Jelle De Beule

“Ik heb ook al dingen gemaakt waarvan mensen zeggen dat het te grof is en dat ik me er eigenlijk voor moet verontschuldigen. Maar ik weet waar ik voor sta, ik weet wie ik viseer en waar ik voor of tegen ben."

7 mei 2021 Interviews
door Mario Stabel — © foto: Standaard Uitgeverij
 

Het gaat niet goed met Jommeke... Na meer dan driehonderd albums wordt hij plots in de grotemensenwereld gekatapulteerd en moet hij een astronomisch bedrag aan achterstallige belastingen ophoesten. In al die jaren had hij immers nog nooit een cent betaald op al die schatten die hij tijdens zijn vele avonturen had gevonden. En voor de eerste keer in vijfenzestig jaar zien we ons favoriet strooien dakske met zijn mond vol tanden staan... en zo zit Jommeke niet alleen in de knel, maar ook nog eens in de penarie!

Deze weirde insteek kon alleen maar uit de koker van Jelle De Beule komen: acteur, tv-maker en comedian en in Vlaanderen vooral bekend van De Ideale Wereld en Neveneffecten. Als groot Jommeke-fan is hij uitermate goed geplaatst om een alternatieve blik op het universum van Jef Nys te werpen, een blik die wij in elk geval meer dan geslaagd vonden...

Mag ik je feliciteren met dit album?! Het is echt lang geleden dat ik nog zo heb moeten lachen met een strip!

De Beule: "Haha!"

 

Voor je naast je schoenen begint te lopen... Het enthousiasme bij mijn vrouw was al een stuk minder. Voor haar was Jommeke dan ook niet echt een essentieel deel van haar jeugd. Welke publiek had je zelf in je achterhoofd toen je aan de strip begon?

De Beule: "Wel, ik ben zelf ook met Jommeke opgegroeid. Mijn ouders hebben me ooit nog willen inschrijven voor Wedden, dat...! (de legendarische avondvullende show met presentator Jos Brink, waarin mensen een spannende uitdaging aangingen, nvdr). Ze zeiden dat ik echt elk prentje in elke strip kon thuisbrengen. Door Jommeke heb ik ook leren tekenen, onder andere door die stroken te kopiëren. Ik kan me dus voorstellen dat het voor die oude fans zoals mezelf allemaal wel herkenbaar is. Daarnaast heb ik toch ook wel geprobeerd om er ook voor het brede publiek een aangename strip van te maken door de grappen telkens te duiden. Bij die mop over die ramen zonder glas bijvoorbeeld, dan toon ik dat ook met prenten uit die oude strips. Zo worden lezers die in eerste instantie niet mee zijn, er toch bij betrokken. Maar ik kan me inderdaad wel voorstellen dat je meer voeling hebt met deze strip als je vertrouwd bent met het universum.”

Je bent het gewend om sketches te schrijven. Heb je voor dit scenario een gelijkaardige aanpak kunnen hanteren? Of is dat toch iets totaal anders?

De Beule: "Nee, ik heb dat op eenzelfde manier proberen te benaderen. Ik gebruik de tool Final Draft om mijn scenario's te schrijven en ik pakte het verhaal aan zoals een uitgesponnen sketch. Eigenlijk zag ik elke scène als een soort van komisch miniverhaaltje: die moest telkens geestig zijn op zich, iets te vertellen hebben en compact zijn.”

 

In het verleden maakte je samen met collega-Neveneffecter Koen De Poorter voor Humo nog Rufus en Minoe, een persiflage op de spelletjesrubrieken van Studio 100. Heeft die ervaring je geholpen bij het maken van dit album?

