Félix Delep en Xavier Dorison

Wat was de elevator pitch van De Beestenburcht waarmee je het project hebt verkocht aan Casterman?

Dorison: “We zijn in een kasteel waaruit de mensen weggetrokken zijn. De overblijvende dieren leven er samen in een pure dictatuur. De dictator is een stier, Silvio, en samen met een meute honden houdt hij strak de teugels in handen. We volgen een jonge poes, Miss B., die besluit te revolteren. Als wapen kiest ze voor burgerlijke ongehoorzaamheid. Hm, echt kort is mijn samenvatting niet. Welke zin had jij in gedachten?"

"We gaan een alternatief vervolg op Animal Farm maken." (lacht)

Dorison: “Maar we hebben toch geen Animal Farm gemaakt? Animal Farm is veel gewelddadiger en het start ook met de mensen die weggejaagd worden. Dit cruciale element zit er toch niet in bij ons?! Maar Animal Farm is vooral het verhaal van hoe een ideologische revolutie gekaapt wordt door het stalinisme. (stilte) Je hebt wel gelijk dat ons verhaal ergens wel een mogelijk vervolg kan zijn. Het is ook geen boerderij, maar een kasteel. De personages zijn ook anders. Maar ons koninkrijk is wel grotendeels gestoeld op dezelfde regels die George Orwell bedacht heeft. Ook bij ons praten en schrijven de meeste dieren. Voor de rest is er geen verband."

Animal Farm eindigt met een scène waarin de varkens zich kleden als mensen en beginnen te lopen op twee benen. Het worden precies mensen. In De Beestenburcht blijven de dieren zichzelf. Enkel de varkentjes, biggen zelfs, lopen op twee benen en zijn opgesmukt. Is dit dan toch enigszins een vervolg?

Dorison: “Hmm. Nee. Het is me meer te doen om al die regeltjes die rond de hofhouding van Silvio hangen. Ik had gewoon dienaren nodig en die zwijntjes voldoen daar prima aan. In Animal Farm hebben de varkens de revolutie gekaapt. Georges Orwell vertelt perfect hoe en wanneer de kracht van een revolutie afneemt en hoe in de plaats nieuwe dictators de macht overnemen. De meeste revoluties falen wanneer er een heus bloedbad aan te pas komt. Denk maar aan Rusland, Cuba, Libië, de eerste Franse Revolutie,... Als een revolutie geweldloos verloopt — gun me even mijn naïviteit — is de kans op blijvend succes groter. Gandhi in Indië, Nelson Mandela in Zuid-Afrika, Polen, Servië,... daar is de revolutie wel gelukt."

Had je een bepaalde revolutie voor ogen als blauwdruk voor De Beestenburcht?

Dorison: “Nee, niet echt."

Ik dacht aan de Portugese Anjerrevolutie waar revolutionaire soldaten anjers in hun wapenlopen stopten. In De Beestenburcht spelen margrieten een grote rol.

Dorison: “Dat is meer een eerbetoon aan de gans Margriet, die een van de slachtoffers was van de honden van Silvio. Maar om eerlijk te antwoorden op je vraag, was de Servische revolutie mijn leidraad. De Servische politiek activist Srdja Popovic heeft ooit een schitterend boek uitgebracht met de titel Comment Faire Tomber un Dictateur Quand On Est Seul, Tout Petit, et Sans Armes (de Engelse titel luidt Blueprint for Revolution: How to Use Rice Pudding, Lego Men, and Other Nonviolent Techniques to Galvanize Communities, Dictators of Simply Change the World, nvdr). Ik raad dit boekje aan elke lezer van Stripspeciaalzaak.be aan die een revolutie wil starten." (lacht)

De live action remake van de iconische tekenfilm van Animal Farm kreeg in 1999 een onverwacht positief en opgewekt einde. Kon jij daarmee leven?

