26 of 1648
Dany na de Robbedoes-polemiek
Vorig jaar raakte tekenaar Dany verwikkeld in een stormpje nadat een jonge TikTokster zijn door Yann geschreven album Robbedoes en Blue Gorgon had ingekeken en zijn karikaturale voorstelling van zwarten aan de kaak stelde. Tienduizenden reacties en andere filmpjes lieten uitgeverij Dupuis beslissen om het album uit de verkoop te halen. Opportunisten pikten een graantje mee om hun exemplaar aan veel hogere prijzen te verkopen. Een stripfestival, waarvoor Dany nota bene de affiche had getekend, besliste in samenspraak met de tekenaar om hem niet uit te nodigen als eregast.
Een tegenreactie kwam ook op gang, met het uiten van onbegrip en al even grote, soms net zo goed extremistische afkeer ("kinderen moeten weer geslagen worden", "er is weer een oorlog nodig") en een petitie om Dany te verdedigen.
In de krant La Libre Belgique van 1 februari komt Dany terug op de situatie. Hij overweegt een aangepaste heruitgave van het album, maar weigert dat zelf te doen. Hieronder citeren we uit dat interview.
Schadevergoeding
Dany: "De beschuldiging kwam van een TikTokster die in een video toegaf dat ze het album niet had gelezen. Ze vond het, zegt ze, in de slaapkamer van haar zus en noemde het meteen 'het meest racistische album van het jaar' en zei dat ik 'zwarte mensen als apen' teken, terwijl witte mensen mooi zijn. Ik moet toegeven dat ik nog steeds compleet verbijsterd ben door dat verhaal. Robbedoes en Blue Gorgon kwam uit in september 2023, er zijn meer dan 30.000 exemplaren van verkocht en er is geen enkele klacht geweest van een vereniging. Het is een humoristisch album, dus er zijn karikaturen van alle personages!
Dat deze persoon het album niet goed vindt, is zijn of haar grootste vrijheid. Dat dit aan de andere kant, onder druk van de meute, moest leiden tot het verwijderen uit de catalogus, laat me verbaasd achter. Als morgen iemand vindt dat er te veel groen in het album zit, verwijderen we het dan op dezelfde manier? Mensen willen een boek of stripverhaal verbranden zonder zelfs maar te weten waar het over gaat (over plastic vervuiling van de oceanen, junkfood en de excessen van de agrovoedingsindustrie, red.). Een van de uitspraken die ik toen vaak hoorde was: 'Ik heb het album niet gelezen, maar het is onaanvaardbaar.' Is de volgende stap het verbranden van de auteurs? Alleen dictaturen doen dat. Het is ongelooflijk gewelddadig."
Over de beslissing van Dupuis om het album uit de handel te halen, spreekt Dany zich ook uit. Daar werd hij op voorhand niet van op de hoogte gesteld. Achteraf kwam de uitgeverij wel met een voorstel tot schadevergoeding.
Dany: "Yann, de scenarist, en ik ontdekten de beslissing van Dupuis via de pers. We waren allebei erg geschokt. Ik had graag van tevoren op de hoogte willen zijn van de beslissing. (...) Er is mij een aantal compensatieregelingen aangeboden, een soort schadevergeoeding, die ik heb geaccepteerd."
Gecorrigeerde heruitgave?
Of deze schadevergoeding in verhouding staat tot de werkelijke geleden schade kan Dany niet inschatten. De verkoop was op het moment van de polemiek al stilgevallen en die was tot dan toe matig te noemen in verhouding tot de gedrukte oplage en andere delen in de reeks Robbedoes door... Voordat het album op de markt kwam, waren er trouwens ook al bezwaren bij de uitgeverij, die het verhaal niet meer wilde uitgeven, en een nieuw redactieteam omwille van de stereotyperingen, terwijl Dany het oneens was met het door Yann oorspronkelijk geschreven einde van het verhaal. De verschijning ervan werd enkele jaren uitgesteld.
Dany: "Weet je, het leven van een album, vooral een Robbedoes, kan twintig jaar duren. Er zijn albums die ik in de jaren 1970 heb gemaakt die nog steeds opnieuw worden uitgebracht en die me tegenwoordig nog steeds geld opleveren. Het is dus moeilijk om de omvang van de schade in te schatten.
