Lachen met treurnis

Met dit zesde boek behoort De Arabier van de Toekomst definitief tot het verleden en komt een eind aan Riad Sattoufs autobiografische relaas over zijn jeugd. Daarin speelt zijn vader, de Syrische Abdel, de titelrol. We zien niet alleen Riad opgroeien, maar ook zijn vader veranderen van naïeve intellectueel die gelooft in de Arabische droom tot religieus-fanatieke zuurpruim die steeds meer afgeeft op het Westen en de joden.

Om de evolutie van de reeks te illustreren, citeren we uit onze eigen recensies van voorgaande delen:

• "Sattoufs toegankelijke cartoonstijl is een efficiënt glijmiddel voor een scherpe maatschappijkritiek." (deel 1, 2015)
• "De spreidstand van Riad Sattouf (...) is voelbaar en moeilijk, maar biedt ons een unieke inkijk en de kans op wat meer inzicht in een getroebleerde samenleving." (deel 2, 2015)
• "Zijn juf en meester zijn halve psychopaten, zijn medeleerlingen geterroriseerde musjes: de Syrische dictatuur op microniveau." (deel 3, 2017)
• "Riads moeder dient (Abdels) conservatisme en racisme meer dan ooit van repliek. (...) De vrouw van de toekomst!" (deel 4, 2018)

Dat Abdel definitief is teruggekeerd naar Syrië — met medeneming van zijn jongste zoon — en hij dus afwezig is in het verscheurde gezin dat in Bretagne achterbleef, lost Sattouf in dit deel over de jaren 1994-2011 slim op door Riad vaak te vergezellen van denkbeeldige opmerkingen door zijn schimpende, zeurende, belerende vader en met Abdels brieven aan zijn zoon in steeds krakkemikkiger Frans. Zoals in de voorgaande delen werkt Sattouf met steunkleuren per locatie (hier voornamelijk Bretoens blauw, doorspekt met intens Abdel-rood) en speelt de geopolitieke situatie in het Midden-Oosten een bijrol, die met de ontsporing van de Arabische Lente in Syrië meer impact heeft dan ooit op het gezinnetje. De wanhopige pogingen van Riads Franse moeder om haar jongste zoon weer bij zich te krijgen, zeker wanneer hij de leeftijd van de dienstplicht nadert, geven het Syrische drama een gezicht.

Gelukkig valt er ook weer flink wat te lachen, met eigenlijk toch treurige onderwerpen als Riads liefdesleven (of het gebrek daaraan), zijn aftakelende grootouders of het onvermogen van stripuitgeverijen talent een kans te geven.

Inmiddels timmert Riad, getormenteerd door zijn machteloosheid en de slagschaduw van zijn vader, met psychotherapie en tekenopleidingen aan zijn eigen weg. Naarmate hij afstand neemt van zijn vader en moeizaam een bestaan als striptekenaar opbouwt, wordt nu hij almaar meer de Arabier van de toekomst: een jongeman geprangd tussen twee culturen die eigenhandig, met vallen en opstaan, ook in de liefde, de wereld aankan.

De veelvuldig bekroonde reeks (onder andere. in Angoulême met een Fauve d’Or en de Grand Prix) krijgt met dit deel een mooie afsluiting, nadat er in vorige delen met meer van hetzelfde de klad in dreigde te komen. Wie met deze tegelijk autobiografisch-eerlijke en maatschappijkritische serie de smaak van Sattouf te pakken heeft, raden we de nieuwe reeks Le Jeune Acteur aan, over de jonge hoofdrolspeler in Sattoufs filmkomedie Les Beaux Gosses. Misschien heeft De Arabier van de Toekomst ook nog een toekomst in de cinema.

KOEN DRIESSENS