Wednesday Addams, cartoonfiguurtje — snap, snap — wordt wereldfenomeen

De Amerikaanse tekenaar Charles Addams (1912-1988), een verre verwant van de Amerikaanse presidenten John Adams en John Quincy Adams, vraagt zich al als kind op het kerkhof van Westfield (New Jersey) af hoe het is om dood te zijn. In zijn cartoons komt het naargeestige kerkhof Cemetry Ridge vaak voor. Ook een herenhuis in Elm Street en een ander in Dudley Avenue, waar de jonge Charles door de politie wordt betrapt op inbraak, vormt het decor voor latere cartoons, evenals de campus van de universiteit van Pennsylvania waar Addams studeert.

Zijn vader spoort hem aan om te tekenen. In het Westfield High School-jaarboek publiceert hij eind jaren 1920 zijn eerste cartoons. In 1933 vindt hij werk op de lay-outafdeling van het tijdschrift True Detective, waar hij foto's van lijken retoucheert om bloed weg te poetsen zodat ze bij verhalen gepubliceerd kunnen worden. Hij vindt de onbewerkte versies echter interessanter. Zijn werkelijke tekencarrière start hij in 1932. In The New Yorker plaatst hij dan zijn eerste cartoon, gevolgd door een zekere regelmaat tot 1937. Dat jaar tekent hij zijn eerste komische illustraties waarin de later als The Addams Family genoemde familieleden voorkomen.

Deze cartoons beginnen rond 1940 veel aandacht te trekken. Addams wordt beroemd om zijn ironische afbeeldingen van morbide of onverklaarbaar gedrag door sinister uitziende personen. Zijn bekendste cartoons gaan over de familie griezels wiens activiteiten die van een conventionele familie doorkruisen. Ze bereiden zich bijvoorbeeld voor om kokende olie van het dak te gieten op een groep kerstliedzangers. In de cartoons komt een zwartharig, triestig kijkend meisje voor, de dochter van de familie Addams, dat dan nog geen naam heeft. Ze maakt een vast onderdeel uit van de cast met haar ouders, het echtpaar Gomez en Morticia (gebaseerd op het uiterlijk van Addams' eerste vrouw), oom Fester, broer Pugsley en diens huisdier Aristotle (een octopus). Andere nevenpersonages zijn butler Lurch, oma Addams, de hand Thing en Gomez' neef Itt. De cartoonreeks loopt een halve eeuw in The New Yorker tot Addams' dood in 1988.

Voor The New Yorker, Collier's, TV Guide en andere publicaties werkt Addams meer dan 1.300 cartoons uit. Tussen 1955 en 1957 loopt de reeks Out of This World en er verschijnen bundelingen met zijn werk, zoals Drain and Quartered (1942), Addams and Evil (1947), Monster Rally (1950), Homebodies (1954), Nightcrawlers (1957), Dear Dead Days (1959), Black Maria (1960), The Charles Addams Mother Goose (1967), My Crowd (1970), Chas. Addams Favorite Haunts (1976) en Creature Comforts (1981). Na zijn dood verschijnen nog een vijftal cartoonbundelingen.

Addams raakt bevriend met filmregisseur Alfred Hitchcock, die twee originelen van hem bezit. In de filmklassieker North by Northwest (1959) stuit hoofdrolspeler Cary Grant op drie tegenstanders waarbij hij opmerkt: "The three of you together. Now that's a picture only Charles Addams could draw." Voor de films The Old Dark House (1963) en Murder by Death (1976) illustreert hij de titelsequenties. Bij sociale gelegenheden is Addams te zien in het gezelschap van andere celebrities, zoals Greta Garbo, Joan Fontaine en Jacqueline Kennedy. Hij is zelf ook een ster.

In de jaren 1960 stuit tv-producer David Levy op een cartoonbundel van Charles Addams. Hij neemt contact op met de cartoonist om een tv-reeks te produceren met de personages uit zijn bekende cartoonreeks. Addams werkt hieraan mee door de personages eindelijk namen te geven en een beschrijving van de personages voor de acteurs op te stellen. Het tv-netwerk ABC produceert van 1964 tot 1966 twee seizoenen, samen goed voor 64 afleveringen van elk 25 minuten.