Dorison: “Die heb ik zelfs nooit gezien. Animal Farm kan toch nooit positief eindigen? Dit is net de opzet van het hele boek! Maar als je vraag indirect peilt of het slotdeel van De Beestenburcht een positief einde zal krijgen, dan kan ik enkel antwoorden met een tegenvraag. Wat betekent positief voor jou? Als je positiviteit interpreteert dat iedereen ongedeerd uit de strijd komt en er geen lijden meer zal zijn, dan is het antwoord nee. Elke revolutie, zelfs de meest vreedzame, maakt slachtoffers. Onlangs was ik in Singapore om er De Beestenburcht voor te stellen. Daar sprak ik met een militant uit Hongkong. Hij vond onze insteek mooi, maar te theoretisch. Hij wou dat het fysieke en geestelijke lijden nog meer naar voren moest komen. Ik begrijp hem, maar ik heb de reeks bedacht in alle comfort en rust, bij mij thuis in Parijs. Ik heb veel gelezen en nagedacht over het hele mechanisme van revoluties. Geen enkele leider van een geweldloze revolutie beweert dat er geen geweld en lijden zal zijn. Ja, ook in de meest vreedzame revoluties vloeit er bloed, wordt er gefolterd, worden mensen uit hun huizen gezet en worden families verscheurd. Maar op het einde van de rit is de uiteindelijke balans positief. Er zijn niet alleen minder doden en minder schade dan bij een klassieke revolutie, maar vooral is de kans op blijvend succes veel groter. Als Taiwan ten strijde trekt tegen China, wie gaat er winnen denk je? Als je China uitdaagt voor een schaakwedstrijd of voor een partijtje golf, dan heb je misschien een kans. Als je ooit kans wil maken om te winnen tegen een gigant, moet je het verwachte actieterrein verleggen."

In tegenstelling tot die echte revolutionair, vind ik dat De Beestenburcht wel een harde, brute strip is om te lezen. Het is allesbehalve vrijblijvend.

Dorison: “Eerst en vooral zorgt Félix er met zijn tedere tekeningen voor dat de pil verzacht wordt. Daarnaast zit er ook flink wat humor in. Vooraf heb ik met enkele mensen gesproken die tegen Poetin en het Iraanse bewind zijn opgekomen. Wat me steeds opviel, behalve hun extreme sterkte tegenover fysiek geweld, is hun wil om te leven. Niet morgen, maar vandaag. Ze willen nú genieten, leven, liefhebben en ook lachen. Dat zorgt voor een ontladend contrast. De relativerende rol van het gigolokonijn Cesar is dan ook cruciaal voor de reeks. Het moment waarop hij dat dansfeest organiseert, voel je de intensiteit van het leven. Ik hoop wel dat je het lezen van De Beestenburcht niet als een opdracht ziet."

Absoluut niet! Ik kijk er net naar uit. Je haalde daarnet terecht de subtiliteit in de tekeningen aan als tegengewicht.

Dorison: “Alle tekeningen die ik al gezien heb van Félix stralen tederheid uit. Dat zit zo ingebakken in zijn stijl. Elk tekening is intens vriendelijk. Op zich is dat heel opvallend, want als je Félix in het echt zou kennen... (Félix Delep die bijna klaar is met een stapeltje strips te handtekenen, kijkt verrast op, nvdr). Grapje, Félix. (bulderlach) Elke prentje straalt menselijkheid en vriendelijkheid uit. Ik was heel lang op zoek naar een tekenaar. Ik wist heel duidelijk wat ik wilde, maar ik vond de geschikte tekenstijl maar niet. Ja, er zijn flink wat tekenaars de revue gepasseerd. Er zijn zelfs drie proefplaten gemaakt maar het was er nooit op. Het ongelofelijke is dat het mirakel zich al die tijd onder mijn neus bevond. Ik heb ooit nog lesgegeven aan Félix aan de Émile Cohl-kunstschool in Lyon. Maar omdat het scenariocursussen waren, heb ik zijn tekeningen nooit gezien. Drie jaar later liet een medewerker van Casterman me een proefplaat van Félix zien. Dit was het! Op wat details na werd die plaat zelfs gerecupereerd in het verhaal."

De uiteindelijke versie van Félix Deleps proefpagina voor het eerste deel van de Beestenburcht. Daaronder twee fragmenten uit Red et Blanco, een kort verhaal van 8 pagina's uit Spirou nummer 4104 en 4105 in 2016. Delep tekende het onder het pseudoniem Delepelaire op scenario van Lewis Trondheim.

Hoe ben jij bij Casterman terecht gekomen, Félix?

