Levenswijsheden aan de toog

Zoals gebruikelijk fietst Carl naar zijn stamcafé De Pintoloog. Hij nestelt zich op een kruk aan de toog en begint een conversatie met barman Peter. Aan het andere eind van de toog zit een vrouw alleen, die stilzwijgend alles aanhoort. Het gesprek tussen Carl en Peter begint vrij onschuldig met verschillen in visie over alcoholgebruik. Volgens Carl raken alcoholisten door hun verslaving geestelijk afgestompt, terwijl Peter vindtd at een tooghanger eerder gewoon wat troost zoekt in drank om een depressieve bui en andere problemen te vergeten. Carl meent voorts dat vooruitgang in het leven niet mogelijk is zonder verandering, anders betekent het stilstand. Hij pleit voor kennis en inzicht om het leven te doorgronden. Hoewel hij nog nooit een boek heeft gepubliceerd, beweert Carl schrijver te zijn en te werken aan een essay over onze voortdurende strijd tegen de overheersende chaos. Hij kan zijn mening goed onderbouwen en overtroeft met zijn argumentatie voortdurend barman Peter. Carl meent onder andere dat een mens tracht orde te scheppen in de complexiteit van het leven door alles wat rondom ons gebeurt te conceptualiseren, eigenlijk te verwoorden in concepten of begrippen met vaste elementen. En zo gaat hij maar door. De dame aan het andere eind van de toog kan het hoogdravend gelul niet meer aanhoren en mengt zich luidkeels in het gesprek. Daarop ontstaat een soort filosofische discussie over de zin en onzin van het leven, over geloof en ongeloof. Of er een god bestaat of niet. Ze snoert Carl de mond en weet duidelijk onderbouwd haar visie uit te leggen. Carl, een overtuigd atheïst, weet niet veel meer te repliceren.

Tekeningen en scenario zijn van Ben Gijsemans. Het is zijn vierde album en er is een duidelijke evolutie in zijn werk. Zijn eerste album Hubert (2014) was hoofdzakelijk een ingetogen grafisch verhaal met slechts een tweetal conversaties. Aaron (2020) was ook een sterk grafisch album met een bredere verhaallijn over een opgroeiende jongeman worstelend met pedofiele demonen. Na deze kleurrijke albums wordt het volledig zwart-wit in De Kerkgangers (2022) met sobere lijnen en originele composities die een periode van ontluikende pubers in beeld brengen, een vakantieperiode waarin wel wat gebeurt.

In De Tooghangers hanteert Gijsemans dezelfde stijl als in De Kerkgangers, maar statischer. Het album speelt zich bijna de ganse tijd af aan de toog in café De Pintoloog. De tekenstijl geeft soms de indruk digitaal tot stand te zijn gekomen, onder ander. door het gepunt rastermotief in de polo van Carl. In strakke zwart-witlijnen is een cafétoog te zien met enkele barkrukken en de silhouetten van drie personages, maar meestal enkel hun hoofden met subtiele gelaatstrekken en wat handgebaren. Het belangrijkste is de conversatie die zich ontspint tussen deze drie personen. Ik kan me als lezer levendig inbeelden hoe je als cafébezoeker ongewild toehoorder zou kunnen worden van de hoogdravende monoloog van een tooghanger die meent alle wijsheid in pacht te hebben. En hoe een barman die louter beleefdheidshalve — het is immers een klant — soms antwoord geeft. Tot je jezelf niet meer kunt houden en om rust smeekt, maar tegelijkertijd die praatvaar de mond wil snoeren met dusdanig overtuigende argumentatie die hem perplex laat zitten.

Bij een eerste lezing riskeert na een poosje het geleuter van Carl ietwat te saai te worden. Gijsemans weet er toch een vinnige draai aan te geven door een levensechte reactie van de barman en later door de repliek van de vrouw als andere tooghanger. Voor haar treffend onderbouwd betoog over gelovigen, atheïsten en ongelovigen verwijst ze geregeld naar het boek Prediker. Zij en Gijsemans hebben zich goed gedocumenteerd over deze materie. In de proloog wordt zelfs een fragment weergegeven over het “Onderzoek naar wijsheid en dwaasheid” (Prediker 1; 12-18).

Het kan nuttig zijn de filosofische wijsheden die de twee hoofdrolspelers verkondigen even te laten bezinken en daarna te herlezen om ze dieper te laten doordringen. In fine van het album gaat trouwens Carl op zolder nog eens het boekje De Bijbel voor Jongeren opsnorren. Zijn atheïsme begint te wankelen. Geloven in een hoger of bovennatuurlijk “iets” zou het leven misschien toch zinvoller kunnen maken.

Een niet meteen lichtvoetig album, maar wel sterk.

JAN GOFFIN