De komische reeks in zwart-wit is vandaag nog erg genietbaar, zolang je de storende lachband wegdenkt. De situatiekomedie plaatst de op zich conventioneel handelende familie tegenover de buitenwereld, die in feite gemener, bedrieglijker en hatelijker is dan de Addams-familie. Gomez en Morticia, die elkaar doodgraag zien, spelen duidelijk de hoofdrol. Geld heeft de familie in overvloed, er lichtzinnig mee omspringen om in hun ogen goed te doen ook. Hun gasten, die niet altijd eerlijke bedoelingen hebben, ontvangt het echtpaar telkens hartelijk, hoewel een aanblik op het interieur (met een brullend ijsbeertapijt, een levende leeuw, een been in een zwaardviskop en een opgezette schildpad met twee koppen) hun altijd schrik aanjaagt. Als ontspanning zijn de familieleden vaak terug te vinden in hun persoonlijke folterkamer, terwijl Gomez graag modeltreintjes laat ontsporen door de spoorlijn op te blazen. Vooral oom Fester ontpopt zich tot het meest geschifte personage met een voorliefde voor pijn en asociaal gedrag. De nooit lachende Wednesday en graag met dynamiet spelende Pugsley zijn twee kinderen die elkaar niet zo erg naar het leven staan zoals in latere bewerkingen. In deze versie is Wednesday een zesjarig meisje, vertolkt door Lisa Loring, en het jongere zusje van Pugsley. Even terzijde: de actrice raakt op haar vijftiende zwanger en hertrouwt later met een pornoregisseur. Ze overlijdt op 28 januari 2023.

Dankzij deze tv-reeks raakt ook het kenwijsje, met de knippende vingers, bekend. Het aanstekelijke, vrolijke liedje is gecomponeerd door Vic Mizzy, die eveneens het klavecimbelspel van de creepy butler Lurch in de tv-reeks speelt. Bij het presenteren van zijn liedje om een goedkeuring te verkrijgen, improviseert hij er de knippende vingers bij. Het werkt zodanig goed dat het erin mag blijven.

De tv-reeks lijkt een buitenbeentje te zijn op de Amerikaanse tv. Gek genoeg start met twee dagen verschil de gelijkaardige tv-reeks The Munsters. Waar The Addams Family vooral personages portretteert die (onbedoeld) psychologische terreur uitvoeren, zijn de familieleden in The Munsters werkelijk monsterlijke wezens: vader Herman Munster is het monster van Frankenstein, zijn vrouw Lily en inwonende schoonvader zijn vampiers, hun zoon is weerwolf Eddie. Nichtje Marilyn, een knap uitziende blonde, normale jongedame, wordt gezien als het lelijke eendje van de familie. Van The Munsters lopen eveneens twee seizoenen met in totaal zeventig afleveringen op NBC in 1964 tot 1966.

In oktober 1977 komt de cast, behalve oma Addams, terug samen voor een reünieaflevering, de Halloweenspecial Halloween with the New Addams Family voor NBC. Hierin spelen twee kleinkinderen mee, Wednesday Jr. en Pugsley Jr., omdat de kindacteurs uit de originele reeks uiteraard volwassenen zijn geworden.

Vóór de Halloweenspecial komt The Addams Family voor in de derde aflevering van de tekenfilmreeks The New Scooby-Doo Movies van Hanna-Barbera. De toen elfjarige Jodie Foster spreekt hiervoor de stem in van Pugsley. De aflevering geldt als de pilootaflevering voor de animatiereeks The Addams Family uit 1973 waarvan slechts één seizoen van zestien afleveringen loopt. In deze reeks lijken de personages sterk op de cartoons van Charles Addams, met Wednesday als een slank meisje. Het decor is verlegd van het oude herenhuis naar een griezelige camper, want in deze reeks reizen de Adamsen door de Verenigde Staten. Overal waar ze komen, veroorzaken ze chaos en wordt hun vertrouwen beschaamd.

Een jaar na deze tekenfilmreeks lanceert Gold Key Comics een stripreeks naar de tekenfilmreeks. