Philippe Berthet

Largo Winch is een van de absolute verkoopkanonnen van Dupuis, en u mocht de langverwachte prequel tekenen! Was dit voor u een geschenk of eerder een uitdaging? 

Berthet: "Het is toch wel een dubbel gevoel. Largo Winch is een absolute topreeks en het is grote eer dat ze aan mij gedacht hebben om de nevenreeks in beeld te brengen. Aan de andere kant is het ook een zware uitdaging. De lat ligt hoog. Je kan hier niet zomaar iets lukraaks uit je mouw schudden. Ik vond dat ik perfect op de hoogte moest zijn van de kleinste details van de reeks, want ik wou absoluut geen fouten maken. Toen de uitgeverij het me vroeg, moest ik er dan ook even over nadenken. Het is immers niet eenvoudig om in de voetsporen van de grote Philippe Francq te treden. Maar zo'n kans mag je niet laten liggen. Ik wou deze reeks absoluut tekenen, maar wel op voorwaarde dat ik grafisch carte blanche kreeg. Uitgeverij Dupuis reageerde daar onmiddellijk positief op. Ik was hun eerste keuze en ze wilden absoluut dat ik mijn stijl behield. Fijn!"

Dupuis en Francq hebben u dus niet in een bepaalde grafische richting geduwd?

Berthet: "Nee, helemaal niet. Dupuis is naar Philippe Francq getrokken met het voorstel van Jean Van Hamme en heeft daar onmiddellijk bij gezegd dat ik de tekenaar ervan zou zijn. En Philippe vond het prima."

Hebt u een draaiboek gekregen waaraan u zich moet houden?

Berthet: "Ik heb het grote voordeel dat ik de hoofdreeks Largo Winch met al zijn personages niet teken. Het Fortuin van de Winczlavs vertelt het verhaal van hoe de voorouders van Largo rijk geworden zijn. Er is dus geen of nauwelijks een overlap met de hoofdreeks. Ik had volledig vrij spel."

Van Hamme heeft het u niet gemakkelijk gemaakt. In het verhaal zitten minimaal vijftien tijdssprongen en zeker twaalf verschillende locaties — ik ben onderweg de tel kwijtgeraakt — en dit alles op een normaal aantal pagina's. Vergemakkelijkte die aanpak van Van Hamme de zaken omdat u minder diep moest graven? Of zorgde dit net meer voor meer werk?

Berthet: "Jeans scenario is inderdaad een rollercoaster. De feiten volgen elkaar razendsnel op. Om het extreem te stellen, ben je na een pagina bijna een jaar verder. In het begin had ik het echt lastig. Ik had nog nooit in mijn leven een strip getekend die zich afspeelde in de negentiende eeuw. Ik had geen flauw benul van hoe je die koetsen moest tekenen, welke kledij men toen droeg, hoe de huizen eruit zagen, enzovoort. Ik heb me daar heel zwaar in moeten verdiepen."

En daar moet u dan uiteindelijk slechts enkele pagina's van tekenen... om uiteindelijk maar enkele pagina's hierover te tekenen...

Berthet: "Oké, maar als Vanko aankomt in New York kan je toch niet om het even wat uit je mouw schudden? Het moet juist zijn. Ik heb het geluk dat mijn partner, Dominique David, ook strips tekent en zij heeft me heel snel voorgesteld om me te helpen met het verzamelen van de documentatie. Wat later stelde ze me ook voor om me te helpen met de decors, wat super was. Ik maakte de paginaopbouw, en de eerste schetsen. Dominique tekende de decors in potlood en achteraf plaatste ik er mijn personages in. Dat heeft me veel tijd bespaard. En toch... Je wil niet weten hoeveel weken we in de documentatiefase gestopt hebben. Het verandert echt voortdurend van plaats en ruimte. Steeds moesten we op zoek naar de juiste setting, de juiste beelden en de juiste details. Het was echt niet te onderschatten."

Had u dan liever gehad dat de scènes meer korte verhalen waren zoals Van Hamme zijn De Meesters van de Gerst heeft aangepakt?

Berthet: "Soms wel. Ik had graag meer ruimte gehad om het verhaal te vertellen, maar dan ging het aantal pagina's per deel exponentieel stijgen. Jean Van Hamme is ook een scenarist die veel tekstballonnen gebruikt. En soms botst dit. Het is dan aan mij om er toch een aantrekkelijke pagina-indeling van te maken."

U bent er toch vaak in geslaagd om uw pagina's te verluchten. Een noodzakelijke tekstballonpagina met pratende hoofden, zoals in de rechtbankscène, wordt wat later afgewisseld met een prachtige, wijdse vechtscène uit de Secessieoorlog.

