Marc Legendre over Nello en Patrasche

Over Maria Louise Ramé alias Marie Louise de la Ramée alias Ouida: "Het leven van Maria Louise Ramé is voer voor een pakkende novelle. Ze was een tijdgenote van Charles Dickens en zelf ook een tamelijk succesvolle schrijfster van romans, kortverhalen, kinderboeken en essays. Ze leefde enkele jaren in het Langham Hotel in Londen waar ze op haar kamer, in bed, achter gesloten gordijnen en bij kaarslicht schreef. Ze organiseerde soirées waarop ze belangrijke gasten, zoals Oscar Wilde, Algernon Swinburne of Wilkie Collins, uitnodigde. Haar pittige en brutale stijl was geknipt voor sensation fiction (waarin romantiek en realisme samengaan), maar later zou ze voor meer amoureuze historische onderwerpen kiezen. Ze bleef haar hele leven ongezouten kritiek op wat haar niet aanstond leveren, iets wat in het Victoriaanse Engeland voor een vrouw niet evident was. Geldzaken waren niet haar sterkste kant en hoewel ze goed verdiende, stierf ze in grote armoede."

Over A Dog of Flanders: "Naast schrijfster was Ouida een gedreven dierenrechtenactiviste en het lijkt erop dat ze met A Dog of Flanders (dat in 1872 verscheen) aanvankelijk enkel het afschuwelijke lot van de trekhonden wou aanklagen. Hondenkarren waren in de negentiende eeuw heel normaal. Ze waren kleiner en handiger dan zware, brede paardenkarren en honden waren goedkoper dan een paard. Als ze niet meer konden dienen, werden ze gewoon gedumpt. 'Na jarenlang afgebeuld te zijn waren hun gewrichten versleten, waardoor iedere beweging veel pijn deed. Soms kwam de staart tussen de spaken van de wielen, waardoor de staart brak. De kwellingen waren niet alleen van lichamelijke aard, maar ook van geestelijke: veel honden waren vals geworden na jaren van mishandeling door de baas en pesterijen door straatjongens.' (Martin Deinum) Lange tijd geloofde men dat de geschiedenis die in het boek verteld wordt, waar gebeurd was. Dat komt door de bijna journalistieke stijl die Ouida hanteert. Ze vertelt haar verhaal puur en sec, voegt geen romantische taferelen toe en blijft weg van sentimentele omschrijvingen.

Over Nello en Patrasche: "Zoals Don Quichot herleid wordt tot een ridder die tegen windmolens vecht, zo heeft men van A Dog of Flanders het verhaal gemaakt van een arme wees die met z'n hond doodvriest in de kathedraal van Antwerpen. Terwijl zowel het boek van Cervantes als dat van Ouida veel meer inhouden. Ouida roept in A Dog of Flanders verschillende archetypes op, waardoor haar personages voor ons tegelijk aantrekkelijk en ergerlijk of weerzinwekkend en zelfs angstaanjagend worden. Dat Nello en Patrasche in Oekraïne, Amerika, Engeland en vooral Korea en Japan razend populair zijn, heeft te maken met de kracht die van het romanpersonage Nello uitgaat om een gedachte- en gevoelspatroon aan te drijven. In Japan ziet men Nello als een samoerai die zuiver van hart, trouw aan z'n ideaal, leeft en sterft. Maar in Vlaanderen wordt er meewarig om gelachen. Dat er in Antwerpen voor de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal op de Handschoenmarkt een marmeren beeld van Nello en Patrasche ligt, weten vele Sinjoren zelfs niet."