Delep: “In mijn laatste jaar vroeg Lewis Trondheim, die er ook les gaf, me om een kort verhaaltje voor Spirou te tekenen. Hij vroeg me wat ik graag tekende en dat waren dieren. Een redacteur van Casterman vond het verhaaltje van die twee vosjes (Red et Blanco, nvdr) blijkbaar oké en vroeg me een testplaat te maken. Die was blijkbaar goed."

Heb je onmiddellijk toegehapt?

Delep: “Ja hoor! Na mijn testpagina was het direct in orde."

Dorison: “Die testplaat was gewoon af. De sfeer, de inkleuring, de opmaak, de subtiliteit,... alles klopte. Toen ik hoorde dat hij een debutant van amper 25 jaar was, schrok ik nog meer."

Delep: “Euh, ik was toen 24."

Je dieren hebben een enorme naturel over zich. Waar zit je geheim?

Delep: “Ik heb altijd graag dieren getekend. Toen ik klein was, fotografeerden mijn broer en ik massa’s dieren en thuis tekenden we die na. We deden bijna niets anders. Maar later, tijdens mijn studies, werd ik meer en meer aangetrokken door de menselijke anatomie. Het is echt puur toeval dat ik nu een dierenstrip teken. Mensen of dieren, ik teken ze allebei even graag. Zolang er maar leven in zit!"

In ons eindejaarslijstje van de beste albums van 2020,gekozen door onze lezers, staat De Beestenburcht op de tweede plaats. Netjes geflankeerd door Het Beest van Frank Pé en Zidrou en Het Goud van de Zwendelaar van Juanjo Guarnido en Alain Ayroles.

Dorison: (lacht) “Ook in Frankrijk was het van dattum. Deel 2 van De Beestenburcht en Het Goud van de Zwendelaar kwamen in hetzelfde jaar uit. Bij verschillende prijsuitreikingen bleven we elkaar maar tegenkomen. Het werd een soort running joke. Zeker omdat ze steeds voor ons eindigden." (lacht)

Je dierenstijl lijkt me ook ergens tussen Frank en Guarnido te liggen. Frank tekent dieren zoals ze echt zijn. Guarnido lijkt me mensen te tekenen in een dierenlichaam, meer zoals Disney.

Delep: “Dat is wel een erg groot compliment. Dank je wel. (stilte) Er zijn een aantal regels om dieren te tekenen. Ik leun dichter bij de morfologie aan van Frank Pé dan die van Guarnido. Maar voor De Beestenburcht was het de expliciete wens van Xavier om het gevoel op te roepen van de oude Disney-stijl van Robin Hood of De Aristokatten. Met plezier! Want ik ben zelf al jaren fan van Eyvind Earle die ook voor Doornroosje getekend heeft. Dus dat zat al snel goed."

Ik heb lang gezocht wat jouw beesten net die extra expressie geeft. De lichamen bewegen als echte dieren, maar toch zit er extra mimiek in. Pas onlangs viel mijn euro. Al je dieren hebben wenkbrauwen. Zelfs de haan!

Delep: (lacht) “Dat klopt. Het is een heel gemakkelijke manier om dieren extra expressie te geven. Ik heb lang gezocht om het iets eleganters te doen, maar die wenkbrauwentruc is zo eenvoudig en superefficiënt. Een ander trucje is dat de ogen van dieren die zijwaarts ingeplant zijn, zoals de konijnen en ganzen, wat meer naar het midden heb gebracht. Hierdoor kunnen ze je toch met beide ogen aankijken. Dat de dieren er daardoor wat onnatuurlijker uitzien, neem ik er maar bij. Het gaat erom dat de tekeningen de tekst versterken en niet omgekeerd."

Dorison: “Ik wil hier on the record benadrukken dat geen enkel dier mishandeld is geweest tijdens het tekenen van deze strip. (lacht) Wij, stripmakers, hebben de verplichting om alles op alles te zetten om te communiceren. Het gaat over het overbrengen van emoties. De emoties moet je overbrengen op je lezers. Ik kan het niet genoeg herhalen. Die communicatie is alles. Al de rest is bijzaak. Als er trucjes bestaan om die emoties over te brengen, moet je die gebruiken. Jawel, moet! Félix had het al over de stand van de ogen en de wenkbrauwen. Maar hij gebruikt ook efficiënte grafische codes uit manga's. Als een dier somber is, wordt het oog en alles eromheen helemaal zwart ingekleurd. We mogen dan wel een typische Franco-Belgische strip zijn, maar als andere codes om emoties over te brengen werken, dan moeten we die gebruiken."