Berthet: "Dank je wel. Jean had me voor die pagina de richtlijn meegegeven: 'Doe hier maar wat je wil. Op voorwaarde dat het bruut en wild overkomt.' (lacht) Het moest een echte oorlogspagina worden."

En dat is absoluut gelukt. Op die epische scènes na, is je kadrering opvallend verticaal.

Berthet: "Dat is een beetje zo gegroeid. Er zijn nogal wat dialogen en door met verticale prenten te werken, heb je meer plaats om je tekening uit te werken. Hierdoor breng je meer lucht in de pagina's."

Betekent dit dat Van Hamme geen storyboard heeft uitgetekend?

Berthet: "Ja toch wel, maar ik heb er niet naar gekeken. (lacht) Ik doe dat nooit. Als ik een scenario lees dat al uitgeschetst is, word ik hierdoor te veel beïnvloed. Ik wil het verhaal volledig kunnen vertalen naar mijn stijl en de hieraan gekoppelde leesbaarheid. Soms heb je scenaristen die een decoupage zo gedetailleerd uittekenen, dat het mijn verbeelding hindert. Ik ben daarmee begonnen na mijn samenwerking met Yann. Voor Pin-Up tekende hij echt alle pagina’s uit — en hij kan uitstekend humoristisch tekenen. Plots merkte ik dat ik dat ik zelfs de kleinste houdingen aan het overtekenen was. Op het einde vroeg ik hem gewoon om de prenten te tekenen, maar er geen personages meer in te zetten."

De complete reeks Pin-Up, tussen 1994 en 2011 verschenen bij Dargaud en geschreven door Yann. De covers van de delen 1 tot 6 werden hertekend voor latere herdrukken. De delen 1 tot 8 werden ook uitgegeven in drie integrales met de delen 1-2-3 (cyclus 1), 4-5-6 (cyclus 2) en 7-8 (cyclus 3). Van 2006 tot 2008 liep ook de spin-off Poison Ivy met avonturen over het stripfiguurtje dat in de reeks Pin-Up voorkomt.

Bijna elke pagina eindigt met een cliffhanger. Dat stuwt het ritme nog hoger.

Berthet: "Dat is de grote sterkte van Jean Van Hamme. Hij kan schrijven en weet hoe je de lezer aan je bindt en naar de volgende bladzijde leidt."

Welke periode had u dieper willen uitdiepen?

Berthet: "Goh, bijna elke periode! Zelfs een koets heeft nu geen geheimen meer. (lacht) Aan de andere kant ben ik een tekenaar die zich snel verveelt. Nu had ik daar totaal niet de aanleiding toe. Normaal zit de moeilijkheid erin om de spanning in de decors te houden omdat de actie te traag vooruit gaat, of de omgeving te repetitief is. Hier was het net het omgekeerde."

Er is één ding waar ik wat mee worstel. In dit deel barst het van de forse tijdssprongen. De gemakkelijkste oplossing is om elke sprong te introduceren met een tekstkader, zoals "Eén jaar later". Maar nergens wordt die klassieke techniek gebruikt.

Berthet: "Dat is doelbewust. Jean Van Hamme wou dit absoluut niet. Maar ik vind dat we dit goed hebben opgevangen en dat je als lezer nergens de draad verliest."

Dat klopt. Je blijft mee in het verhaal, maar nu heb je wel elke keer een plaatje met daarin een puur beschrijvende dialoog waarin het actuele jaartal of de nieuwe locatie wordt vermeld. Verlies je daardoor niet een prent per pagina?

Berthet: "Hmm, dat is niet slecht gezien. Maar we moeten het toch ergens kaderen? Jean wou echt nergens die verduidelijkingskadertjes gebruiken en dat kost wat plaats door te kiezen voor de dialoogvorm. Maar dat is nu eenmaal het gevolg van de keuzes die we gemaakt hebben."

Het Fortuin van de Winczlavs begint heel Star Wars-achtig met een gigantische lap tekst die op je afkomt en die je superaandachtig leest om toch maar niets te missen van de setting. Ook de familiebanden kan je vlot linken aan deze film.

Berthet: (schaterlach) "Inderdaad! Wat me enorm beviel aan het scenario is dat het een echte episch saga is. Ik vind dat Jean het verhaal heel goed in het gareel houdt. Het zou zomaar alle kanten kunnen uitwaaieren, maar Jean brengt alles — zoals de broers die uit elkaar groeien — netjes samen. Dat was echt klasse."

Hebt u zaken bijgestuurd aan het scenario?

