Expo 100 jaar Dupuis in Museum van Schone Kunsten in Charleroi
tekst: David Steenhuyse — © foto's: Raymond Lagae
In 1898 richtte Jean Dupuis in zijn eigen huiskamer een drukkerijtje op met een eenvoudige drukpers. In 1922 wordt het professioneler en creëert hij uitgeverij Dupuis met de lancering van Bonnes Soirées, een geïllustreerd weekblad voor vrouwen. Later volgden tijdschriften als Le Moustique en Humo(radio). Met de creatie van het weekblad Robbedoes en Spirou start voor de dynastie Dupuis in 1938 een groots avontuur in de stripwereld en gaan carrières van grootheden als Jijé, André Franquin, Morris en Peyo pas echt goed van de grond. Aan vooral dat stripavontuur wijdt de tijdelijke expo 100 jaar Dupuis in het vernieuwde Museum van Schone Kunsten van Charleroi, de heimat van de familie Dupuis, alle aandacht. Avonturiers kunnen er ook een virtual reality-bril opzetten om een bijkomend, de zwaartekracht uitdagend luik aan de expo te breien. De bijschriften op de expo zijn Franstalig, maar Nederlandstalige bezoekers kunnen een speciaal voor de expo gedrukte folder in het Nederlands meenemen.
Foto 1: Thierry Tinlot, voormalig hoofdredacteur van Robbedoes/Spirou, Benoit Fripiat, uitgever bij Dupuis, en Morgan Di Salvia, huidig hoofdredacteur van Spirou, stelden de expo samen. Die bestaat uit het belichten van verschillende onderdelen van het scheppingsproces tot het drukken van strips en het gaat ook verder met aandacht voor promotie, merchandising en audiovisuele bewerkingen.
Foto 2: Erwin Cavens, de vertaler van ettelijke gags, avonturen en complete albums van Dupuis, en Thierry Tinlot onderhielden de Nederlandstalige pers met een historiek van de uitgeverij en amusante anekdotes.
Foto 3 en 4: De tijdelijke expo op de benedenverdieping is de eerste in het vernieuwde Museum van Schone Kunsten in Charleroi dat nu in de voormalige stallen van de Defeld-rijkswachtkazerne is gehuisvest. Tegelijk is op de bovenverdieping een deel van de permanente collectie ondergebracht. Daarover lees je verder in deze reportage. PS-politicus Paul Magnette, tevens de burgemeester van Charleroi, kwam het museum van de Carolo's (de bijnaam van burgers uit Charleroi) inhuldigen.
Foto 5: In de inkomsthal van het museum prijkt de Faterfoon. Met je tengels afblijven om geen brokken te maken!
In een eerste kamertje is een fictief kantoor van uitgever Jean Dupuis nagebouwd. In vitrines ligt, hangt en staart het vol met historische documenten, zoals de eerste nummers van diverse tijdschriften, de eerste stripalbums, maar ook een reproductie van zijn notitieboekje om een naam voor het weekblad Spirou te vinden. Achter het bureau hangen portretten (die stiekem een beetje bewegen!) van Dupuis-telgen, aanverwanten en de legendarische hoofdredacteur Yvan Delporte, de mensen die Robbedoes en Dupuis achter de schermen hebben grootgemaakt. Een door Jijé geschilderd origineel portret van zijn zoon Benoit Gillain als Robbedoes hangt aan de muur. Het portret was jarenlang het uitgangsgezicht van het weekblad Robbedoes. De band met de clerus komt ook aan bod. Zo wisten we wel dat Don Bosco, waarover Jijé een erg goed verkochte strip maakte, de patroonheilige was van de familie Dupuis, niet dat de familie jarenlang 2% van de omzet aan goede doelen schonk.
