Marc Legendre

Blij met de Muze?

Legendre: "Voor mij was de Muze tot voor kort een bruine kroeg in Antwerpen. Met andere woorden, ik had nog nooit van die prijs gehoord. Maar natuurlijk ben ik blij dat ik nu naast Rocco Granata, Will Tura en Jacques Vermeire schitter."

En naast Arno, Robbe de Hert, Raoul Servais,...

Legendre: "Jaja. De lijst is erg divers, maar of ik er echt op thuishoor? Maar goed. Veertig jaar opgesloten zitten in een bezemhok om verhaaltjes te tekenen en te vertellen zijn niet onopgemerkt voorbij gegaan. Dat doet deugd. Al zei een van mijn uitgevers ooit: 'Als een auteur maar lang genoeg blijft leven, wint ie altijd een paar belangrijke prijzen.'"

Waarom zou je die erkenning relativeren?

Legendre: "Ach, ik hoor ook altijd het zuchten en zie hoe sommigen met de ogen rollen. Dat was met mijn nominatie voor de Libris Literatuur Prijs (voor het album Verder, nvdr) niet anders. Wat mij vooral plezier doet, is dat de aandacht naar het scenarioschrijven gaat. Dat wordt in Vlaanderen nogal eens ondergewaardeerd. Men gaat ervan uit dat tekenaars onvervangbaar zijn, 'maar een verhaaltje vertellen, kan mijn moeder ook', zei een uitgever enkele jaren geleden."

Desondanks lezen we in het persbericht: "Met de Muze van Sabam geven we hem erkenning voor zijn hele œuvre en zijn buitengewoon talent als stripauteur en scenarist."

Legendre: "Ik maak ongelooflijk graag strips, ben daar dag en nacht elke dag van het jaar mee bezig, maar het begint stilaan te wegen. Het is niet meer wat het was."

Vroeger was alles beter?

Legendre: "Vroeger gingen we met de mensen van de redactie of met onze uitgever minstens één keer per maand iets drinken of eten en op zo'n momenten kon álles besproken worden zonder dat het als een aanval of kritiek klonk. Op zo'n avonden knetterde de creativiteit en vlogen de ideeën over en weer. Nu moet je dat op mail zetten en bestaat de kans dat die verkeerd geïnterpreteerd wordt en je een mail terugkrijgt dat je perfide bent. Uitgevers lijken van auteurs leveranciers te willen maken. Zij hebben een idee en jij mag dat uitwerken. Behoorlijk frustrerend."

Heden Verse Vis startte in november 2018 als een Facebookpagina die inmiddels is opgedoekt. De strip gaat verder in het stripblad Eppo dat sinds februari 2021 tweewekelijks twee pagina's publiceert.

Zo komen we als vanzelf bij Heden Verse Vis.

Legendre: "Haha, ja. Dat is een manier om ermee om te gaan. Charel en ik bestoken mekaar al jaren met mails over zaken waarvan wij vinden dat ze te gek voor woorden zijn en dat goten we in cartoons of een strook en die smeten we op Facebook."

Met succes.

Legendre: "Blijkbaar. Ik denk dat het belangrijk is dat je jezelf niet al te ernstig neemt. Striptekenaars die hun strip een graphic novel en zichzelf stripkunstenaars noemen, werken op onze lachspieren. En niet enkel op die van ons."

Ben je dan niet blij dat strips eindelijk au sérieux genomen worden?

Legendre: "In Vlaanderen worden sommige stripmakers au sérieux genomen, maar strips beslist niet. Doorblader de weekend- of boekenbijlagen van onze kranten en je ziet meteen wat ik bedoel. Een kleine groep vindt zichzelf belangrijk en wat ze zelf maken opzienbarend en een aantal mensen stapt met toeters en bellen voor hen uit, maar dat is naast potsierlijk ook verwarrend. Je neemt in de boekhandel een strip vast en dat blijkt om god weet welke reden een graphic novel te zijn."

We gaan het er niet over hebben want stilaan weet iedereen dat je aan die term een hekel hebt.

Legendre: "Dat is niet waar. Maar als je iets een naam geeft, moet je ook weten waarom. Bijna alle graphic novels die in ons taalgebied verschijnen, zijn strips of geïllustreerde kinderboeken. Toen ik mijn Trilogie van de Zinloosheid bij Atlas uitgaf, overwoog men een nieuw fonds in het leven te roepen. Graphic Literature om duidelijk te maken dat het geen graphic novel was, want dat bleek in Vlaanderen en Nederland een doodgewone strip."

Je hebt met je beeldromans grenzen verlegd, je kreeg waardering voor wat je met het genre deed, waarom ben je gestopt?