Over de droom van Griffo: "Op een dag zaten we bij Griffo op het mooie La Palma en nogal snel ging het over z'n droom: een strip over Nello en Patrasche. Volgens Griffo was het dé ultieme kans om een Vlaamse Dickens te maken die zich afspeelt in het oude Antwerpen, met de nodige kerstsfeer, Dickensiaanse personages en Victoriaanse toestanden. Een vriend had hem op het idee gebracht en Griffo had proefplaten getekend, de roman in een scenario gegoten, maar geen enkele uitgever hapte toe. Men vond het te Vlaams, te Antwerps, gedateerd en oninteressant. Daar begrepen we niets van. Om te beginnen kennen we heel wat strips die in Parijs, een dorp in de Provence, Londen of Amsterdam spelen, dus wat is er mis met Antwerpen? En voorts is A Dog of Flanders behoorlijk universeel. Griffo was blij dat ik er net zo over dacht en vroeg of ik een nieuwe versie van het scenario wou schrijven. Omdat ik al heel lang met hem wou samenwerken, zei ik meteen ja."  

Over Antwerpen: "Het is onbegrijpelijk dat Antwerpen niet vaker in verhalen opduikt. Op gebied van architectuur, historiek, religie, populatie, kunst en cultuur en wat nog allemaal is deze stad, zeker in de negentiende eeuw, een rijkgevulde schatkamer. Ook al werd Griffo in Wilrijk geboren, toch mogen we ons beiden échte Antwerpenaren noemen. De goesting om een verhaal te vertellen dat zich in 'onze stad' afspeelt, was dan ook erg groot. Tijdens het lezen van A Dog of Flanders kregen we de meest typische locaties voor ogen, maar uiteindelijk hebben we daar danig in moeten snoeien. Een niet-Antwerpenaar kan zich moeilijk voorstellen hoe belangrijk Antwerpen voor deze geschiedenis is. De oorspronkelijke cover met de kathedraal werd voor de Franse markt herwerkt. Het indrukwekkende toonbeeld van flamboyante gotiek werd vervangen door een fabrieksgevel die aantrekkelijker zou zijn voor de Franstalige lezers. Il faut le faire."

Over valkuilen: "Griffo zag een Dickensiaanse Nello en Patrasche voor zich. Maar als we aan Dickens denken, denken we onder andere aan Oliver Twist en A Christmas Carol en dan vooral aan de films die we tientallen keren gezien hebben. Die verschillen behoorlijk van de duistere en psychologisch gelaagde romans.  Maar we zijn gewend geraakt aan deze geromantiseerde met humor doorspekte armoede en dat was net wat Ouida met A Dog of Flanders niet wou. Miserie is niet aanlokkelijk en er valt weinig te lachen als je geen eten hebt, was haar uitgangspunt. Ze beschreef sec wat ze tijdens een vierdaagse reis naar Vlaanderen gezien had, vertikte het om de boel op te smukken of met grappige taferelen kindvriendelijker te maken. We wisten dat het risico bestond dat een uitgever kluchtige scènes en koddige personages verwachtte. Maar je kan een verhaal bewerken en eigentijdser maken, je mag het geen geweld aandoen. Ouida slaat haar lezers met kommer en kwel om de oren en dompelt hen onder in een bad van tragiek en rampspoed. Daarbij voert ze enkel doodbrave of verwerpelijke karakters op. Je bewijst haar en haar boek geen eer door het anders aan te pakken."  

Over goed en kwaad: "Er is niks goed aan Fagin uit Oliver Twist en aan het eind van het boek krijgt de ellendeling dan ook z'n verdiende loon. Er zit niks kwaads in Oliver Twist en aan het eind van het boek wordt hij dan ook beloond. Er is geen greintje menselijkheid in Fagin te bespeuren, want Oliver Twist is geen Disney, maar een aanklacht. Net zoals Nello en Patrasche. Ouida zag A Dog of Flanders niet als een kinderboek of psychologisch drama, maar als een verwijt. Wat ze wou vertellen, had geen baat bij gelaagde personages. Goed tegenover kwaad en rijk tegenover arm, de uitgepuurde essentie ten dienste van de boodschap."

