Fotoverzamelaar Jean Giraud

7 januari 2022 Flashback

Welkom in ons — niet in het minst complete — overzicht van de invloed die westernfilms hadden op het tekenwerk van Blueberry-tekenaar Jean Giraud, terwijl hij voor zijn alter ego Mœbius ook vaak inspiratie vond bij foto's. Alle foto's hebben we hier en daar bij elkaar verzameld uit publicaties, van websites en dergelijke meer. In het bijzonder vermelden we Stripjaarboek '89 en Leo Wildschut als bron. Speciale dank is er voor Rob Minnes voor de tientallen aanvullingen. 

  • Beginnen we met een foto uit de western Santa Fe Saddlemates uit 1945 met Linda Sterling en Sunset Carson. Vergelijk deze met de cover van Jim Cutlass: Mississippi River uit 1980.
  • Giraud wilde hetzelfde foefje misschien niet uithalen in Duitsland, waar hij een andere cover tekende voor Jim Cutlass: Mississippi River. Hiervoor ging hij te rade bij Conquest of Cheyenne met Bill Elliot als Red Ryder en Peggy Stewart.
  • Op de foto van slechte kwaliteit moet je je best doen om John Wayne te herkennen in de film The Horse Soldiers uit 1959. Waar we minder moeite voor moeten doen, is om er de gelijkenissen uit te halen uit een prentje in de Blueberry-reeks. Let bijvoorbeeld op de witte zadelfles, het paard, de houding van de ruiter. Toeval?... Kom kom.
  • Links een foto uit de film Hondo and the Apaches (1967) met Ralph Taeger als Hondo. Zelfs het franje aan de linkermouw heeft Giraud trouw nagetekend.
  • Het verschil tussen deze twee afbeeldingen zit 'm in de lasso en de houding van de ruiter. In de foto uit de film South of Caliente (1951), met Roy Rogers, gebruikt de cowboy 'm waarvoor hij dient. In het Blueberry-album Het Einde van de Lange Rit hangt deze netjes opgerold.
  • Links een portret van de acteurs Don TerryLon Chaney Jr. en Noah Beery Jr. uit de film Overland Mail uit 1942. Rechts een prent uit een portfolio met de heren Redneck, Blueberry en Mc Clure.
  • Opnieuw een filmscène, nu uit Vera Cruz (1954) met Burt Lancaster en Gary Cooper, die opduikt in Het Einde van de Lange Rit. Moeten we je echt wijzen op bijvoorbeeld de mouw, de lichte vorm van kikvorsperspectief, de manier waarop hij het geweer vasthoudt?
  • Afbeelding uit de westernklassieker The Wild Bunch (1969) van regisseur Sam Peckinpah. En Giraud maakte de tekening rechts, nogmaals naar het voorbeeld van een foto. Zijn creativiteit bestond er in om drie personen van de foto te herschikken of te spiegelen voor een eigen compositie. Gehurkte baardmans met geweer, baardmans met hoed in hand en baardmans met hoed op hoofd en gekruiste armen zijn qua lichaamshouding rechtstreeks weggeplukt uit de foto.
  • Walter Brennan en Henry Fonda uit My Darling Clementine (1946) van regisseur John Ford werden ook vereeuwigd.
  • Hier zien we meteen op welk filmmagazine Giraud was geabonneerd. Het maandblad Star-Ciné Bravoure bracht een cover dat resulteerde in een stripcover van Blueberry: De Man met de Zilveren Ster uit 1973.
  • Niet alleen over films verzamelde Giraud een documentatiebibliotheek bij elkaar. Oude foto's uit de westernperiode worden naarstig gerecycleerd, zelfs in een dédicace voor een fan. Let niet alleen op het decor van de tekening, maar ook op de houding en de kledij van Blueberry. De man op de foto die als tweede van links "Cheese" moet zeggen naar de camera, was Girauds voorbeeld.
  • Deze zwart-wittekening kent zijn voorbeeld in een zoveelste filmfoto. Hier van Charlton Heston uit de film Will Penny (1968).
  • Jean-Paul Belmondo was een eerste inspiratiebron voor de looks van Blueberry. Giraud benadrukte dat nog eens door een foto van de Franse acteur na te tekenen voor de bekende achterkant van de albums.
  • Het moet wel gezegd dat Giraud zijn klassiekers kende. Hij tekende bijna een eregalerij bij elkaar met verwijzingen naar het neusje van de zalm op westerngebied. Deze foto met John Wayne en Jeffry Hunter uit The Searchers (1956) is min of meer te herkennen op de cover van Ballade voor een Doodskist.
  • Frederic Remington was een legendarisch schilder van westerntaferelen. Zijn werk herkennen we ook op de cover van De Jonge Jaren van Blueberry: Blauwjas.
  • Nagetekend schilderij van Remington voor een affiche.
  • Edmund O'Brien en William Holden uit The Wild Bunch voor een ex libris uit 1999.
  • John Wayne uit Howard HawksRio Bravo (1959) voor een poster van het maandblad Lucky Luke dat een tijdlang liep.
  • Natuurfoto's uit bijvoorbeeld het tijdschrift National Geographic zijn ook handig om te gebruiken. Spoor de vogel op in het album Gebroken Neus.
  • Natuurfoto's konden zelfs meermaals hun dienst bewijzen.
  • Een van de mooiste/beste stripcovers is beslist die van Chihuahua Pearl. Het idee voor de coverafbeelding vond Giraud bij ofwel een publicitaire foto van actrice Rita Scherrer uit de jaren 1970 ofwel bij een advertentie voor tandpasta uit dezelfde periode ofwel bij allebei. De gelijkenissen zijn alleszins frappant.
  • Andermans vakantiekiekjes kwamen ook van pas. De ruiter is niemand minder dan Jean-Claude Mézières (Ravian) die in getekende vorm de schutbladen van Franse hardcoveredities van Blueberry siert. De foto dateert van 1966.
  • Wat je hier ziet, werd door stripauteur Fred de Heij opgemerkt op zijn blog. De foto's komen van een modereportage uit een tijdschrift. Vergelijk de houding van de man op foto 1, de linkerarm van de man op foto 2 en de zetel op foto 2 met de coverafbeelding van het Blueberry-album Angel Face. Giraud nam nog de dichterlijke vrijheid om de zetel samen te persen om die volledig op de cover te krijgen. In andere berichten merkte de Heij ook nog verschillen op tussen de oorspronkelijke publicaties van Blueberry-pagina's en de uiteindelijke albumversies. Klik hierhier en hier voor deze voorbeelden.
  • Unforgiven (1992) met Clint Eastwood versus een plaat uit het artbook Blueberry's (1997).
  • Maverick (tv-serie 1957-1962) met James Garner versus de cover van Mister Blueberry.
  • Dances With Wolves (1990) met Kevin Costner versus de Amerikaanse cover van Generaal Geelkop.
  • Hondo and the Apaches (1967) met Ralph Taeger versus een tekening uit de portfolio Blueberry van Gentiane (1983).
  • Historische foto van Geronimo versus een ex libris (1998).
  • Will Penny (1968) met Charlston Heston versus een aankondiging voor Ballade voor een Doodskist, tevens de cover van Stripschrift nummer 101 (1977).
  • Rio Bravo (1959) met John Wayne en Angie Dickinson versus een ex libris (1995).
  • Rio Bravo (1959) met John Wayne en Angie Dickinson versus een ex libris (1995).
  • The Desperados (1969) met Jack Palance versus de cover van De Man met de IJzeren Vuist.
  • Ook onder zijn alter ego Mœbius putte Giraud niet alleen uit zijn eigen fantasie, maar net zo goed uit alles wat qua beeldmateriaal in zijn bereik kwam. Voor een speciaal album over De Incal nam hij een foto van Enki Bilal als voorbeeld voor de coverillustratie. Bilal als John Difool.
  • Een modefoto als inspiratie.
  • Muziek verzacht de zeden.
  • Deze foto is ondertussen een gekende foto van een naakte Madonna uit haar prille carrière. De fotograaf verpatste ze later aan Playboy, het blad waar behoorlijk wat tekenaars een abonnement op hadden voor het bestuderen van vrouwelijke anatomie. We zijn bloedserieus!
  • Advertenties kwamen net zo goed terecht in de documentatiemappen van Giraud.
  • National Geographic versus De Ogen van de Kat, een meesterwerk van Mœbius in sterk zwart-witpointillisme.
  • Had je haar herkend? Zangeres Patti Smith als Jerry Cornelius in Majoor Fataal?
  • Moving on...
  • ... and on.
  • En opnieuw voor hetzelfde artbook.

