Een Italiaanse geschiedenis

Bella Ciao is een nieuwe graphic novel van Baru, voluit Hervé Barulea, geboren in Frankrijk (1947) als zoon van Italiaanse immigranten. (Uno) is het eerste deel van een reeks die uit drie delen zal bestaan.

In dit album snijdt Baru verschillende thema's aan, allemaal tegen de achtergrond van een moeizame integratie van Italianen die werk zochten in Frankrijk en hoopten op een beter leven in moeilijke economische tijden. In het begin van het album maken we kennis met de zoutwinning aan het einde van de negentiende eeuw nabij het stadje Aigues-Mortes (omgeving Montpellier) aan de Middellandse Zee. Het is trouwens ook nu nog een belangrijke plaats voor zoutwinning, onder andere voor het bekende fleur de sel de Camargue. Deze natuurlijke zoutwinning, trouwens zware arbeid, moet gebeuren in september waardoor op dat ogenblik veel seizoensarbeiders nodig zijn. In die tijd kwamen er ook heel wat Italianen op af, zeer tegen de zin van lokale Franse arbeiders die vreesden voor hun job en die niet met hen wilden samenwerken. Op 17 augustus 1893 vond een bloedige afrekening plaats waarbij minstens tien Italianen werden doodgeslagen en -gestoken door Franse arbeiders.

In de periode 1930-1935 heersten binnen de Italiaanse gemeenschap ook meningsverschillen. Aan de ene kant waren er sympathisanten van Benito Mussolini die hun kinderen aan militaristisch getinte jeugdkolonies lieten deelnemen. Aan de andere kant stonden veeleer communistisch geïnspireerde families. In die context schetst Baru enkele gezinssituaties waaronder in zijn eigen familiekring. Hij tekent daarbij een scène waarin zijn vader, Terzilio Barulea, als jongeman van negentien jaar de Franse nationaliteit gaat aanvragen op het gemeentehuis. Die aanvraag tot naturalisatie gebeurde om te voorkomen als Italiaans dienstplichtige ingelijfd te worden in het leger van Mussolini. Baru laat ook alle documenten van de naturalisatie zien.

Verder vernemen we tijdens familiale momenten met zijn neef Antoine de ontstaansgeschiedenis van Bella Ciao, een zeer gekend Italiaans lied, ritmisch en opgewekt strijdvaardig. Het blijkt van oorsprong geen partizanenlied te zijn, maar het werd al veel vroeger gezongen door vrouwen die in de rijstvelden werkten. Het is later wel overgenomen door de partizanen.

Baru heeft al heel wat Franstalige albums getekend, waarvan een zevental vertaald in het Nederlands. In geen enkel album ontbreekt een gewelddadige scène. Het temperament en de verbetenheid van zijn personages spat er telkens van af met simpele lijnen. We zien het hier ook bij de lynchpartij uit 1893. Uit alle scènes, de rake dialogen en de informatieve voetnoten blijkt een grote liefde voor de Italiaanse cultuur en gewoonten; zelfs het recept voor zelfgemaakte pasta en cappelletti krijgen we erbij (wat eigenlijk overbodig is).

Met eenvoudige contouren kan Baru karaktervolle figuren neerzetten, mooi ingekleurd, die je meteen in het gebeuren meezuigen. Dat het album een aaneenschakeling van uiteenlopende scènes is, vormt geen bezwaar, de link tussen de verschillende scènes is voldoende duidelijk. In de marge wordt ook interessante achtergrondinformatie toegevoegd. Een album van Baru over diepmenselijke figuren is een waar genoegen.

Het is mooi meegenomen wanneer hij in de marge even schrijft over het gevangenschap van zijn vader tijdens de Tweede Wereldoorlog, hierbij verwijst naar Ik, René Tardi, krijgsgevangene in Stalag IIB van Jacques Tardi, en vermeldt dat hij "ook wel zoiets had kunnen maken indien zijn eigen vader erover had verteld". Je vindt het straf dat hij dit durft te schrijven over een monumentale stripreeks. Onderaan de pagina lees je dan: "Ook wel zoiets kunnen maken, geloof je het zelf ? Als Tardi je voor is geweest, dat is alsof je na Jimi Hendrix op een Stratocaster probeert te spelen. Begin er maar niet aan..." Zo'n bescheidenheid en zelfironie sieren hem.

JAN GOFFIN