Over arm en rijk: "In A Dog of Flanders concentreert Ouida zich op Nello en Patrasche. Nello's grootvader, de scheepswerf, de molenaar met z'n aardige dochtertje en de kathedraal vormen het decor. Het contrast tussen arm en rijk en het leven op het platteland dat plaats ruimt voor de oprukkende industrialisering, zijn in haar boek een algemeen gegeven. In het Engeland van 1872 was het geen noodzaak om daar dieper op in te gaan, het was de dagelijkse realiteit. In het oorspronkelijke verhaal komt Nathaniel niet voor, maar wij hadden hem nodig om het grote geld een gezicht te geven. Ook de rol van de Brabander hebben we belangrijker gemaakt. Nathaniel is rijk, wat hem toelaat de werkelijkheid te manipuleren. Althans, dat is wat hij gelooft. Nello heeft geen cent en heeft geen andere keuze dan alles te ondergaan. Wat zou het uithalen als hij in opstand kwam? Niets. Z'n enige rijkdom zijn z'n onschuld en goedheid en die versjachert hij niet. Dé reden trouwens waarom dit verhaal zo populair in Japan is."

Over de kleuren: "We wisten dat een goede inkleuring de juiste toon, sfeer en stemming zou moeten oproepen. Griffo wou de strip daarom zelf inkleuren, maar er was niet genoeg tijd. Gelukkig moesten we niet lang zoeken om iemand te vinden die het in zijn plaats kon doen. Shirow Di Rosso kleurt onder andere De Kronieken van Amoras in en het lag voor de hand om hem enkele proeven te laten maken. De eerste plaat die binnenkwam, was die met de Quinten Matsijsput in de sneeuw. Griffo was zo enthousiast dat hij het project wou afblazen toen bleek dat ook Shirow in tijdnood kwam en aangaf dat hij de job niet kon aannemen. Shirows kleuren pasten uitstekend bij het treurige verhaal, maar het ganse album baadde in sombere tinten en op geen enkel moment scheen de zon. Terwijl ik vond dat je af en toe de blauwe lucht moest zien. Ga er maar 'ns aanstaan als je alle scènes grauw hebt ingekleurd en de klok tikt. Op zo'n momenten wordt er veel van een mens gevraagd, maar zie je ook het verschil tussen een amateur en een professional. Shirow Di Rosso is duidelijk een professional. Een strip inkleuren is moeilijk, arbeidsintensief en ondankbaar. Inkten, vertalen en letteren zijn dat ook. Misschien komt er een dag waarop al die mensen mee op de cover mogen."

Over Rubens: "Nello kan goed tekenen, een gave waar je als straatarme wees in het Vlaanderen van de negentiende eeuw niet ver mee komt. Toch droomt Nello ervan om kunstenaar te worden. Misschien is dit wel het grootste drama in A Dog of Flanders. Het talent dat Nello heeft, kan hij onmogelijk verzilveren. Hij is gedoemd om voor een habbekrats op de scheepswerf aan de slag te gaan of voor enkele duiten melk rond te brengen. Nello's fascinatie voor Rubens vergroot de tragedie. Er was een tijd dat je moest betalen om de schilderijen van de grootmeester te zien, dus dat is voor Nello een onbereikbare wensdroom. Zoals z'n toekomstdroom om zelf een beroemde schilder te worden nooit vervuld zal raken."

Over radertjes: "Ouida heeft A Dog of Flanders zoals een uurwerkmaker in mekaar gestoken. Elk radertje brengt een ander radertje in beweging en je kan geen enkel onderdeel weglaten. Zulke details vallen waarschijnlijk niet meteen op, zeker niet als het om een strip gaat die makkelijk wat oppervlakkiger gelezen wordt. Maar wie de tijd neemt, zal merken dat Nello en Patrasche door Ouida ingenieus gecomponeerd werd. Dat haar scherpe aanklacht verworden is tot een kinderachtige niemendal, is jammer. Misschien helpt onze Nello en Patrasche om Ouida's A Dog of Flanders te herwaarderen. Wie weet zijn we op een dag net zo enthousiast over Nello en Patrasche als de Japanners of Koreanen nu."

Hieronder vind je enkele personagestudies en losse illustraties van Griffo.

Tot slot laten we je nog deze proefplaat zien van plaat 6 (pagina 8 in het album). Achteraf zijn enkele aanpassingen uitgevoerd. De uiteindelijke pagina verschilt dus van onderstaande versie.