Voor een wand met iconische voorwerpen uit stripreeksen (bijvoorbeeld het masker van Stomp, de helm van Michel Vaillant, de handschoen met de drie vingers van Soda) staan kleerkastjes met voetbalstickers op. Achter de deurtjes geven voorbeelden van veel aan Dupuis verbonden scenaristen prijs hoe zij hun scenario's schrijven en in een paar gevallen ook zelf tekenen. Raoul Cauvin was zo'n tekenende scenarist. In een hoek staat een fauteuil waarop je kan zitten en die prompt de stem van Cauvin activeert. Dat Cauvin in de zetel zijn scenario's bedacht is een bekend feit.
Het inkleurproces van strips is er te zien aan de hand van andere voorbeelden. Tussen scenario en inkleuring ligt het tekenen. De familie van André Geerts leende de tekentafel van de tekenaar van Jojo uit. Elke zaterdag zal een tekenaar live aan de tekentafel komen werken terwijl de expo loopt. Bezoekers kunnen hem of haar dus komen storen, waardoor ze meteen een geldig excuus hebben voor het overschrijden van hun deadlines.
De samenstellers van de expo verzamelden een indrukwekkende collectie van tientallen originele pagina's van de grootste tekenaars van Dupuis. Het gaat niet om reproducties, maar om werkelijke originelen uit privécollecties van onder meer André Franquin, Peyo, Morris, Jean Roba, Will, Jijé, Victor Hubinon, François Walthéry, MiTacq, Willy Lambil, Jean-Claude Fournier, Francis, Marcel Remacle en Maurice Tillieux, samen goed voor enkele honderdduizenden euro's.
In een bijkomende gang hangt het werk van latere tekenaars die Robbedoes en collecties als Spotlight en Vrije Vlucht hebben verrijkt. Daar zijn originelen samengebracht van onder meer Philippe Berthet, Hermann, Alain Dodier, Emmanuel Lepage, Philippe Francq, Eric Maltaite, Patrice Pellerin, Yoann, Frank Pé, Bernard Hislaire/Yslaire, Paul Gillon, Olivier Grenson, Blutch en heel wat anderen. Het is verrassend om het verschil in formaat te zien, van Gillon (reusachtig groot) tot amper hetzelfde formaat zoals de uiteindelijk gedrukte vorm als album.
Op twee tafels kan je zelf filmpjes activeren én bijsturen. Alessandro Barbucci (De Zusjes Duizendblad), Janry (De Kleine Robbe) en Justine Cunha (van het onvertaalde Dans les Yeux de Lya) leggen er elk op hun manier uit hoe ze hun figuurtjes tekenen. Jij kijkt over hun schouders met hen mee op hun tekentafel of tablet.
Uit een grote bibliotheekland kan je albums en integrales (alle in het Frans) nemen om ze in een afgeschermd expogedeelte te kunnen lezen.
Een amusante muur met sleutelgaten verbergt enkele censuurgevallen en andere krasse anekdotes die Robbedoes of de uitgeverij Dupuis in het verleden last hebben berokkend. Ga er zelf loeren naar wat men over De Onnoembaren, de boezem van Natasja en een bedreigende fax omtrent Largo Winch heeft te vertellen.
Rond en in een houten constructie die een drukpers voorstelt, duiken we echt in de archieven van het weekblad Robbedoes. Iconische helden op posters en covers van het weekblad, illustraties voor en covers van Humo van dezelfde uitgeverij, unieke stukken zoals een fictieve cover die Yves Chaland voor eigen plezier tekende voor een verzamelalbum van Robbedoes, foto's met anekdotes en origineeltjes voor speciale publicaties, microboekjes en nog veel meer brengen de weekbladsfeer van toen terug.
Aan het eind van de houten drukpers staat een groot palet van onlangs gedrukte Franstalige albums van De Kleine Robbe deel 19. Het zijn er 1.500, en dat is het aantal dat in de eerste weken van verschijning dágelijks wordt verkocht.
