Droef en mooi tegelijk

O Fado nasceu um dia, quando o vento mal bulia e o céu o mar prolongava. "De fado werd geboren op een dag dat de wind amper blies en de zee overging in de hemel." Terwijl de melancholische beginregels van Amália Rodrigues’ Fado Português in de Lissabonse bar klinken waar de koningin van de fado ook het oude en nooit meer terugkerende Lisboa Antiga bezong, tuigt op straat een fascistenmilitie een revolutionair af. De scène vat het Portugal van eind jaren 1950 goed samen, dat sinds 1934 onder de extreemrechtse dictatuur van António de Oliveira Salazar zucht. Het is ook de scène waarin Fernando, die stoemelings de mooie benen van activiste Marisa achterna was gelopen, zich definitief zowel tot haar als tot de oppositie bekeert.

Ja, jongens en meisjes, ook Portugal kende midden vorige eeuw, tot de Anjerrevolutie van 1974, liefst veertig jaar een fascistisch regime. Net zoals het buurland, het Spanje van Francisco Franco. Schaam je niet dat je dat amper wist, want ook de Franse striptekenaar Nicolas Barral had er geen weet van, zo vertelt hij in de interviewbijlage bij deze uitgave. En hij is dan nog wel met een Portugese getrouwd! Via zijn echtgenote ontwaakte bij hem echter de interesse in dat zwarte verleden van Portugal. Wegens het helemaal uitgeput hebben van het Nestor Burma-oeuvre van Léo Malet zat hij bovendien met de gelegenheid eens als auteur-tekenaar aan de slag te gaan met een eigen verhaal. Na een tiental jaar rijpen kwam Als de Fado Weerklinkt op papier. Een mooi liefdesverhaal, maar gebaseerd op een droef tijdperk. Mooi en droef tegelijk, net zoals de fado dus...

Fernando is dokter en vrijgezel, maar gezegend met de looks en de branie van Benicio del Toro. Zijn broer is agent bij de PIDE, de zeer efficiënte en gehate geheime Portugese politie, maar — zoals zovele Portugezen — houdt hij zich ver van de politiek, op zijn romance met Marisa, tien jaar tevoren, na. Flashbacks wisselen zich af met het heden, eind jaren 1960, waarin Fernando opnieuw een pittig en opstandig ding leert kennen, maar in het vizier van de PIDE komt...

Barral verliest zich niet in geschiedschrijving, maar geeft goed weer hoe het uiterst rechtse schrikbewind de Portugese ziel heeft gekrast. Hoe bijvoorbeeld de Portugezen de gewoonte ontwikkelden achter hun hand te fluisteren, of via de fado de heimwee naar een gouden tijd koesteren. Barrals stijl, die eerder al een ideaal middel was om Blake en Mortimer te parodiëren in Philip en Francis, is realistisch genoeg om het fictieve verhaal geloofwaardig en de realiteit van de radicaal-rechtse dictatuur voelbaar te maken. Gelukkig is vandaag Lissabon weer de oiro e de prata, outra mais linda não vejo, eternamente a brincar e a cantar de contente ("van goud en van zilver, mooier zie ik nergens, eeuwig spelend en zingend van blijdschap").

KOEN DRIESSENS