Legendre: "Ik ben niet gestopt. Enkele jaren geleden heb ik Gäbrik uitgebracht en dat is nogal onopgemerkt voorbijgegaan en heeft me vooral veel tijd en geld gekost. Want dat is het probleem, er gingen 1.300 exemplaren van Finisterre de deur uit en dat noemde mijn uitgever een gigantisch succes."

Het Vlaams Fonds voor de Letteren (nu Literatuur Vlaanderen) schiet dan te hulp.

Legendre: "Mijn toenmalige uitgever stelde dat voor, ik wist niet dat zoiets bestond. Maar na twee keer vond ik het welletjes. Het is niet netjes om je hele carrière steun te vragen. Na een paar pogingen moet iemand na jou aan de beurt komen. Bovendien werd ik door de adviescommissie constant op de vingers getikt. 'Legendre lonkt te veel naar andere media', stond in hun rapport. En ik tekende te weinig, vonden ze. Maar ik wil het er niet over hebben. Sommige mensen hebben baat bij wat Literatuur Vlaanderen doet, goed voor hen."

Finisterre (2005), Verder (2007) en Wachten op een Eiland (2009) verschenen alle bij Atlas en vormen samen de Trilogie van de Zinloosheid. Finisterre raakte genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. De regels voor een nominatie werden daarna aangepast zodat een strip nooit nog kans zou maken op de prijs. Gäbrik verscheen in 2017 bij de Vlaamse Onafhankelijke Stripgilde.

Ook crowdfunding is een optie.

Legendre: "Om op de Trilogie van de Zinloosheid terug te komen, voordien had ik een paar jeugdromans geschreven en die hadden wel succes, maar financieel niets opgebracht. Daarna begon ik aan Finisterre en zo raakte onze spaarpot snel leeg. Maar ik deed wel door en maakte alles af. Bij crowdfunding wordt het project geaborteerd als het vooropgestelde bedrag niet gehaald wordt. Onbegrijpelijk. Maar als je slechts tweehonderd boekjes verkoopt, ben je dan met iets zinnigs bezig? Kun je dan niet beter patatten planten, zoals mijn buur op El Hierro altijd zegt."

En het antwoord is?

Legendre: "Dat moet iedereen voor zichzelf uitmaken. Amoras kwam in elk geval net op tijd. We stonden op het punt om een eethuisje op El Hierro te openen en toen belde Charel met de vraag of ik zin had om een Suske en Wiske voor een ouder publiek te schrijven."

Hoe voelt het als je daar op terugkijkt? Met Amoras hebben jij en Charel geschiedenis geschreven.

Legendre: "Dat deden we samen met een hele ploeg. Elke schakel van de ketting was belangrijk en onontbeerlijk. Het was een magisch moment zoals er niet veel zijn. Het momentum klopte, de juiste mensen zaten op de juiste plaats, het werd opgepikt, er hing spanning in de lucht, toeval bestaat."

Je doet het uitschijnen alsof het met geluk te maken had.

Legendre: "Natuurlijk speelt geluk een belangrijke rol! Geloof jij echt dat kwaliteit allesbepalend is? Hoeveel meesterlijk getekende en boeiend vertelde strips floppen of worden niet opgemerkt en raken ondergesneeuwd. Maar wij hadden dus geluk."

Na jullie is het nog vaak geprobeerd. 

Legendre: "Wij waren niet de eersten die zoiets deden, hé. Wie beweert een hekel aan spin-offs en het doorstarten van reeksen te hebben, vergeet gemakkelijkheidshalve dat het aloude gebruiken in de stripwereld zijn die ons onder andere De Smurfen heeft opgeleverd. Maar inderdaad gingen veel pogingen de mist in. Wat niet altijd met kwaliteit te maken had. Red Rider was veelbelovend, maar was een te kort leven beschoren."

Tussen 2013 en 2015 verscheen de zesdelige reeks Amoras en in 2016 volgde een integrale van de complete saga in softcover en het speciale album The Making of Amoras. Charel Cambré en Marc Legendre zetten in 2017 het avontuur voort met korte cyclussen en complete verhalen in De Kronieken van Amoras, waarvan op 24 november deel 9 verschijnt. Hetzelfde auteursduo maakte ook Robbedoes Special, een Vlaamse spin-off van de komische avonturenreeks Robbedoes en Kwabbernoot. Daarvan verschenen drie albums in 2017 en 2018. Een vierde album, Rode Neuzen, was in 2018 speciaal gemaakt voor het goede doel Rode Neuzendag.

Ook jullie Robbedoes werd na drie delen stopgezet.

