een geïllustreerde advertentie op de metro waant zich een Batman to the rescue.

Sinds kort loopt op Broadway een musical over en met Betty Boop. Meer info: https://boopthemusical.com/

Midtown Comics is een instituut in New York. Het is de grootste stripwinkel van de stad en opende zijn eerste vestiging in 1997 in de buurt van Times Square. Er zijn er nog twee andere. Die van Times Square is op twee verdiepingen gevestigd boven een pizzeria. De ingang is een smalle trap met een opdruk van Spider-Man die de trap beklimt.

De winkel doet amper aan hokjesdenken. Je vindt er weliswaar manga's in een aparte hoek naast de kassa, een niet eens zo grote afdeling. En ook voor de jeugd zijn er hele rekken bij elkaar geplaatst. Maar al wat onder comics, graphic novels en uit Europa vertaalde strips valt, staat er broederlijk en zusterlijk bij elkaar, alfabetisch gerangschikt.

Voor ons soort toeristen is dit als een snoepjeswinkel waarbij onze ogen gulzig langs de titels glijden. We zoeken er specifiek naar werk van bij ons en stuiten op vertalingen die het Britse Cinebook uitbrengt. Zo kijken we nogal op om hier plots De Nieuwe Avonturen van Roodbaard of Outlaws, de spin-off van de reeks Orbital, terug te vinden. Van Medea (vertaald door Lauwert Uitgeverij) staat er een integrale in softcover. En verder De Killer, Highlands (van Philippe Aymond), Nottingham, Mutaties, het onlangs nog door Dark Dragon Books aangekondigde Monte-Cristo, De Laatste Koningin, De IJstrein (geherlanceerd als Snowpiercer), een bloedmooie en grote integrale uitgave van Ik, René Tardi, strips van Milo Manara, enzovoort.

Van veel van deze titels staat hier echter maar één of twee delen, geen complete reeksen. Ook van Asterix vinden we slechts een speciale uitgave met dossierpagina's en enkele integrales met covers die niet bij ons zijn gebruikt. Helemaal om van te smullen zijn artist's editions van roemrijke comics. We moeten ons inhouden om hier niet onze slag te slaan, maar alleen al de oversized uitgave zou problemen veroorzaken om het in onze bagage te krijgen.

Op de bovenste verdieping staat de merchandising, poppetjes, funkopoppen. Ook weer allemaal erg mooi uitgestald. Geen wonder dat deze winkel zo veel mensen aantrekt, jong én oud. Niettemin hebben we tijdens onze reizen en net zo goed in eigen streek al grotere stripwinkels gezien.

www.midtowncomics.com

Op een pilaar bij het warenhuis Macy's op Fifth Avenue zijn oude foto's afgebeeld van Macy's Thanksgiving Parade die elk jaar doorgaat in de straten van New York. In die drie uur durende stoet zweven ook heel wat reuzeballonnen mee van bekende strip-, tv- en tekenfilmfiguren, zoals Kermit de Kikker, de Smurfen, Garfield, de Minions, Bluey, SpongeBob, Mickey Mouse en de vaste gast Snoopy. Die vloog voor het eerst mee in de parade van 1968 als zijn alter ego de Flying Ace, de luchtvaartvijand van de Red Baron. Stripgeschiedenis.

Op de hoek naast het tegenoverliggende plein staat het iconische Flatiron-gebouw, nu helaas in de steigers. In de Spider-Man-films van Sam Raimi was dit gebouw de redactie van The Daily Bugle, de krant  waarvoor Peter Parker werkt.

Een bezoekje aan een Lego-shop ontbreekt nooit in een stad op reis.

In de New Yorkse vestiging van Forbidden Planet, niet zo gek ver van Midtown Comics op Times Square, vind je behalve de bekende titels nog veel meer een alternatiever aanbod. En hier vonden we ook een exemplaar van Aimée de Jonghs Dagen van Zand. Van Vlaming Olivier Schrauwen zagen we een interview in het goedkoop uitgevoerde informatieblaadje Bubbles. Zijn Zondag is vorig jaar vertaald door Fantagraphics.

Dit is een erg coole winkel, ook in een tof industrieel aanvoelend pand. Op de achtergrond speelt hiphopmuziek. De merchandising is er voor wie wel in popculture, maar minder in strips is geïnteresseerd. Bij de ingang kan je bijvoorbeeld kiezen uit stickers met stripfiguren.

En ook hier weel een gemengd publiek van kinderen, jongeren en ouderen, van vrouwen en mannen en al wat daartussen zit. Het moet gezegd dat we op onze ondertussen vele reizen eenzelfde patroon vinden: er is wereldwijd helemaal geen probleem met een terugtrekkende interesse van een potentieel publiek voor strips. Er is integendeel een probleem in aanpak bij verkopers of uitgevers die dat potentieel publiek niet (meer) bereiken. Ook in onze streken zijn de klagers dikwijls zij die zich niet aanpassen of in het verleden zijn blijven stilstaan. Maar dat geldt net zo goed voor tal van striplezers.

www.fpnyc.com

De Empire State Building kan je via enkele liften beklimmen tot verdieping 102. Dat gaat wat sneller dan King Kong.

De toren dook in ontzettend veel films, tv-reeksen, games en uiteraard ook strips op. En dat weten ze daar. Er wordt veelvuldig uitgepakt met beelden uit die media. Tijdens een filmpje op tientallen schermen ontvouwt zich een mozaïek aan (teken)filmfragmenten en covers van superheldencomics. Ook in de shop is er keuze zat uit souvenirs met stripfiguren. Een van de affiches naar covers van The New Yorker is getekend door striptekenaar Chris Ware.

De grote ster blijft King Kong. Desgewenst kan je voor de foto tussen zijn klauwen kruipen.

O ja, het uitzicht is fenomenaal!

Strand Bookstore gaat er prat op dat het 18 mijl (zo'n 29 kilometer) aan boeken in de winkel heeft staan, oftewel 2,5 miljoen stuks, zowel nieuw, tweedehands, Engels- als anderstalig. We hebben die lang niet alle bekeken en zijn meteen naar de stripafdeling gegaan. Daar staat prominent Arsène Schrauwen, van Vlaming OIivier Schrauwen, op een kast, naast het ook al steengoede George Sprott van de Canadese tekenaar Seth. Van New Yorker Art Spiegelman hangt bij een trap tussen de volwassenenlectuur en de kinderafdeling op een benedenverdieping een reuzeposter met een speciaal door hem getekende illustratie. Op de bovenste verdieping is plaats voor lezingen, zoals de avond toen we langsgingen met een dichter. De boekenwinkel is een onafhankelijk familiebedrijf sinds 1927 en zou New Yorks grootste boekenwinkel moeten zijn.

www.strandbooks.com

De Morgan Library is een schoolvoorbeeld van een uit de hand gelopen hobby. De Amerikaanse financier-industrieel John Pierpont Morgan (1837-1913), bijgenaamd de Napoleon van Wall Street, spendeerde de helft van zijn vermogen aan het aanleggen van een persoonlijke kunstverzameling met extra veel aandacht voor literatuur (met een aparte kast voor in Brussel en Nederland uitgegeven boeken, onder andere de fabels van Jean de la Fontaine), manuscripten en bij uitbreiding partituren (eentje met een tekeningetje van Puccini op La Bohème), brieven (onder andere van Vincent Van Gogh) en tekeningen.

Veel ervan bracht hij onder in een eigen bibliotheekgebouw niet ver van zijn woning. Rekening houdend met de inflatie zou hij zo'n 1 miljard dollar hebben uitgegeven. Soms kocht hij hele kunstcollecties op, vaak uit Europa. Een van de pronkstukken is een fraai versierd draagaltaar, een triptiek uit de twaalfde eeuw van edelsmid Godfried van Hoei uit het Luikse Stavelot. Morgans familie zette de verzameling voort en handelde er ook mee. Zo raakte een Johannes Vermeer verkocht aan de National Gallery in Washington. De huidige bibliotheek werd tussen 2003 en 2006 uitgebreid met een moderner gedeelte voor een exporuimte, leeszaal en museum.

Maar zijn er ook strips te vinden? Vooreerst deed een illustratie uit een manuscript ons keihard denken aan wat Marcel Ruijters vast ook heeft gezien als inspiratie voor zijn briljante middeleeuwse strips als Sine Qua Non, Inferno, Alle Heiligen en Jheronimus.

Een inspiratiebron voor de eigenwijze tekenaar Marc-Antoine Mathieu is dan weer Franz Kafka. Over hem loopt in de Morgan Library een expo met een overzicht van zijn leven en werk. Ook voor het stripverhaal Kafka and the Doll (door Richard Green en Larissa Theule) is er aanwezigheid in de vorm van exemplaren van het album (ook te koop in de museumshop) en een paar ingekaderde originelen. Het kinderverhaal is gebaseerd op een overlevering als zou Kafka in zijn laatste levensjaar brieven hebben geschreven naar een meisje dat hij had ontmoet in een park. Ze was ontroostbaar door het verlies van haar pop. Kafka maakte haar wijs dat de pop een wereldreis maakte en grootse avonturen beleefde. Wekenlang zou de schrijver verhalen hebben verzonnen voor het meisje. Geen enkele van die brieven is teruggevonden waardoor het waarheidsgehalte in twijfel kan getrokken worden, maar het inspireerde meer dan één verteller. Ook de graphic novel The Castle, naar Kafka's laatste roman Het Slot, door de Tsjechische tekenaar Jaromir 99 en de Amerikaanse schrijver David Zaine Mairowitz, maakt deel uit van de expo en de catalogus over deze expo.

Het was eventjes zoeken omdat de achtergrond veel is veranderd, maar we vonden alsnog het rooster in Lexington Avenue waarop Marilyn Monroe haar witte jurk liet opwaaien in de film The Seven Year Inch uit 1955. Ze heeft ook een tijdlang in New York gewoond.

De scène is bekender dan de film zelf en zo beroemd geworden dat die vaak is geparodieerd of ernaar als een hommage is geknipoogd, zo ook in strips. Fanny Kiekeboe beleeft een gelijkaardige windstreling in De Medusa-stichting (deel 49 in de reeks) en François Walthéry greep er meermaals naar terug. Voor de cover van het album Nostalgia uit 1990, waarin zijn collega's de toen twintigjarige stripreeks met een gag vierden, tekende Walthéry een fraaie tekening met een dubbele knipoog. Niet alleen gebruikte hij de pose van Marilyn, maar ook de achtergrond van de cover van Het Gele Teken. Natasja kwam in diezelfde pose terug op speldjes, ex librissen en een figurine.

Andere tekenaars die de scène als knipoog gebruikten, zijn Michel Blanc-Dumont en Jean Dufaux in het korte verhaal A Girl's Best Friend, verschenen in Super Kuifje 28: Superstars, Tome & Janry in het Robbedoes-avontuur Malle Marilyn, Crisse en Jacky Goupil in Loretta en Harpeya, Don Lawrence en Martin Lodewijk in Storm 22: De Armageddon Reiziger, Gürsel voor Rooie Oortjes, Frank Cho voor een cover van Liberty Meadows en vele anderen.

Op weg naar een koffiebar passeerden we stomtoevallig de winkel ECG (voluit East Continental Gems). Die heeft in feite een juwelenzaak is met maar één specialiteit: de Infinity Gauntlet uit de comics en films van Marvel in de vorm van uiteenlopende juwelen. Ze hebben een stevig prijskaartje, ook heel erg exclusief van slechts één exemplaar (tussen de 17.000 en 43.000 dollar) tot een paar honderd exemplaren. De dure stukken worden verkocht in een aangepast kluisje helemaal in de stijl van de comics.

In de winkel staan ook enkele zeldzame comics, een paar ervan gesigneerd door Jim Starlin die er een bezoekje kwam brengen. Op de foto zou je acteur Josh Brolin, de vertolker van Thanos in de films. Thanos is de eigenaar van de Infinity Gauntlet.