Voorbeelden van dieren met wenkbrauwen in De Beestenburcht deel 3. De laatste prent uit De Beestenburcht deel 1 is een voorbeeld van een invloed uit manga's om ogen zwart te tekenen om somberheid uit te drukken.

Het ene dier leent zich al beter dan het andere om die emoties over te brengen. Hoe hebben jullie de casting gedaan?

Dorison: “Als je een casting doet van je personages, heb je een heleboel beperkingen waarmee je rekening moet houden. De eerste is dat elk personage zijn eerste indruk moet waarmaken. Als je een stoere stier ziet met tintelende spieren, is je eerste indruk er een van macht. Pas daarna kan je werken aan de breekbaarheid van het personage en kan je onder die schil van de eerste indruk kruipen. Doe je dat niet, dan heb je onmiddellijk een humoristisch effect. Vervang de tirannieke stier maar eens door een tiranniek kuikentje... In het begin van elk verhaal zet je je lezers haast systematisch op een dwaalspoor. De kat, Miss B., was initieel ook maar een bang, onderdanig moedertje. Een tweede punt is dat men de casting moet polariseren. Als je alle personages naast elkaar in fel tegenlicht zet en je ziet alleen nog maar hun schaduwen of randen, dan moet je er nog in slagen om ze te herkennen. Asterix bijvoorbeeld heeft zo’n perfecte casting. Aan de contouren van de personages alleen al herken je iedereen. Zelfs typische nevenpersonages zoals de visboer en de smid. Voor De Beestenburcht heb ik de selectie van de dieren gemaakt en daarna bracht Félix ze tot leven met al zijn esthetische finesses."

Is het daarom dat Miss B. een witte kat is? Zo straalt ze reinheid en een soort messiasgevoel uit.

Dorison: “Dat klopt. In het begin maakt dat niet veel uit. Toen was ze heel volgzaam en deel van de groep. Nu trekt ze door haar kleur de aandacht naar zich toe."

Een kat is een eerder ondoorgrondelijk dier. Ze kon evengoed in plaats van Silvio de dictator zijn.

Dorison: “In de Disney-film Lady en de Vagebond hebben ze dat gedaan. Daar zijn de Oosterse, Siamese katten de slechteriken. Vandaag kan je dergelijke stereotiepe karikaturen zelfs niet meer overwegen."

Waarom zijn de varkens zo onbelangrijk in het verhaal?

Dorison: “Ze spelen toch een belangrijke rol? Ze zorgen voor een vrolijke noot, een soort comic relief. Ze zijn de huisbedienden van de tiran. Ik heb geen seconde overwogen om die beesten uit te roepen tot de tirannen. Dan plagieerde ik gewoon Animal Farm, en dat willen we niet. Maar een boerderij zonder varkens bestaat ook niet. Dan besloten we ze maar op te nemen in de huishouding van Silvio. Doordat ze op twee benen lopen, hinten ze wel naar Animal Farm. Maar in De Beestenburcht zijn ze in plaats van potentiële leiders zelf het slachtoffer geworden van een voorgaande revolutie. De tijd is ongenadig. Het was een leuke knipoog."

Biggen in de hofhouding van Silvio de tirannieke stier. Uit De Beestenburcht deel 2.

Wat me opvalt, is dat er geen wilde dieren in voorkomen, zoals een fazant, een vos of een uil.

Dorison: “We praten wel veel over de wolven. Zij zijn de grote, externe vijand waardoor alles toegelaten is. Elke dictatuur heeft een externe boeman nodig. Kijk maar hoe Poetin de inval in Oekraïne initieel verkocht als een strijd tegen het nazisme, vervolgens tegen het satanisme en nu tegen de NAVO. China schildert Tibet ook af als een hongerige staat die China wil binnenvallen. Dictaturen hebben altijd nood aan een denkbeeldige vijand. Onze vijand zijn de wolven die de burcht bedreigen. Maar niemand heeft ze ooit in het echt gezien. En — primeurtje — we zullen ze ook nooit zien."