Legendre: "Aanvankelijk zouden we maar één album maken. Dat was tamelijk succesvol en dus kregen we de kans om verder te doen. En toen ging Jan en alleman er zich mee bemoeien. De Franse tak van de uitgeverij voorop, gevolgd door een bataljon betweters. We mochten dit en dat niet, moesten zus en zo. Uiteindelijk zaten we met een schraal scenario dat door verschillende bemoeials ineen gestoken was en daar moest ik dan iets van trachten te maken. Ondoenbaar. En het ergste van al, mijn naam stond op de cover. We hadden op tafel moeten kloppen, maar dat deden we niet."

Nu we het over op tafel kloppen hebben, hoe zit het met het aantal pagina's van De Rode Ridder?

Legendre: "Verhalen van 30 platen schrijf je alsof je over de autostrade rijdt met je handrem aangetrokken. Wanneer ik aan een verhaal begin, heb ik materiaal voor minstens tachtig platen of meer. Dus moet ik sowieso dingen weggooien, ook voor De Kronieken van Amoras en andere reeksen. Maar als je slechts dertig platen mag overhouden, gaat er te veel in de vuilbak. Dat is frustrerend omdat elk verhaal ook nog eens afgerond moet zijn. Ik mag geen elementen meenemen naar een volgend deel. Uiteraard doe ik dat toch, maar met mondjesmaat en dan gaan sommige lezers mekkeren dat het volgens hen lang duurt voor ze het hele verhaal kennen. Wat willen die dan, niemendallen van dertig platen? Claus en Karel Biddeloo tekenden anders dan Fabio Bono, dus die kregen een veldslag op een pagina. Voor Fabio zijn zeven vakjes per plaat al veel. Die pakt grafisch graag uit met grote prenten waarin hij z'n kunnen kan tonen. Bovendien hebben wij een hekel aan talking heads, een fenomeen dat je vroeger wel vaak zag."

Dus ga je op tafel slaan?

Legendre: "In tegenstelling tot wat enkele waakvlammen op sociale media insinueren, is de verkoop van De Rode Ridder nooit ingezakt (in tegenstelling tot zowat alle andere grote Vlaamse reeksen, nvdr). Tot spijt van wie 't benijdt, is het de meest stabiele reeks van Standaard Uitgeverij. Tot zover de doemscenario's. Maar we zijn over dat aantal platen aan het praten. De optie van vier albums van 38 platen (wat albums van 40 pagina's zou moeten opleveren, nvdr) per jaar ligt op tafel. Er komt veel rekenwerk bij kijken, want het is een hele aanpassing."

En wat vindt Fabio daarvan?

Legendre: "Fabio heeft al bevestigd dat hij het extra werk erbij kan nemen. Voor hem zouden die extra pagina's het equivalent van een album meer per jaar betekenen. Allemaal niet evident, maar we hebben er veel zin in, dus er wordt over nagedacht."

Waar gaat het naartoe met Allis, de sidekick van Johan in de reeks? We zijn de draad een beetje kwijt.

Legendre: "Dat snap ik echt niet, want het is erg simpel en alles staat in de albums. Ondertussen heeft Merlijn al een aantal keer gezegd dat Allis uitverkoren is om hem op te volgen. Maar ze is een domme, impulsieve boerin, dus moet ze opgeleid en getraind worden. Dat duurt een poosje en maar goed ook. Ken je die tv-serie Moonlighting met Cybill Shepherd en Bruce Willis? Daar vraag je je als kijker constant af of ze mekaar zullen kussen of niet. Zo'n spanning wil ik ook voor de Rode Ridder. Volgt Allis Merlijn nu wel of niet op, zijn Allis en Johan nu wel of niet een stel? Ik speelde met het idee om Allis uit de serie te doen verdwijnen, maar Fabio Bono verzet zich daar tegen, want zijn eigen zus staat voor haar model. Hij vond het al erg dat Malfrat de Wrange verdween, want die tekende hij het liefst. Achteraf bekeken heb ik spijt dat Malfrat stierf, want een goeie slechterik is onontbeerlijk. Op vraag van Fabio kwam hij wel een paar keer terug, maar dat is niet hetzelfde."

We vonden het sympathiek om onze suggestie op te pikken om Karel Biddeloo, alias Kylion, te laten terugkeren in de reeks zodat Kylion zijn belofte kon nakomen. Maar hij sterft in het album. Was dat niet jammer, je had dat personage nog in andere albums kunnen gebruiken.