Behalve de winkel in New York is er nog een shop op een cruiseschip, wat de verzamelstukken nog meer uitsluitend voor gefortuneerde verzamelaars aanlokkelijk maakt.

infinity.eastcontinentalgems.com

Cortlandt Alley is het beroemdste steegje van New York, en toch is het geen toeristische trekpleister in Manhattan. Omdat filmen niet is toegestaan in de meeste steegjes van New York, maar hier wel (omdat het makkelijk valt af te sluiten voor voetgangers), komt het vaak voor als decor in films of tv-reeksen. Sinds 2019 zou er zelfs drie-vier keer per week opnames gebeuren. Daardoor lijkt het een typisch New Yorkse straat vol met brandtrappen, vuilnis, graffiti en bakstenen muren.

Hier liepen Smurfen rond in hun eerste langspeelfilm. Ook gemuteerde schildpadden in Teenage Mutant Ninja Turtles. Van de naar de comicreeks gemaakte filmreeks Men in Black zijn hier scènes opgenomen. En verder vind je het steegje terug in onder meer Highlander, Gotham, Boardwalk Empire, 9½ Weeks, Law & Order, NYPD Blue, Crocodile Dundee, enzovoort.

Intussen ontsierd door steigers, maar op dit adres (187, Chrystie Street) woonde Peter Parker alias Spider-Man in de tweede Spider-Man-film met Tobey Maguire. 

Op nummer 189 is de nachtclub The Box gevestigd. Volgens een Vlaamse gids die in New York woont de meest crazy plek in de stad waar The Wolf of Wall Street-achtige decadentie plaatsvindt. Denk aan dwergen met dildo’s, naakte danseressen en meer fun/verderf. Je raakt er naar verluidt niet makkelijk binnen en als het je al lukt, ben je een hoop geld kwijt. Die gids is er eens naartoe geweest met een Belgische minister. Ondanks onze journalistentrucen is het ons niet gelukt diens naam te ontfutselen.

Je komt wat tegen op straat.

Leuke indieboekenwinkel, vernoemd naar Quimby The Mouse van Chris Ware.

Zolang er kunst is, is er kleur. En als strip- en tekenfilmfiguren inspiratie bieden, zit het helemaal snor. In Bushwick (Brooklyn) lijkt de hele wijk wel volgeschilderd. The Bushwick Collective regelt het hier zodat graffitikunstenaars uit de hele wereld hun creaties op muren mogen toevertrouwen. We beperkten onze ronde tot de straten Troutman en Starr, maar er is nog veel meer in de wijkblokken.

Niets is echter voor eeuwig. Terwijl op de ene plek een artiest een nieuwe tekening spuit, wordt er op een andere plek een overschilderd.

Onder en rond het Vrijheidsbeeld zijn er een shop en twee expo’s. In de shop is er een lelijk getekende comic te koop over het ontstaan en het maken van het door Frankrijk aan de VS geschonken standbeeld. Op de twee expo’s zijn oude illustraties en satirische cartoons of spotprenten van weleer te bekijken. Er werd toen al met een afbeelding van een terugsturend wijzend Vrijheidsbeeld opgeroepen om als migrant het land weer te verlaten onder de titel “Make America a better place”.

Tussen de donateurs die de werking van deze onder National Parks vallende organisatie te bekostigen, wordt The Walt Disney Compagnie genoemd en ook de Belgische mode-ontwerpster Diane von Fürstenberg. Haar creaties zijn te koop in meer dan zeventig landen. De flagshipboetiek is gevestigd in Manhattan. Ze schopte het tot toplijstjes van Forbes en Time Magazine en werd in 2019 opgenomen in de National Women’s Hall of Fame.

In deel 11 van de stripreeks Man van het Jaar, vertaald door Daedalus, kan je meer lezen over de vrouw die de muze zou zijn geweest voor de Franse beeldhouwer Bartholdi, de ontwerper van het Vrijheidsbeeld met een constructie van Gustave Eiffel.

Na ons bezoekje aan Liberty Island, waar het Vrijheidsbeeld staat, stopte de gratis ferryboot bij Ellis Island. Daar moesten tussen 1892 en 1954 zo'n twaalf miljoen migranten in het verwerkingscentrum op het eiland zich aanmelden om dan te weten of ze welkom zijn in de VS of terug naar huis moesten. Hoe zo'n overtocht vanuit Antwerpen verliep via Red Star Line kan je in het door Luc Morjaeu en Peter Van Gucht gemaakte Suske en Wiske-album Sterrenrood (deel 328, 2014) lezen. 