Tot slot is er ook aandacht voor strips in de vorm van prachtige beeldjes, tekenfilms, allerlei merchandising en als pretparkattracties.
Museum voor Schone Kunsten
De opening van de tijdelijke expo over 100 jaar Dupuis was meteen ook de opening voor de pers van het voortaan in de voormalige stallen van de Defeld-kazerne gehuisveste Museum voor Schone Kunsten in Charleroi. Het museum beschikt over vierduizend schilderijen, keramiek en moderne schilder- en beeldhouwkunst dat in de permanente expo in rotatievorm wordt tentoongesteld. Eén werk op vijf wordt om de zoveel tijd vervangen zodat het aanbod van nu 120 kunstwerken voortdurend evolueert.
Het museum heeft de werken in diverse thema's ondergebracht, liever dan ze volgens een keurige chronologie van de kunstenaars bij elkaar te plaatsen. Zo is er een zaal voor het neoclassicisme en oriëntalisme, landschappen of het geïndustrialiseerde Charleroi, vrije tijd en ander vertier, surrealisme en moderne kunst.
Behalve opmerkelijke werken van grote kunstenaars als René Magritte, Paul Delvaux, James Ensor en Gustave Minne is er ook knap werk van lokale kunstenaars verzameld, zoals François-Joseph Navez en Jean-François Portaels, Constantin Meunier en Pierre Paulus die het ware leven van de Carolo's in beeld brachten.
Het Museum voor Schone Kunsten van Charleroi is gevestigd in de boulevard Mayence nummer 67. Openingsuren: 9.00 tot 17.00 uur (maandag tot vrijdag), 10.00 tot 18.00 uur (weekend). De permanente collectie is gratis te bezoeken, de ingang voor tijdelijke expo's bedraagt 5 euro voor volwassenen en 2,50 euro voor kinderen van 12 tot 18 jaar (jonger is gratis) en andere mensen die voor een gereduceerd tarief in aanmerking komen. Elke eerste zondag van de maand is de toegang gratis.
Surf ook naar charleroi-museum.be
De tijdelijke expo over 100 jaar Dupuis gaat door tot 30 juli 2023. Op 6 januari publiceert Dupuis het 216 pagina's tellende boek La Fabrique des Héros: 100 ans d'édition chez Dupuis. Deze uitgave zal 34 euro kosten. Dit boek is in feite de catalogus van de expo. Het is een verzameling van precies honderd historische én amusante anekdotes waarin José-Louis Bocquet en Serge Honorez, beiden werkzaam bij Robbedoes en Dupuis, de geschiedenis van de uitgeverij vertellen. Of hoe een kleine drukker uit Charleroi met niets begon en de grootste heldenfabrikant van Europa werd.
Er komt ook een 400 pagina's tellende kanjer: La Véritable Histoire des Éditions Dupuis (55 euro). In het zog van de historische reeks over Robbedoes presenteert Christelle Pissavy-Yvernault aangevuld met David Amram in dit naslagwerk de geschiedenis van uitgeverij Dupuis in alle mogelijke facetten sinds 1922. Deze uitgave verschijnt op 20 januari. Dit is het meest uitgebreide en gedetailleerde geschiedenisboek over uitgeverij Dupuis. Het is verrijkt met honderden, vaak zeldzame of onuitgegeven afbeeldingen. Behalve een geschiedkundig overzicht van de drukkerij en uitgeverij, staan andere hoofdstukken stil bij de esthetiek van de school van Marcinelle (de ronde tekenstijl van onder meer André Franquin, Peyo, Maurice Tillieux en andere grootheden), de uitgeefgeschiedenis van Dupuis, haar morele overtuigingen, haar vaderlandslievende en educatieve engagement, maar ook de subversieve kantjes en uiteraard de geschiedenis van alle collecties en weekbladen die het uitgaf, zoals Les Bonnes Soirées, Moustique, Humoradio/Humo en Spirou/Robbedoes.
