De eerste ex librissen bij strips

Van de oorspronkelijke betekenis van een ex libris blijft niet veel meer over. Eigenlijk was een ex libris een aan de binnenkant van een boek gekleefd vignet waarop de naam van de eigenaar werd geschreven. Nog voor de uitvinding van de boekdrukkunst schreven de eerste 'bibliofielen' in Latijnse letters "unus ex libris ..." ("dit boek behoort toe aan ...") gevolgd door de naam van de bezitter. Sta ons even toe om nog wat meer historische feiten te geven, nu stripgerelateerd.

Al decennia lang moeten striphandelaars hun klanten tevreden en trouw houden met kortingen, promoties, signeeracties en diverse meer, terwijl de concurrentie om de hoek een ware prijzenoorlog voert. Een onhoudbare situatie. Zeker in grote steden waar meer dan één striphandelaar het stripaanbod bepaalt. In 1981 kwam de Brusselse stripzaak Schlirf Book op het idee om een gratis extraatje weg te schenken bij de aankoop van een bepaald album, specifiek naar aanleiding van het verschijnen van Inspecteur Canardo 1: Moord in de Berm. Op 150 exemplaren verscheen een kleine ex libris in zwart-wit, genummerd en gesigneerd door auteur Benoît Sokal, gekleefd in de binnenkant van het album. We kennen de werkelijke ex libris niet, maar de illustratie bij dit artikel beantwoordt aan de eigenschappen.

Uiteraard kende deze marketingtruc een gigantisch succes en kort daarop volgden andere, zeg maar álle andere stripspeciaalzaken in Brussel hetzelfde voorbeeld. Voor nieuwe titels werden ex librissen uitgegeven tussen de 50 en 400 exemplaren. In plaats van de toen toegestane concurrentiekortingen van 20% te geven voor albums zonder ex libris, betaalde de klant de door de uitgever vastgelegde prijs voor albums mét ex ibris. Het publiek vroeg meer en ook de grote auteurs speelden het spel mee.

In Frankrijk kenden ze al vanaf 1981 de door de wet Lang vastgelegde vaste boekenprijs waardoor dergelijke goodies zoals in België financieel niet rendabel leken. Het was pas in 1994 dat twee Parijse stripspeciaalzaken de handen in elkaar sloegen en gezamenlijk een ex libris uitgaven om ten eerste het hoofd te bieden aan de supermarkten en grote ketens (same old story). Mœbius (voor het album Stel) en François Boucq (voor Fré van der Mugge 3: De Tanden van de Haai) genoten de eer de eerste Franse ex librissen voor een stripalbum te mogen maken. 

Meestal wordt een ex libris gedrukt op kwaliteitsvoller papier dan de albumuitgave. De tekening komt meestal niet voor in het album en is dus specifiek gemaakt voor de ex libris. In de loop van de jaren evolueerde de ex libris en concurreerden de stripspeciaalzaken als vanouds met zo origineel en creatief mogelijke extra's: grote formaten, zeefdrukken, als puzzel, schetsboekjes, losse bijgevoegde katernen, kalkvellen, T-shirtjes, postzegelvellen, een doos met originele bedrukking waarin het album past, metalen platen,... Het kleven in het album is al lang geen gewoonte meer en soms worden ex librissen zonder bijhorend album verkocht en kadert het in een spaaractie of is het bedoeld voor een unieke gelegenheid.

Ook kwamen er ongenummerde en ongesigneerde ex librissen, meestal uitgegeven door de uitgever en op een hogere oplage. Tevens is een ex libris geëvolueerd van een gratuit klantenlokkertje met een kleine meerwaarde naar een (gewild) verzamelobject, tenminste in tijden zonder gevolgen van een economische recessie.

Yves Schlirf, de uitbater van Schlirf Book, stootte inmiddels door naar de hogere echelons in stripland. Al vele jaren is hij uitgever bij Dargaud, of in feite Dargaud Benelux. Deze poot van de Franse uitgeverij werd in 1975 opgericht voor de distributie van hun titels. Daarna werd het ook de uitgever van eigen reeksen, zoals XIII, specifiek op vraag van Jean Van Hamme die om fiscale redenen door een Belgisch bedrijf wenste betaald te worden. Schlirf kwam aan het hoofd van die poot. In 1996 stond hij aan de basis van Kana, het mangalabel bij Dargaud Benelux dat nu een grote Franse manga-uitgever is. Schlirf blijft nog steeds betrokken bij heel veel Dargaud-series, ook wat het kiezen, zoeken en vinden van projecten, tekenaars en scenaristen is. Blake en Mortimer is een van zijn belangrijkste bekommernissen.

Bron: DBD 25, februari 2004