Voor tien dollar heb je een halfuur de tijd om registers te raadplegen met wel 65 miljoen migranten die vanuit de hele wereld naar de VS afzakten om er een nieuw bestaan op te bouwen. Nadat we er onze eigen familienaam en die van andere familie en vrienden hadden ingegeven, kwamen we erop om ook eens de naam Vandersteen in te geven. Het zijn er achtendertig, ook een paar uit Antwerpen. Geen idee of ze familie waren van Willy Vandersteen.

Hoe het er bij het aanmelden op Ellis Island aan toeging in 1907 kan je lezen bij het door Saga Uitgaven gepubliceerde tweeluik Ellis Island uit 2021-2022. Scenarist Philippe Charlot en tekenaar Miras documenteerden zich oerdegelijk en combineren in hun verhaal allerlei drama's, tragiek, een romance en maffiapraktijken.

Op een van de vele schermen op Times Square wordt reclame gemaakt voor de animereeks Devil May Cry, die sinds 3 april op Netflix te zien is. De tekenfilmreeks is gebaseerd op de game, die dan weer losjes is geïnspireerd op Dante Alighieri’s De Goddelijke Komedie (vandaar de voornaam van het hoofdpersonage). Daar is bij Silvester een stripbewerking van verschenen.

Op het plein in New York zijn ook een paar shops met manga- en animefiguren. Hoed je echter voor de als superhelden of Mickey en Minnie Mouse uitgedoste mensen die je lastigvallen om met ze op de foto te gaan. Het is niet alleen een scam die je naar verluidt 20 dollar kost, je krijgt ook meteen aanvragen van de rest van de kliek waartegen je brutaal nee moet zeggen.

In 2024 verscheen Erik de Graafs stripbiografie over de naar New York uitgeweken Nederlandse kunstenaar Piet Mondriaan. Een making-of van het album kan je hier lezen en bekijken.

In het najaar van 2025 publiceert Uitgeverij HUM! het album De Bloem in het Atelier van Mondriaan door Antonio Lapone en Philippe Peyraud. Lees er hier meer over. 

In het MoMA, het museum voor moderne kunst, hangen enkele kunstwerken van Mondriaan. Andere Nederlandse kunstenaars zijn er ook mooi vertegenwoordigd, tot Dick Bruna met z’n Nijntje in de museumshop toe. Een mooie afdeling met oudere moderne kunst wordt echter geopend met een schilderij van de Belg René Magritte.

Bij de twintigste-eeuwse kunst hangen grote bollen met knuffels in specifieke kleuren aan een touw. Aan hun achterkanten kan een in strips en tekenfilms geïnteresseerde kunstliefhebber onder meer Garfield, Snoopy, Tweety, Mickey Mouse en de belangrijkste dieren uit Winnie the Pooh herkennen.

In een nagebouwde ideale bunker voor tijdens de apocalyps vind je niet alleen etenswaren in blik, een bar, een tv-toestel, vinylplaten en gezelschapsspelen, maar ook een stripje op een postkaart en uitvergrote cartoons die zijn ingelijst.

In het MoMA hangt het schilderij Gas van Edward Hopper uit 1940. In de maffiareeks Bloed & Stilte deel 10 (vorig jaar nog gebundeld in Bloed & Stilte integraal 2 bij Saga Uitgaven) knipoogt tekenaar Jean-Yves Mitton in de openingsprent naar dit schilderij.

In een koffiebar/wijncafé/restaurant/boekhandel (we misten er nog een wasserette en gym) hangt een mooie lithografie, gesigneerd door Roy Lichtenstein. Je weet wel, die kunstenaar die stripprentjes uit soms banale stripverhalen uitvergrootte en overtrok en ze tot kunst verhief. Een van de andere zestig andere exemplaren van de lithografie, naar het schilderij Nude Reading, is in 2023 nog geveild door Christie's. Het raakte verkocht tegen 126.000 dollar. Zijn reeksje andere Nudes schilderde hij net zo min naar levend model. Hij gebruikte hiervoor ook al stripplaatjes waarbij hij afgebeelde vrouwen gewoon zonder kleren schilderde.