De Beule: "Wel, ik heb animatie gestudeerd, maar aanvankelijk wilde ik eigenlijk striptekenaar worden. Los van Jommeke verzamelde ik alle Vlaamse familiereeksen en later ook de meer volwassen series. Ik heb er dus wel wat zicht op hoe het tempo van een strip werkt. Ik heb ook nog cartoons gemaakt voor Joepie, Primo en TV Gids. Die ervaring met montage, découpage en zo was dan ook mooi meegenomen toen ik aan deze strip begon. Al moet ik zeggen dat het verteltempo bij een strip toch wel iets anders is dan bij een sketch. De grootte van een prentje bijvoorbeeld helpt al om het tempo te bepalen."

"Ik ben op zich wel fan van gortige humor, maar nu moest ik iets maken dat aan de ene kant vrij conventioneel is, maar toch ook wel grappig moest zijn."

Hoe heb je Standaard Uitgeverij weten te overtuigen?

De Beule: "Zij zijn naar mij toe gekomen. Ik had voor De Ideale Wereld en Neveneffecten al wel eens een Jommeke-parodie gemaakt, dus ze wisten dat ik daar iets van kende. Ze hebben mij dan gewoon eens een keer uitgenodigd naar aanleiding van die Jomme-reeks (een hommagereeks waarbij bekende tekenaars een oud album herwerken en hertekenen, nvdr). Ze hebben mij gevraagd of ik er ook zo eentje wou maken en ik kreeg volledig carte blanche. Ik moest deze keer ook geen bestaand scenario herwerken, maar ik kon echt iets volledig in mijn eigen stijl maken. De enige beperking die ik had, was eigenlijk een beperking die ik mezelf ook al had opgelegd: de strip moest wel nog in het universum van de klassieke Jommekes passen. Ik wilde echt de wereld van Jef Nys respecteren, dus geen strip met seks en drugs en zo. Ik ben op zich wel fan van gortige humor, maar nu moest ik iets maken dat aan de ene kant vrij conventioneel is, maar toch ook wel grappig moest zijn. Die insteek was voor mij op de een of andere manier een echte verrijking."

 

Je hebt dus geen moppen moeten schrappen?

De Beule: "Nee... Zelfcensuur is misschien een verkeerd woord, maar ik voelde wel aan dat het een album moest worden dat gewoon in elk Vlaams huis moet kunnen rondslingeren, niet zo eentje dat de ouders rap rap dienen weg te moffelen. Er zit natuurlijk een absurd kantje aan, maar ik denk dat het voor alle leeftijden geschikt is. Mijn zoon van twaalf heeft het gelezen, mijn zoon van negen ook en dat was voor mij geen enkel probleem."

Jelle De Beule en Thijs De Cloedt, de respectievelijke scenarist en tekenaar van Jommeke in de Knel én de Penarie.

 

Thijs De Cloedt kende je nog van de kunstacademie en als animator van Kabouter Wesley, dus ik kan me voorstellen dat je aan hem dacht als tekenaar voor het album. Maar het is wel een artiest die misschien wat moeilijker past in het wereldje van Standaard Uitgeverij. Daar voeren vooral mooie, ronde tekeningen de boventoon, terwijl zijn figuren toch een stuk anarchistischer ogen.

De Beule: "Dat is zo! Thijs tekent wat meer in de stijl van een Rick & Morty. Maar ook daar deed de uitgeverij niet moeilijk over. Hij heeft wat character designs aangeleverd die je ook achterin het album terugvindt en ze waren eigenlijk snel mee. Misschien had die bravere stijl ook niet bij het opzet gepast. Nu weet je als lezer ook effectief dat je geen gewoon Jommeke-album moet verwachten. Je herkent de figuren zeker nog wel, maar ze zijn wat minder afgelikt. Zo weet je ook 100% zeker dat het geen brave strip zal zijn.”

 

Heb je reacties gehad van de huidige tekenaars van Jommeke?

De Beule: "Philippe Delzenne heeft mij via Facebook een bericht gestuurd. Hij was echt heel enthousiast! Hij vond de humor geweldig en hij verontschuldigde zich haast dat hij in zijn verhalen niet zover kon gaan. Dat hoeft natuurlijk niet. Ik weet ook wel dat die reguliere reeks meer in een keurslijf zit. Die mannen leveren elke keer weer fijn werk af, ze hebben die erfenis overgenomen en weten te bewaren en ze doen dat heel goed.

Ook Jo Berckmans, de weduwe van Jef Nys, heeft me een heel lieve mail gestuurd met alleen maar positieve commentaren.  Jef had zelf ook een groot gevoel voor humor. Toen we hem indertijd het fiat vroegen voor die aflevering van Neveneffecten, deed hij daar niet moeilijk over, ook al zaten er enkele scabreuze moppen in.”

De fax met de goedkeuring van Jef Nys voor de Jommeke-aflevering Schatten uit de Diepte (2008) van het tv-programma Neveneffecten. Jelle De Beule vertolkte daarin Filiberke. Jonas Geirnaert speelde Jommeke.

 

Het album werd ook alleen uitgegeven in een harde kaft. Schrik je zo de reguliere Jommeke-koper niet wat af?

De Beule: "Dat zou kunnen, daar heb ik eigenlijk nog niet bij stilgestaan. Nu, de uitgeverij kwam daar zelf mee af en ik was daar wel blij om. Dat geeft toch wat extra cachet en dat vond ik wel fijn, zeker ook naar de tekenaar toe, die daar wel heel veel tijd en energie in gestoken heeft. Maar eigenlijk ging ik er wel van uit dat hij ook in softcover zou verschijnen.”

 

Ik hoor van de lokale stripwinkelier dat klanten precies niet goed weten wat ze ermee aan moeten en het album wat links laten liggen. Het is geen gewone Jommeke, maar het past ook niet 100% bij die Jomme-hommages.

De Beule: "Ik kan niet klagen over de media-aandacht, maar misschien zorgt corona er ook wel voor dat het wat moeilijker bij het publiek geraakt? Het op het gemak wat rond snuisteren in de winkels is nu misschien wat minder? Het is inderdaad wel een album dat je moet ontdekken en misschien niet zomaar meepakt."

 

Dé sleutelscène vond ik zelf die vier bladzijden van de Overheidsdienst Financiën waar je minutieus de verschuldigde belastingen bij elke gevonden schat berekent. Ik kan me voorstellen dat dat een monnikenwerk moet geweest zijn?

De Beule: "Met die Excelsheet ben ik echt weken bezig geweest. Ik wilde dat zo wetenschappelijk mogelijk aanpakken. Ik ben met een boekhouder gaan praten, met een fiscaal advocaat, met een wiskundige die dat dan allemaal heeft uitgerekend voor mij... Daar is heel veel research en tijd in gekropen. Naar inhoud toe wist ik nog wel heel wat dingen. Al die clichés die eigen zijn aan de reeks: iemand leunt tegen een muur en ontdekt een geheime gang en zo. Maar in welke albums hij dan bijvoorbeeld door een ruit vliegt, dat zat niet meer standaard in mijn hoofd. Gelukkig kon ik dan een beroep doen op Ed Solie. Als ik hem zo'n vraag stelde, kreeg ik de dag erop al een mail met alle albums en paginanummers.”

Ik heb die Excelsheet echt tot in detail nagevlooid en lag bij momenten echt strijk. Blijkbaar heb je hier wel de hulp ingeroepen van specialisten als Geert Noels en Gaëtan De Weert?

De Beule: "Ik heb zelf de teksten bij elke gevonden schat geschreven en was ook begonnen aan de berekeningen. Bijvoorbeeld om te zien wat dit aan de huidige goudstandaard waard zou zijn. Maar dat was ik al snel kotsbeu. Ik heb dan Gaëtan ingeschakeld. Die heeft ons indertijd bij Basta (het komisch onderzoeksprogramma van de Neveneffecten, nvdr) ook bijgestaan in die aflevering rond de belspelletjes. Hij is er toen in geslaagd om de code achter dat programma te kraken. Da's iemand die ook zot genoeg is om op een waanzinnige wijze die schatten uit te rekenen." (lacht)

 

Heb je hier al reactie op gehad? Zijn er bijvoorbeeld cijfernerds die een fout hebben ontdekt in de berekeningen?