Waarom heb je voor de wolf gekozen als denkbeeldige vijand en niet voor de mens?

Dorison: “De mens speelt zijn actieve rol in het verhaal. Hiermee respecteer ik de regels die Animal Farm heeft bepaald. De mensen doen wel mee in De Beestenburcht, maar staan aan de zijkant. Ze zitten niet echt in het actieve spel van de dieren. Maar de mens zorgt er wel voor dat Silvio’s dictatuur kan blijven bestaan. Ook dat is gestoeld op de werkelijkheid. Geen enkele dictatuur van een olieproducerend land kan blijven bestaan als men geen olie meer zou kopen. Als niemand iets zou importeren uit China, gaat ook daar het bewind vallen. Elke dictatuur heeft zijn medestanders. In De Beestenburcht zijn dat de mensen. Hun rol is anders dan die van de wolven. De mens heeft bij ons een symbolische functie. Net daarom hebben we besloten om nooit hun gezicht te tonen."

In Animal Farm vallen de mensen uiteindelijk de boerderij aan. Daar de wolven dit niet zullen doen...

Dorison: “Je zal het wel lezen in deel 4." (lacht)

Vanaf het eerste album stonden de vier titels al vernoemd. Blijft het bij die vier delen?

Dorison: “Jazeker. De plot was al helemaal uitgeschreven voor Félix ermee begon. Enkel aan de dialogen was er toen nog wat werk. Sommige scènes werden wel wat langer of korter na gesprekken met Félix."

De reeks lijkt zich voort te bewegen op het ritme van de seizoenen. Deel 1 speelde zich af in de herfst. Deel 2 was winters en nu is de lente in het land. Mag ik er vanuit gaan dat het slotdeel zomers heet wordt?

Dorison: “Absoluut."

Normaliter eindig je een strip met een cliffhanger. In het pas verschenen derde deel verras je me compleet met een geweldige flashback. We zien een jonge Silvio die met heel veel moeite de kar voorttrekt en onder de knoet ligt van de president-hond Nelson.

Dorison: “Nu weten jullie de reden waarom hij zo gespierd geworden is."

Die drie pagina’s bieden meer dan voldoende stof voor een spin-off of een heuse prequel. Komt die er?

Dorison: “Nee. De flashback wordt vervolgd in het slotdeel met één nieuwe scène. Dan wordt alles duidelijk. Ook die flashback zal passen in het grotere plaatje. De meeste tirannen hebben een traumatische jeugd beleefd. Zij zijn op zoek naar macht om niet meer geconfronteerd te worden met hun jeugdtrauma’s. Maar uitleggen waarom ze zo geworden zijn, verrechtvaardigt natuurlijk hun daden niet."

Sinds april 2018 geeft Casterman het Franstalige La Gazette du Château uit met daarin voorpublicaties van de verhalen en artikelen uit de Beestenburcht met allerlei propaganda. Inmiddels zijn tien krantjes verschenen die de eerste drie delen bevatten. De oplage bedraagt telkens duizenden genummerde exemplaren (gestart bij 10.000 exemplaren, nu 6.000).

Wat ik heel leuk vind aan de reeks, is dat de personages evolueren. In elk deel heb je nieuwe verrassingen. Nu brengen hond nr. 2 en Bella de koe opvallend veel subtiliteit aan.

Dorison: “Dat was ook de bedoeling. Hoe langer het verhaal loopt, hoe meer invalshoeken we benaderen. We willen absoluut vermijden dat het een banaal oorlogsverhaaltje wordt van goed tegen kwaad. Hoe meer meningen je ontvangt over het hoe en waarom, hoe rijker het verhaal wordt. Om een dictator te kunnen verslaan, moet je de persoon die tegenover je staat door en door kennen. Dat geldt trouwens voor elk conflict, of het nu thuis of op je werk is. Een ruzie kan je niet oplossen als je het standpunt van de tegenpartij niet kent. Net daarom gaan Félix en ik in het slotdeel ook nog de meningen van andere dieren op de voorgrond brengen. Natuurlijk zonder dat we de hoofdfiguren uit het oog verliezen. Dat is logisch."

Dus de rol van Bella is al uitgespeeld?

Dorison: “Nee. Nr. 2 en Bella blijven cruciaal. De val van een dictator wordt bijna altijd geïnitieerd door mensen uit zijn nabije omgeving. Het zijn de generaals die het succes van een revolutie bepalen, niet de presidenten of dictators zelf."