Legendre: "Het was de bedoeling om er een eenmalig eerbetoon aan Karel Biddeloo van te maken en dus mocht hij aan het eind sterven. Er zijn nog zo veel personages die ik graag opnieuw het pad van Johan zou laten kruisen. Hugon de hofnar, Baloch de reus,... De wereld van De Rode Ridder is rijk aan personages, decors, gebeurtenissen, je hoeft niet constant nieuwe dingen te verzinnen als je uit zo'n schatkamer kunt putten. Maar doe je de lezers daar plezier mee, dat blijft dus gissen. De verkoop schommelt al jaren rond de 22.000 exemplaren. Niet slecht voor een oudje, maar sommige lawaaimakers toeteren dat de reeks op sterven na dood is en natuurlijk wordt dat al te graag geloofd, helaas voor wie het graag anders zou zien, is De Rode Ridder springlevend."

Marc Legendre schrijft sinds deel 250, De Uitverkorene, De Rode Ridder voor Fabio Bono nadat hij al voor tekenaar Claus actief was als een van de scenaristen voor de reeks.

Niet iedereen is echter fan van wat je met De Rode Ridder gedaan hebt. Zal het aantal pagina's daar verandering in brengen?

Legendre: "De kritiek betreft vooral het karakter van Johan. Dat hij twijfelt, een crisis doormaakt en door spoken uit het verleden achtervolgd wordt, kan volgens enkele fans van het eerste uur niet. Johan hoort niet te aarzelen, maar zijn zwaard boven te halen en op de tegenstander in te hakken. Maar weinig van wat Biddeloo met Johan deed, is nu nog bruikbaar. Het heeft geen zin om de gloriedagen te willen nabootsen, dit is 2021. Je kan niet voor iedereen goed doen, maar dat blijft wel de betrachting."

Je bent heel actief de laatste tijd, want naast jouw lopende werk heb je er nog andere albums bijgenomen.

Legendre: "Ik word snel enthousiast als iets nieuws mijn pad kruist en als men mij vraagt of ik mee wil werken. Dat het niet altijd goed uitpakt, hoort erbij. Mijn hele leven aan één reeks werken, zou ik echt niet kunnen. Misschien is het wel een vloek in plaats van een zegen, wie zal het zeggen. Het maakt dat ik constant bezig ben, maar ik doe het graag, dus ik zie het niet als werken hoewel het dat natuurlijk wél is. Elke dag van het jaar, vijftien uur en meer per dag. Het voordeel is dat er op El Hierro niks anders te doen is, dus ik ervaar het niet als een beperking. De mensen rondom mij denken daar anders over. Dat ik er iets moet aan doen, snap ik ook wel."

Nadat jij en Charel ook een Piet Pienter en Bert Bibber maakten, rijst de vraag what's next?

Legendre: "Tja, het moest zo plezant maar niet zijn. Met de figuren van Pom hadden we graag meer gedaan, maar het standpunt van de erven lijkt duidelijk. Ik heb zelfs mijn open einde moeten aanpassen. Ach, er is nog zo veel: een Mickey Mouse voor Glénat, dat moet toch magistraal zijn als je dat mag maken? Maar goed, in Vlaanderen zorgt elk voorstel aan een uitgever voor een diepe frons en veel rekenen en cijferen, want we zijn een ontzettend klein taalgebied."

Jullie maken spin-offs, terwijl de jonge generatie Vlaamse stripmakers wel hun eigen weg gaan. Wordt de breuklijn tussen de oude en de nieuwe generatie stripmakers steeds breder en dieper?

Legendre: "Het valt op hoe die scheidingslijn door sommigen gekoesterd wordt. De focus op het volgens sommigen nog steeds zaligmakende hokjesdenken."

Je werkt mee aan Stripgids, volgens criticasters niet bepaald een toevluchtsoord voor wie van traditionele strips houdt. Zo werk jij toch ook mee aan het in stand houden van die breuklijn?

Legendre: "Dat is een vooroordeel én een misvatting. Het aanbod is gevarieerd en werkelijk elk genre komt uitgebreid aan bod. Daarnaast is Stripgids zoals de naam zegt een gids. Het is evident dat een gids belangrijker is als je je op onbekend terrein waagt dan wanneer je door je eigen straat loopt. Het succes wijst erop dat alsmaar meer mensen dit inzien en weten te waarderen."