Berthet: "Nee, enkel wat kleine dingetjes. Het scenario was af, heel compleet en netjes afgebakend. Ik heb het eerst helemaal doorgelezen. Vervolgens zijn Jean en ik samengekomen om wat kleine zaken uit te klaren die ik niet goed begrepen had. En dat was het."

Ik heb echt de indruk dat Van Hamme u wat op de proef heeft gesteld. Uw handelsmerk zijn de jaren 1950 en de bijhorende ravissante vrouwen. Op de eerste pagina's moest u koetsen tekenen en uw hoofdfiguur laten trouwen met een vrouw die zichzelf terecht omschrijft als "niet knap".

Berthet: (lacht) "Dat was ook het eerste wat Jean me zei: 'Ik ga je iets vragen wat je nog nooit getekend hebt. Een van de hoofdpersonages is een lelijk wicht. Het moet iemand zijn die enkel door haar charisma aantrekkelijk is." Ik heb er wat op zitten zoeken, maar ben echt wel tevreden over mijn Veska. Ze staat er."

De cover van de luxeversie met een andere covertekening.

Is haar lelijkheid ook de reden waarom we haar gezicht niet zien op de cover van het album?

Berthet: "Ja, toch wel. Ik heb twee covers gemaakt. De eerste versie — die nu gebruikt wordt voor de Nederlandstalige luxeversie — was een idee van Jean. Daarop zie je de ruggen van Vanko en Veska terwijl ze vanaf de boot kijken naar New York. De commerciële dienst van Dupuis wou dat het hoofdpersonage toch zichtbaar was, en dan heb ik de huidige cover getekend. Vanko staat erop in profiel, maar Veska is doelbewust niet zichtbaar."

 De eerste versie vond ik lekker mysterieus en sprak me hierdoor meer aan.

Berthet: "Smaken hé. Ik vind ze allebei goed."

Waarom werd net het thema van Coming to America als cover gebruikt?

Berthet: "Dit hele album draait rond hoe de familie Winch haar fortuin bij elkaar sprokkelt. En dat doen ze in de Verenigde Staten. Hun aankomst is dus eigenlijk hét sleutelmoment en het echte begin van de reeks. Het is logisch dat dit dan ook de cover wordt."

Het eerste deel overbrugt pakweg veertig à vijfenveertig jaar. Dat tempo kan je toch niet volhouden? 

Berthet: "Het tweede deel focust zich op de kinderen van Milan, waarin de dochter een piloot is in de Eerste Wereldoorlog en de zoon de beurskrach van 1929 aan de lijve ondervindt. Daarna maken we voor het slotalbum een sprong naar de jaren 1960 waarin Nerio zijn opwachting zal maken."

Maar dan is Largo nog niet of nog maar net geboren.

Berthet: "Ik heb het scenario nog niet gezien, maar het album eindigt eind jaren 1960. Het is mogelijk dat ik Largo ga mogen tekenen als een baby'tje. Dichter bij de huidige Largo Winch zal ik niet raken. Nerio daarentegen wordt de sleutelfiguur in het slotdeel. Oorspronkelijk zou het derde deel zijn naam dragen, maar we hebben dit veranderd naar Danitza. En dat is de echte achternaam van Largo."

Komen we dan te weten waarom Nerio Largo geadopteerd heeft? Want Largo had als kind geen cent, terwijl Nerio miljardair was.

Berthet: "Inderdaad. Maar er zal en moet nog veel gebeuren. Milan, een van de zonen van Vanko, was door de olieontginning al rijk, maar uiteindelijk verloor hij alles. Het mag ook niet allemaal te gemakkelijk zijn. Langzaam gaan ze alles opbouwen."

Is het verhaal eigenlijk al volledig uitgeschreven? Met alle permissie, Jean Van Hamme is nu 82 jaar.

Berthet: "Het eerste deel werd twee jaar geleden uitgeschreven. Deel 2 ligt hier voor me, en hij is volop bezig met het slotdeel. Het komt zeker goed. Het enige wat niet zal lukken, is de beperking tot 56 pagina's. Ik heb precies de indruk dat elk deel dikker en dikker wordt." (lacht)

Het eerste deel is zwaar gebaseerd op de eerste roman van Largo Winch. Hebt u die gelezen?

Berthet: "Nee. In die roman beschrijft hij inderdaad in grote lijnen wat er gebeurt in deze prequel, maar er zijn ook zaken gewijzigd. Zo wordt een nakomeling niet levend begraven in de strip. Andere zaken zijn dan weer aangedikt."