Met deze na-aperij liep Giraud tegen de lamp. In 1997 was het hek helemaal van de dam en werd hij officieel voor de rechter gesleept door Jean-Noël Coghe wegens plagiaat. In 1967 debuteerde Coghe als persfotograaf voor muziektijdschriften als Disco Revue en later Rock'n Folk. Hij ontmoette dat jaar de legendarische, maar toen nog onbekende gitaarspeler en zanger Jimi Hendrix op zijn eerste tournee. Hij nam onder meer een foto van Hendrix die een maaltijd nuttigde in een Brusselse club. De foto raakte gepubliceerd in een boek, maar zonder vermelding van de fotograaf. In 1992 dook het opnieuw op in een expo over Hendrix. De foto met de titel Voodoo Soup hing er broederlijk naast een tekening van Mœbius. Deze klakkeloos nagetekende tekening werd halverwege de jaren 1970 gebruikt op de achterkant van de platenhoes Jimi Hendrix/1 Are You Experienced, Axis: Bold As Love waarvoor Mœbius de hoesillustraties verzorgde. Hij had er wel kleur aan gegeven en bijkomende experimentele elementen.

Na een gesprek met een bevriende advocaat kloeg Coghe Mœbius aan en eiste een bedrag van omgerekend 262.500 euro voor het ongeoorloofd gebruik van auteursrechten. In eerste instantie won Mœbius onder het mom van parodie, wat legaal is. Er was namelijk een precedent van een foto van het agentschap AFP die Morris had nagetekend voor een Lucky Luke-album. Omdat het hier duidelijk om een tekening ging, konden er geen auteursrechten op de voorbeeldfoto gelden, luidde het volgens de verdediging. Coghe tekende geen beroep aan. Girauds scenarist en vriend Alejandro Jodorowsky stelde daarna voor om het verder in der minne te regelen door het uitbrengen van een portfolio met andere foto's als basis voor een reeks zeefdrukken. De fotograaf hapte toe waarna het boek Émotions Électriques, een lofzang op Hendrix, het licht zag.

 

Extra: Op deze Braziliaanse blog vind je nog tientallen andere voorbeelden.