Marc Legendre werkt mee aan het Vlaamse stripinfotijdschrift Stripgids. Nummer 7 van juni 2020 bood 34 pagina's over zijn divers werk aan. Toevallig staat in hetzelfde nummer een artikel over Poms Piet Pienter en Bert Bibber. In november 2021 kwam Legendre hommagealbum De Geniale Soepselder uit, getekend door Charel Cambré. In september 2021 kwam deel 1 van de sf-trilogie Wardane uit, getekend door Patrick Cornelis. Patrick maakte in zijn eentje een remake van het De Rode Ridder-verhaal De Toverspiegel in het jaar dat de stripreeks zijn zestigste verjaardag vierde. Dit album vloeide voort uit een voorstel aan Standaard Uitgeverij om een spin-off over Galaxa en Demoniah te maken, geschreven door... Marc Legendre!

Nog even over Piet Pienter en Bert Bibber. Hoe was het om in de huid van Pom te kruipen? Is hij niet gedateerd?

Legendre: "Toch niet. Volgens ons hebben zijn helden nog steeds een enorm potentieel. En in het hoofd van Pom mogen kruipen, was best grappig. Ook al voelde het meer als een keurslijf. De lijst met do's en don'ts was lang en de controle door de erven streng. Toch hebben we ons geamuseerd. Nu de lezers nog."  

Waarschijnlijk krijg je voor- en tegenstanders.

Legendre: "Zo is dat. Sommige mensen lijken te vergeten wat de bedoeling van een hommage is. Je moet geen Piet Pienter en Bert Bibber maken met een ingewikkeld en gelaagd scenario en grafische capriolen die mijlenver van de reeks af staan. Dat lezers opmerken dat onze Lambik en co in Amoras meer op de originele Lambik en co van Vandersteen dan die uit de Rode Reeks lijken, is een groot compliment. Maar we maken ons geen illusies, voor elke positieve stem die je hoort, is er iemand die je de grond in boort. Daarom hecht ik weinig waarde aan recensies en commentaren. Zowel positieve als negatieve. Iets wat voor veel mensen tamelijk onbegrijpelijk is.

Er wordt weleens gezegd dat stripauteurs niet tegen kritiek kunnen.

Legendre: "Recensenten evenmin. Zij mogen over je werk schrijven wat ze willen en als je reageert, heb je meteen lange tenen. Een kinderachtige mentaliteit en bijna net zo pietepeuterig als punten of sterren uitdelen en lijstjes samenstellen. Maar je leert met zulke uitwassen leven."

En wat de lange tenen van stripmakers betreft?

Legendre: "Je moet kritiek van je af leren zetten. Word je in een recensie aangevallen of wordt je werk gekraakt, schouders ophalen en voortdoen. Een van onze Robbedoezen werd besproken door een recensent die het album doorbladerd maar niet gelezen had. Ons werk werd met de grond gelijk gemaakt, maar noch zijn samenvatting van het verhaal noch zijn argumentatie klopte. Wat moet je dan? Een recht op antwoord eisen? Daar maak je je enkel belachelijk mee. Bovendien moet je in een stront niet roeren, hij gaat daar harder door stinken.

Je verleent je medewerking aan de meest uiteenlopende projecten, werkt met gevestigde waarden en nieuwkomers, helpt beginners die met vragen zitten...

Legendre: "En?"

Dat maakt dat je naam verbonden is met een project zoals Wardane van Patrick Cornelis.

Legendre: "Inderdaad. Een heel avontuur én een eye opener. Maar constant op veilig spelen, is niet mijn stijl. Ik heb niks tegen mensen die dat wel doen, maar ik kan het niet. Ik wil riskeren om op mijn bek te gaan. Daarbij had ik nooit met crowdfunding te maken en dat wou ik graag eens van dichtbij meemaken."

En?

Legendre: "Patrick is een kei op het gebied van geld inzamelen. Hij heeft natuurlijk z'n eigen fanclub, maar nadat elk lid een duit in het zakje deed, is het vechten voor elke euro. Aan het eind van de rit moet ik toegeven dat deze manier van werken niks voor mij is. Je moet te veel toegevingen doen en mensen tevreden houden. Zo heeft Patrick enkele scènes aan mijn scenario toegevoegd omdat zijn lezers blote borsten en bloederige horror verwachten. En hijzelf dat graag tekent, vermoed ik."

En de toekomst?

Legendre: "Te veel om op te noemen. Charel en ik zijn volop bezig met Heden Verse Vis waarvan drie delen zullen verschijnen, Griffo en ik werken aan een klepper voor uitgeverij Kennes, ik schrijf voor een oude bekende iets dat volgend jaar bij Standaard Uitgeverij verschijnt, er is het tweede deel van Wardane en nog wat dingen waarover ik niks mag vertellen. Naast de reeksen die gewoon blijven lopen."

Die Muze van Sabam betekent niet het einde van je carrière?

Legendre: "Dacht je dat ik me zou terugtrekken op een eiland in de zon? Daar woon ik al dertig jaar."