Als ik het goed heb, heeft Van Hamme de rechten op Largo Winch verkocht aan Philippe Francq.Berthet: (snel) "Daar weet ik niets over. Er was wat aan de hand, maar ik weet er het fijne niet van."

Heeft hij dan de rechten teruggekocht?

Berthet: "Waarschijnlijk wel. Philippe Francq krijgt een deel van de opbrengsten van deze prequel. Dat is logisch. Alhoewel de reeks nu nog weinig uitstaans heeft met Largo, zal een groot deel van de marketingcampagne van Dupuis draaien rond de naam Largo Winch. Dit album zal overal gelinkt worden met het label Largo Winch. Dan is het ook maar logisch dat Francq hiervoor vergoed wordt. Dupuis heeft dit netjes geregeld met Philippe."

Als ik het zo hoor, zijn de verkoopverwachtingen heel hoog.

Berthet: (grijnst) "Er is wel wat druk op mijn schouders. Deze prequel is hun belangrijkste titel van het eerste semester. Volgende week komt het album uit in het Frans. Ik heb geen flauw vermoeden wat er allemaal op me af gaat komen — jij bent nog maar de derde journalist die ik spreek (dit interview werd afgenomen op 16 maart), maar mijn agenda staat volledig volgeboekt voor de pers. Alles start met een originelententoonstelling in de Brusselse galerij van Huberty & Breyne. Daarna volgen enkele persdagen met tussendoor wat signeersessies. Het wordt hectisch."

Een spin-off verkoopt doorgaans de helft van het aantal albums van de hoofdreeks (de laatste Largo Winch van Jean Van Hamme had een oplage van 300.000 exemplaren volgens het jaarraport van Gilles Ratier uit 2015). Dat blijft dus een gigantische oplage.

Berthet: "Inderdaad. Maar zo'n opmerking helpt me echt niet om mijn stress te verlichten. (lacht) Aan de andere kant waren mijn vorige albums niet bepaald verkoopsuccessen. Met deze reeks zou ik mijn auteursrechten maal tien kunnen zien stijgen. Laat het ons hopen."

Kunnen we naast Het Fortuin van de Winczlavs nog andere nevenreeksen van Largo Winch verwachten?

Berthet: "Nee. Dit is de enige. Jean heeft ook expliciet gezegd dat het bij drie delen blijft. Weliswaar wat dikker, maar toch drie." (lacht)

U hebt een unieke stijl. Je ziet onmiddellijk dat het een Berthet-strip is. Is dat een voor- of een nadeel?

Berthet: "Hm, dat zou ik eigenlijk niet weten. Ik beheers mijn tekenstijl steeds beter, maar de commentaren erop kan ik niet veranderen. Je houdt ervan of niet. Ik verfijn inderdaad al dertig jaar mijn stijl. Maar als je mijn eerste albums vergelijkt met de laatste, merk je dat ik mij steeds meer focus op de leesbaarheid. Ik vind het enorm belangrijk dat je ogen je naar de juiste prenten en personages leiden. Ik wil steeds meer de lezer bij de hand nemen. Maar het is niet omdat ik een prequel van Largo Winch mag tekenen, dat ik mijn stijl moet verloochenen."

René Sterne zaliger had ook zijn eigen handtekening, en hij heeft die wel aangepast om zijn Blake en Mortimer te tekenen. Is dit voor u dan een brug te ver?

Berthet: "Ja. Die grafische conventies zijn me te precies. De tekenaars staan volledig in de schaduw van de helden. Mortimer moet wel exact op Mortimer lijken, hé! Men heeft me ooit voorgesteld om een album te tekenen, maar dat heb ik toch niet gedurfd." 

Ik was onlangs in mijn stripspeciaalzaak en met de winkelier had ik een boeiend gesprek of uw stijl nu al of niet commercieel was. Ik vind alleszins van wel. 

Berthet: "Ik hoop het ook, maar het zijn de stripkopers die daarover oordelen. Ik vind alleszins dat mijn stijl commercieel en toegankelijk is. Het is altijd leuk meegenomen als je tekeningen de lezers bevallen, maar mij is het boven alles te doen om de leesbaarheid. Zo kan je hun aandacht helemaal vasthouden."

U hebt in het verleden al samengewerkt met het kruim van de stripscenaristen (onder meer Yann, Zidrou, Foerster, Tome, Eric Corbeyran, Sandro Raule, Jean-Luc Fromental, Cossu, Andreas, Fred Duval, Régis Hautiere, José Louis Bocquet,... en nu ook Jean Van Hamme). Kiest u deze of wordt u gekozen door hen?

