Politieke gevolgen na nummer van Charlie Hebdo

6 januari 2023 Algemeen

Een maand geleden organiseerde het satirische blad Charlie Hebdo een internationale cartoonwedstrijd met de opdracht karikaturen te tekenen van de Iraanse grootayatollah Ali Khamenei. Charlie Hebdo wou via de hashtag #MullahsGetOut de strijd van het Iraanse volk voor hun vrijheid steunen "door deze verouderde religieuze leider belachelijk te maken en hem naar de vuilnisbak van de geschiedenis te verwijzen". Deze strijd kwam na de dood van de tweeëntwintigjarige Mahsa Amini, de Iraans-Koerdische vrouw die sterf nadat ze gearresteerd was omdat ze haar hoofddoek niet correct droeg. Enkele weken later leverde de wedstrijd driehonderd ontvangen tekeningen op en naar eigen zeggen ook duizenden bedreigingen.

Op deze pagina vind je de selectie winnaars. Op een ervan draagt de grootayatollah een bom als tulband (verwijzend naar de beroemd geworden cartoon van Kurt Westergaard), op een andere hangt hij aan een galg die is gemaakt van het haar van Mahsa Amini en op nog een cartoon staat hij onder de gespreide benen van een vrouw die op hem plast. De inzendingen komen uit onder meer Frankrijk, de VS, Groot-Brittannië, Nederland, Italië, Senegal, maar ook uit Iran of Iraanse vluchtelingen in onder meer Nederland, Frankrijk, Zweden en Turkije. Op 7 januari worden ze ook gepubliceerd in een speciaal nummer. Die datum is niet toevallig gekozen, want het is dan acht jaar geleden dat Al Qaida een aanslag op de redactie van het blad pleegde voor het afbeelden van een spotprent van de profeet Mohammed. Daarbij kwamen twaalf mensen om, onder wie zeven journalisten en de hoofdredacteur.

Een reactie uit Iran op de cartoons bleef niet uit. Het ministerie van Buitenlandse Zaken riep de Franse ambassadeur op het matje en sloot intussen een onderzoeksinstituut omwille van de beledigend geachte cartoons. Op Twitter uitte minister Hossein Amir-Abdollahian zich als volgt:

"De beledigende en onwelvoeglijke daad van een Franse publicatie door karikaturen tegen de religieuze en politieke autoriteit te publiceren, zal niet zonder afdoend en krachtig antwoord blijven. We zullen de Franse regering niet toelaten de grenzen te overschrijden. Ze heeft definitief voor de slechte weg gekozen."

Nicolas Roche, de Franse ambassadeur in de Iraanse hoofdstad Teheran, moest zich komen verantwoorden en kreeg te horen dat Frankrijk niet het recht heeft om "beledigingen van de heiligheden van andere naties en islamitische landen te rechtvaardigen onder het mom van vrije meningsuiting". Een van de concrete gevolgen is alvast dat het Franse onderzoeksinstituut IFRI in Teheran de deuren moet sluiten. Het instituut is verbonden met het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken bezit onder meer een uitgebreide bibliotheek die bezocht wordt door studenten Franse taal en Iraanse universiteitsstudenten.

Deze sluiting is volgens het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken een "eerste etappe" van nog meer te verwachten maatregelen. Gisteren was er ook een poging om de website van Charlie Hebdo te hacken waarbij de webshop een tijdlang niet te bereiken was. Het blad diende een klacht in en de Franse gerechtelijke diensten voeren momenteel een onderzoek.

Eerdere polemieken

Dit is lang niet de eerste en enige keer dat het blad met de scherpe cartoons en opiniestukken reactie krijgt uit het buitenland. In 2020 startte het Turks Openbaar Ministerie een strafrechtelijk onderzoek tegen Charlie Hebdo en dreigde Turkije met diplomatieke stappen na de publicatie van een cartoon van president Recep Erdogan.

In 2015 noemde een woordvoerder van Vladimir Poetin een cartoon over de gecrashte Russische Metrojet-vlucht 9268, waarbij 224 burgers omkwamen, "blasfemie". De cartoon kopte met de titel "Het gevaar van Russische lowcostvluchten". Leden van de Staatsdoema riepen toen op tot een verbod van de extremistisch geachte literatuur en eisten excuses van Frankrijk. Ook in 2016 reageerde Rusland bij monde van het Russische ministerie van Defensie, deze keer voor een cartoon over een ander vliegtuigongeluk. Op de cartoon viel te lezen: "Slecht nieuws... Poetin was niet aan bood." De officiële reactie van het ministerie was: "Als dit, ik durf te zeggen, 'kunstenaarschap' de werkelijke manifestatie is van 'westerse waarden', dan zijn degenen die deze waarden aanhangen en steunen gedoemd..."

In maart 2016 kon een karikatuur van Jahweh met een kalasjnikov niet door de beugel van het Vaticaan en Joodse groeperingen die zich beledigd voelden. Diezelfde maand schoot een cartoon met de Belgische zanger Stromae na de bomaanslagen in Brussel in het verkeerde keelgat. Als antwoord op Stromaes getekende vraag in de cartoon "Papa, waar ben je?" (in het Frans: "Papa où t'es?", naar analogie van zijn song Papaoutai), antwoordden losse ledematen: "Hier". Stromaes vader werd vermoord tijdens de genocide in Rwanda en deze cartoon schokte niet alleen Stromaes familie, maar ook heel wat Belgen.

Bronnen: Charlie Hebdo, VRT, De Standaard, Het Laatste Nieuws, NOS