De beurzen kleurden rood na Donald Trumps "bevrijdingsdag" op 2 april met een grote waslijst aan importheffingen. Ook de beurs van Wall Street kleurde rood. Net op die dag passeerden we het beursgebouw. Het is gewoon grijs.

De financiële ramp is nog niet zo desastreus als in 1929. Toen crashte de beurs en regende het zogezegd aandeelhouders die in één klap failliet waren en tot zelfmoord waren gedreven. Daarover grapte Raoul Cauvin in het door Berck getekende Crash in Wall Street, deel 26 in de reeks Sammy uit 1989 en met een introductieartikel gebundeld in Sammy integraal 7. Dat artikel duidt op Cauvins schromelijke historische overdrijvingen, want die vallende zelfmoordenaars zijn een stadslegende.

Een paar straten verder kan je de stier van Wall Street zien. Het is een toeristische hotspot waar je in de rij moet staan om bij de kop of de kloten te kunnen poseren. Toeristen wrijven aan de kloten om er volgens het bijgeloof (financieel) geluk mee te verwerven. En die blinkende ballen zijn daardoor helemaal verkleurd.

De "Charging Bull" van kunstenaar Arturo Di Modica was helemaal geen bestelling van de stad New York. De Italiaanse beeldhouwer plantte die er met wat vrienden illegaal, tussen twee politiepatrouilles door, neer vlak voor het beursgebouw. Dat was in 1989, twee jaar na een andere zware beurscrash. Het was als dank bedoeld omdat Di Modica in zijn nieuwe thuisland, in New York, succes had verworven en hij wou een gratis bronzen beeld teruggeven. Het kostte hem zelf 350.000 dollar. De dag erop liet de beurs het al weghalen. Maar omdat de kunstenaar de komst van de stier had aangekondigd, het ook al in het laatavondnieuws werd gecommuniceerd en de dag erop werd opgepikt door heel wat media wereldwijd, vroeg het publiek om de terugkeer van de aanvallende stier. Sindsdien kan je het bewonderen in Bowling Green.

In 2017 kwam er een beeldhouwwerk bij. Recht voor de stier daagde The Fearless Girl de stier uit (foto's online gevonden). Het is een beeld van een onverschrokken meisje, door Kristen Visbal ontworpen in opdracht van State Street Global Advisors. Dat is een grote vermogensbeheerder die initiatieven op het gebied van genderdiversiteit en een indexfonds gericht op genderdiverse bedrijven met een relatief hoog percentage vrouwen in senior management promoot. Het mocht er tijdelijk staan, maar dat werd verlengd en na een petitie mocht ze blijven. Na klachten van Di Modica werd het een jaar later echter verwijderd en kwam het vlak voor het beursgebouw van Wall Street te staan. Een plakkaat van haar voetafdrukken herinnert nog wel aan haar vorige plek. Recenter is ze opnieuw verhuisd, nu naar een parkje wat verderop. Lang niet alle digitale kaarten hebben die nieuwe locatie aangepast waardoor ze voor veel bezoekers onvindbaar is geworden. Er is bovendien een rechtenkwestie tussen de kunstenares en haar opdrachtgever.

De flagship store van Tamashi Nations, gespecialiseerd in figurines van manga-, anime- en superheldenpersonages, hebben we vorig jaar in Tokio bezocht. Op Times Square kan je een kleinere vestiging vinden met een tof aanbod van gekende figuren. Grappig zijn een samoeraiversie van Darth Vader en een gitaarspelende punkerversie van Spider-Man.

De Disney-winkel op Times Square is niet de grootste die we al hebben bezocht tijdens onze reizen. Hij is wel de mooiste. Er is een benedenverdieping en via een sfeervol verlichte lange roltrap kan je ook naar een bovenverdieping waar een klein cinemazaaltje en een stukje kasteel staat.