Berthet: "Meestal zoek ik hen op. Sinds ik afstudeerde aan het Brusselse Saint-Luc, geef ik er de voorkeur aan om samen te werken met een scenarist. Ik ben een tekenaar pur sang. Eerst benader je de mensen uit je omgeving, maar stilaan breidt je netwerk uit en kom je in contact met andere scenaristen. Het concept van mijn laatste reeks bij Dargaud, La Ligne Noire, waarbij politieverhalen voor me werden geschreven door verschillende scenaristen, stimuleerde me juist om mijn horizon nog te verruimen."

In de collectie Zwartlijn verscheen het tweeluik Perico (2014) op scenario van Régis Hautière, gevolgd door Zwijgen als Vermoord (2015, geschreven door Zidrou) en Motorcity (2017, scenario van Sylvain Runberg). Daarna trok Dargaud de stekker uit de vertaling van de collectie. Arboris zette de albums voort in de eigen collectie Arboris XL en gaf in 2019 het door Sandro Raule geschreven De Kunst van het Sterven uit. Het recent verschenen album Aan de Andere Kant van de Grens, op scenario van Jean-Luc Fromental, is het laatste album. De oorspronkelijke collectie werd na dit album in het Frans stopgezet.

Gaat u deze verhalen afwisselen met Het Fortuin van de Winczlavs?

Berthet: "Neen. De reeks is helaas stopgezet wegens tegenvallende verkoopcijfers. Ik ben misschien toch niet zo commercieel als je zelf inschat. Maar om even bij het onderwerp te blijven: het leukste aan het werken met verschillende scenaristen is dat je steeds geconfronteerd wordt met een andere manier van schrijven, decoupage en aanpak. Ik vind dit enorm verrijkend." 

Ik mis nog twee grote scenaristen op uw palmares: Jean Dufaux en Stephen Desberg.Berthet: "Ja, ze hebben me allebei gevraagd of ik een verhaal van hen wou verstrippen. Maar planmatig is het me nog niet gelukt. Ik rol al jaren van het ene project in het andere."

U hebt veel one-shots getekend en enkele reeksen, zoals Pin-Up en Nico. Wat verkiest u?

Berthet: "Ik teken het liefst one-shots. Ik hou van de verrassing. De PI van Hollywood bijvoorbeeld heb ik gestopt omdat ik me er niet volledig meer thuis in voelde."

Wat vindt u eigenlijk zelf uw beste album?

Berthet: "Het album wat mij en veel van mijn lezers echt is bijgebleven, is De Weg naar Selma, wat ik met Philippe Tome heb gemaakt. Het was zo leuk om te tekenen, en het raakte ook veel mensen."

Na Selma hebt u voor dezelfde Vrije Vlucht-collectie Halona gemaakt. Dat was een van de weinige verhalen die u gemaakt heeft zonder scenarist. 

Berthet: "Het enige zelfs! En ik ga dat nooit meer doen. Ik heb daar zo mee afgezien. Ik voelde me tijdens het schrijven en tekenen ervan, helemaal alleen. Boordevol twijfels. Ik sloeg echt in paniek. Nee, dat nooit meer."

Het machtige Het Oog van de Jager is door Anspach heruitgegeven in het Frans met een nieuw coverdesign.

Berthet: "Ik ben hier superblij mee. Ik heb het onlangs herlezen en ik was toch aangenaam verrast. Je ziet dat de tekeningen en de leesbaarheid niet zo kwalitatief zijn als nu, maar het heeft wel de tand des tijds doorstaan. Het album heeft zeker zijn kwaliteiten en verdient het om heruitgegeven te worden. De uitgever is alleszins in de wolken. Nog voor het is verschenen, is hij al bezig met een herdruk. Hij had de oplage veel te laag ingeschat. Ik kan alleen maar hopen dat er nog veel heruitgaven zullen volgen. Fingers crossed!" (lacht)

Het Fortuin van de Winczlavs 1: Vanko 1848 kwam in april bij Dupuis uit. Het is het eerste deel van een trilogie waarvan jaarlijks een deel zal verschijnen. Het softcoveralbum kost 8,50 euro, de hardcover 16,95 euro. Het album telt 56 pagina's.

Bij Arboris verscheen diezelfde maand het 72 pagina's tellende one-shot Aan de Andere Kant van de Grens, geschreven door Jean-Luc Fromental, in softcover (9,95 euro) en hardcover (19,95 euro). Het is losjes gebaseerd op een reis die de Belgische schrijver Georges Simeon in 1848 maakte door de Santa Cruz Valley. Het album verscheen als nummer 5 in de collectie Arboris XL.

Extra: de Franstalige trailer van Het Fortuin van de Winczlavs.