Ik heb ook de kans gekregen om het album weer in de catalogus op te nemen, op voorwaarde dat sommige prenten worden gecorrigeerd (aan de personages en gezichten). Dit lijkt me gecompliceerd, omdat alleen al het feit dat ik hiermee instem, zou worden gezien als een vorm van schuldbekentenis met betrekking tot deze van racisme beschuldigde tekeningen. Aan de andere kant werken we aan een ander idee, dat me wel aanspreekt. Dat zou bestaan uit het opnieuw uitbrengen van het album zoals het is, maar met een extra katern waarin de beledigende beelden niet door mij, maar door mijn tekenmaatjes opnieuw zouden worden getekend."
Behalve het vermeende racisme werd ook Dany's geseksualiseerde voorstelling van vrouwen bekritiseerd.
Dany: "Ik heb meisjes altijd op die manier getekend. Als je de eerste pagina van mijn Robbedoes openslaat, weet je meteen dat je in een van mijn albums zit. Ik heb ook een paar ondeugende albums (Rooie Oortjes, red.) gemaakt met grappen die we tegenwoordig niet meer zouden maken, dat geef ik toe."
Toekomst
En hoe ziet de 82-jarige Dany de situatie voor jonge collega's na wat hij vorig jaar heeft meegemaakt?
Dany: "Veel van de vijfentwintigduizend mensen die de petitie hebben getekend die onlangs werd verspreid om mijn werk te verdedigen, zeiden dat wat mij was overkomen ze bang had gemaakt. Degenen van 35 of 40 jaar bevestigden me dat ze er niet zeker van waren dat ze dit beroep tot het einde zouden blijven uitoefenen, aangezien iemand op elk moment kan besluiten om een album om die of die reden uit de catalogus te verwijderen.
De relatie met de uitgever is duidelijk veranderd. Vroeger was de uitgever de baas: hij aanvaardde of verwierp een project, stemde het af met de auteur en ging vervolgens naar de verkopers om ze te vertellen dat ze 'vrachtwagens van dit album' moesten verkopen. Nu presenteert een jonge auteur een project en wacht dan op een telefoontje van de uitgever die zal zeggen: 'Ik heb de verkopers gezien en ze geloven niet echt in dit project'.
En dat heeft een negatief effect op de productie. Sterker nog, toen ik in 1970 begon, waren er driehonderdvijftig Franco-Belgische tekenaars. Nu zijn dat er meer dan vijfduizend. Een andere ontwikkeling is dat er tot de jaren 1980 stripweekbladen waren. We werden dus betaald voor een voorpublicatie. Wat we kregen, was genoeg om van te leven. Het softcoveralbum kwam later. En als de reeks door lezers werd geprezen, hadden we recht op een hardcoveralbum. De auteur kreeg de volledige royalty's, bovenop wat hij voor de voorpublicatie betaald kreeg. Nu krijgen jonge auteurs voorschotten op hun royalty's. Op festivals praten we onderling met de 'dinosauriërs' (waarmee Dany zijn oudere collega's bedoelt, red.) over onze royalty's. Jonge artiesten vragen zich af waar we het over hebben."
Tot slot laat Dany zich uitspreken over de maatschappij anno 2025.
Dany: "Er zijn een aantal zeer positieve dingen in de evolutie van moraal en algemeen denken, in de manier waarop we naar mensen kijken. En ik ben 200% voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Zelfs toen ik nog heel jong was, kon ik niet begrijpen waarom vrouwen en mannen niet hetzelfde betaald kregen voor dezelfde vaardigheden. Aan de andere kant bederven extremisten alles. En die zijn overal. In de nasleep van Blue Gorgon werd een illustratie die ik eerder had gemaakt voor een antiracistische organisatie ervan beschuldigd racistisch te zijn. Die tekening had ik gemaakt voor een veiling waarvan de opbrengst ten voordele was van verenigingen die racisme bestrijden. Hoe gek!"
Bron: Alice Dive en Jean Bernard — La Libre Belgique
26 of 1648