Ik wil het nog even over je naamkeuzes hebben. Miss Bengalore hint naar het Indië van Gandhi. De hond Nelson verwijst met zijn steek waarschijnlijk naar Napoleon, het oppervarken uit Animal Farm.

Dorison: “Dat knipoogje klopt. Félix heeft veel honden getekend en zal er nog veel moeten tekenen. Maar met die hoed op weet je in twee seconden dat Nelson de baas is. Bovendien is het een grappig zicht."

In bepaalde Franse vertalingen van Animal Farm werd de naam van Napoleon vervangen door Cesar. Is het daarom dat het konijn zo heet?

Dorison: “Ach, nee. Dat wist ik zelfs niet."

Is de naam Silvio gelinkt aan de voormalige Italiaanse premier Berlusconi?

Dorison: “Daar had ik niet aan gedacht. Maar de link stoort me niet" (lacht)

En dan blijft nog de rat Azelar over. Die naam kan ik niet plaatsen.

Dorison: “Dat was gewoon een goede, intrigerende naam. We hadden iets langs nodig."

Hoe bedoel je?

Dorison: “Naast de visuele casting is er ook een casting van de namen. Ook die moeten we polariseren zodat er geen enkele twijfel kan ontstaan bij de lezer. Je kan die bijvoorbeeld kiezen in functie van het ritme. Miss B. spreek je heel kort en krachtig uit. Het langere A-ze-lar is dan weer wat zingend. Namen die eindigen op een o, worden dan weer gemakkelijk onthouden. Maar je mag ook geen verschillende namen hebben die eindigen op o, anders wordt het net weer te verwarrend. Een juiste naam kiezen voor een personage is superbelangrijk! Namen die beginnen met een a, o of een i, doen het ook altijd goed. Als je er een anderstalige naam instopt, is die ook heel opvallend. Het Engelse Buck bijvoorbeeld is een heel sterke naam. Kort en krachtig. Je moet alles doen om verwarring bij de lezer te voorkomen."

Daar had ik nog nooit bij stilgestaan.

Dorison: “Dat wordt belangrijker dan ooit. Strips lezen is een moeilijk medium. Vandaag meer dan ooit. Je moet er opvallend lang je aandacht bijhouden. Het menselijk brein verwerkt veel gemakkelijker audiovisuele prikkels, zoals muziek of een film, dan statische beelden. Bovendien vermindert onze aandachtsspanne drastisch. Ik streef absoluut naar duidelijke grafische contouren en duidelijke namen."

Men geeft me net teken dat ik moet afronden. Félix, je bent alom bejubeld voor je tekeningen van De Beestenburcht. Vrees je niet dat je vanaf nu altijd die dierentekenaar zal zijn?

Delep: (denkt na) “Ik denk het niet. Ik vind van mezelf dat mijn menselijke personages beter zijn dan mijn beestjes. Ik voel me alleszins meer vertrouwd met de menselijke grafiek dan die van de dieren die ik voornamelijk als kind tekende."

Amai, dat belooft !

Delep: (kijkt weg) “Dank je wel."

Dorison: “Na De Beestenburcht maken we nog een totaal ander album waarin mensen de hoofdrol zullen spelen. Er doet slechts één beest mee."

Kan het alsjeblieft ietsje specifieker?

Dorison: (lacht) “Het wordt een magische fabel. Maar verwacht geen Lanfeust-toestanden. We gaan voor een historisch zeventiende-eeuws verhaal waarin één fantastisch elementje, een dier, opduikt. Het wordt tof, maar we hopen allebei dat het bij een one-shot blijft. (lacht) En nu heb ik al te veel gezegd."

De reeks De Beestenburcht verschijnt bij Casterman in softcover en gelimiteerde hardcover met een andere cover (zie afbeeldingen hieronder). Begin en eind 2020 kwamen de eerste twee delen uit, in december 2022 verscheen het vervolg van de vierdelige reeks. Het aantal pagina's varieert per album. Deel 1 telt 72 pagina's, deel 2 56 en deel 3 is 60 pagina's dik. De softcoveralbums kosten 9,99 euro. De hardcovers zijn uitverkocht.