De Beule: (lacht) "Nee, ik wacht! Alles wat het wetenschappelijke proces vooruithelpt, juich ik toe, hé! Laat die correcties maar komen!"

 

Hoe waren de reacties op de strip? Lap, weer een BV die een strip maakt?...

De Beule: "Nee, zeker niet! Het album wordt overal goed tot zeer goed onthaald. En de mensen die mij persoonlijk aanspreken, delen meestal jouw mening, namelijk dat ze er hardop hebben mee moeten lachen en dat hen dat nog zelden overkomt met een strip. Dat vind ik echt een super compliment. Een recensie haalde wel dat BV-schap aan, maar ze zeiden dan wel: 'Deze keer is het goed...' (lacht) Ik zie mezelf ook niet als een BV. Voor mij is dit eerder een soort van uitloper van mijn carrière als comedyschrijver en ik voel me zeker geen BV die per se eens zijn naam aan een strip wilde verbinden."

 

Volg je Jommeke op dit moment eigenlijk zelf nog?

De Beule: "Ze hebben zopas een reeks bundelingen uitgegeven waarin driehonderd albums verzameld werden. Die heb ik wel en die is ook uitermate populair bij mijn zoon. Maar ik reken mezelf niet meer tot het doelpubliek."

 

Welke strips lees je nu als (ik heb het moeten opzoeken) veertigjarige?

De Beule: (lacht) "Het is een tijdje wat minder geweest, maar nu ben ik weer aan een inhaalbeweging bezig en probeer ik wat nieuwe dingen te ontdekken. De gasten van de uitgeverij hebben mij ook wat dingen toegestopt: De Heer Vastenavond van As bijvoorbeeld. Dat is blijkbaar een klassieker, maar ik had dat nog nooit gelezen. Zelf koop ik nog altijd de Asterixen, de Largo Winchen... de dingen die ik vroeger kocht. Ik ben ook nogal gefascineerd door de geschiedenis, vooral die van het Oude Rome. Alles wat daarover uitkomt zal ik kopen: Murena, Gloria Victis, De Adelaars van Rome...

Als puber was ik daar een stuk fanatieker in. Nu beperk ik me vaak tot die classics of tot dingen die ik grafisch heel mooi vind. Zombillenium bijvoorbeeld vond ik wel heel chique getekend. Spoon & White is ook heel tof, maar die worden niet meer vertaald blijkbaar. Daar heb ik de laatste delen van in het Frans moeten kopen."

 

Jommeke werd door de stripkenners soms wel eens als het ondergeschoven kindje van de Vlaamse stripcanon behandeld. Patrick Van Gompel bijvoorbeeld had het consequent over Stommeke. Is die kritiek terecht? Marie was altijd een huisvrouw, de Miekes acteerden vaak op het niveau van sois belle et tais-toi. Hoe sta je zelf tegenover de stereotype gendertypering in de strip? Hetzelfde voor de raciale benadering: zwarten, indianen...

De Beule: "Je moet die strips op twee manieren bekijken. Ten eerste heb je de tijdsgeest. Als het gaat over seksisme of die vastgeroeste rollenpatronen of wat je nu als racisme zou aanzien... Misschien was dat toen ook al racisme, maar stonden de mensen daar gewoon niet bij stil? Die rollenpatronen bijvoorbeeld worden vaak als doodnormaal ervaren door mensen van die generatie. Mijn lichting is daar gelukkig al iets meer uitgegroeid, ook al zijn er daar ook die maar al te graag die klassieke rolverdeling blijven aanhangen. Ik denk dan ook dat je best wat omzichtig omgaat met het revisionisme tegenover die periode. De huidige tekenaars bijvoorbeeld kijken daar heel goed voor uit.

Ten tweede moet je niet vergeten dat dit een strip is die gemaakt is voor kinderen. Als zesjarige was ik daar zot van, maar op mijn elfde begon ik stilaan af te haken. Je moet dit binnen die leeftijd zien: Jommeke is een lineaire, vrij simplistische strip en niet alle scènes zijn even plausibel. Maar een achtjarige vraagt ook niet meer dan dat. Je mag dat dan ook niet beoordelen met volwassen ogen, iets wat ik in die parodie dan wel weer doe natuurlijk."

"Ik heb die Jommekes echt verslonden, maar ik denk niet dat je in mijn huishouden een klassiek rollenpatroon kunt ontdekken. Ik kan ook dweilen, ik kan ook koken. Het is niet dat Jef Nys mijn jeugdige geest heeft verstoord daarin!"

Voor jou moeten die oude strips dus niet uit de handel genomen worden?

De Beule: "Dat vind ik zo’n non-discussie, hé. Desnoods voeg je een soort van disclaimer toe, zoals Disney+ dat nu doet. Al denk ik dat je zo je publiek ook wel onderschat. Ik heb die Jommekes echt verslonden, maar ik denk niet dat je in mijn huishouden een klassiek rollenpatroon kunt ontdekken. Ik kan ook dweilen, ik kan ook koken. Het is niet dat Jef Nys mijn jeugdige geest heeft verstoord daarin!" (lacht)

 

Onwillekeurig moest ik bij het lezen ook aan het legendarische Album 26 van de Kiekeboes denken.  Daar pakt Merho een strip op metaniveau aan en verkent hij de grenzen van het medium. Was dat op de een of andere manier een inspiratiebron voor jou?

De Beule: "Ik heb dat album niet als voorbeeld genomen, maar als je een parodie maakt, gebruik je natuurlijk alle elementen die eigen zijn aan het genre. Door Filiberke hier als would-be striptekenaar te laten opdraven, wordt dat automatisch meta. Nu, ik heb die Kiekeboe indertijd meermaals gelezen en ik vond dat een geweldig album. Ik was zot van die humor. Misschien zitten er onbewust wel wat invloeden in, maar dan zou ik het er nog eens naast moeten leggen."

 

Je steekt in de strip ook serieus de draak met de goede werken van Jommeke. Bij de voorstelling van het überchique weeshuis moest ik direct aan die subsidies van Sihame El Kaouakibi denken.

De Beule: "Die scène was zeker geen doelbewuste satire, eigenlijk was het puur verhalend: Jommeke heeft een schat weggegeven aan het weeshuis en wou eens kijken of hij daar iets van kon recupereren om zijn schulden af te lossen. Ik vond het dan gewoon heel grappig dat die pater gewoon geen besef had van hoe hij een dergelijke instelling moest runnen en zijn geld aan de verkeerde dingen had uitgegeven. Er waren nog mensen die er een aanklacht tegenover de Kerk of de goede doelen in zagen, maar dat was zeker niet moedwillig."

Je oude schetsen van de koningin van Onderland in het minidossiertje deden me vermoeden dat ook de 18+-seksparodie Hete Avonturen je niet volledig onbekend is...

De Beule: "Ik heb die nooit gelezen! De pornoversie van Suske en Wiske dan weer wel! Ik weet wel dat Jef Nys dat niet goed getekend vond. Daar had hij nog het meeste problemen mee!"

 

Bij De Ideale Wereld gaan jullie vaak de politieke correctheid uit de weg. Krijgen jullie het daar ook niet moeilijker?

De Beule: "We leven inderdaad in een tijd dat mensen humor wat persoonlijker nemen. Mensen zitten in een zaal, lachen met alles, totdat het dan op hun eigen leven betrekking heeft. Maar eerlijk gezegd: ik trek me daar niks van aan. (lacht) Ik zal altijd recht in mijn schoenen staan en ik zorg ervoor dat ik me nooit moet excuseren. Ik heb ook al dingen gemaakt waarvan mensen zeggen dat het te grof is en dat ik me er eigenlijk voor moet verontschuldigen. Maar ik weet waar ik voor sta, ik weet wie ik viseer en waar ik voor of tegen ben. Mijn humor is altijd goed bedoeld en ik heb nooit de intentie om iemand persoonlijk te kwetsen. En bovendien: een rel meer of minder, dat kan me niet schelen..." (lacht)

 

Het is natuurlijk voor een stuk een semantische discussie, maar zou je dit album nu eerder een persiflage of een hommage noemen?

De Beule: "Het is sowieso een parodie, hé. Je gebruikt clichés uit de reeks en je neemt ze in de zeik. Maar ik ben altijd wel fan van Jommeke geweest en ik zal die ook altijd verdedigen. Oké, ik heb er mee gelachen, maar au fond is Jommeke een goeie kinderstrip en je moet ook niet op elke slak zout gaan leggen. Ik denk dus dat ik wel het nodige respect toon tegenover het œuvre en dat mijn liefde voor de reeks hier echt wel uit blijkt."

 

Zou je dit ook gelukt zijn met een andere stripreeks, ik denk dan pakweg aan een Suske en Wiske?

De Beule: "Ik heb daar ook al over nagedacht, maar ik ken die reeks niet zo autistisch als Jommeke. Thijs heeft me daar al naar gevraagd, maar dan zou ik echt heel die reeks moeten herlezen om te kijken wat daar de parodieerbare elementen zijn. Daar zou ik veel meer voor moeten researchen. Suske en Wiske is ook voor de iets oudere lezers bedoeld, misschien dat die simplistische dingen daar iets moeilijker te detecteren zijn? Pas op, het kan goed zijn dat ik, als ik dat begin te lezen, al rap zeg: My God...!?"

"Ik zou ooit nog wel graag een soort van anthology maken. Hoe is Anatool zo slecht geworden bijvoorbeeld? Of de koningin van Onderland?  Hoe zijn Kwak en Boemel aan lager wal geraakt?"

Zou er nog materiaal zijn voor een tweede hommage? Ik kan me voorstellen dat er nog wel een paar dankbare figuren rondlopen in die meer dan driehonderd albums waar nog iets mee te doen valt. Dit smaakte voor mij althans naar veel meer...

De Beule: "Er is inderdaad nog wel iets mee te doen. Er zat oorspronkelijk ook nog een scène in waar Flip aan Kwak en Boemel gaat vragen of ze toevallig geen schat in hun hol hebben zitten.'‘Zit er geen schat in uw hol? Wil je eens een keer in uw hol gaan kijken?' En niemand die hoorde waar Flip naartoe wou, behalve Flip zelf. (hilariteit alom) Ik heb het er niet in gestoken, dat was misschien te gemakkelijk... Het hielp het verhaal ook niet echt vooruit.

Je zou ook een album kunnen maken over de rare obsessie van Jef Nys voor apen: Apen in Huis, Paradijseiland, de aap die in De Straalvogel de motor aandrijft, Choco als huisdier. Raar toch? Met de uitvindingen van Gobelijn kan je ook nog heel wat kanten uit.

Maar ja, ik laat het nu even rusten, er liggen nu wat andere projecten op mijn pad. Ik zou ooit nog wel graag een soort van anthology maken. Hoe is Anatool zo slecht geworden bijvoorbeeld? Of de koningin van Onderland?  Hoe zijn Kwak en Boemel aan lager wal geraakt? Zo'n voorgeschiedenis lijkt me wel interessant. Maar dat is dan misschien eerder voor volwassenen bedoeld... Je ziet, ideeën genoeg... Maar als je zegt dat dit album al niet verkoopt?!..." (lacht)

 

Voor mij mag er in elk geval nog eentje komen! Bedankt voor dit interview!

 

Jommeke in de Knel én de Penarie verscheen in april 2021 bij Standaard Uitgeverij. Het hardcoveralbum telt 48 pagina's en kost 9,99 euro.

Extra: de Jommeke-aflevering Schatten uit de Diepte, seizoen 2, aflevering 1 van de tv-reeks Neveneffecten.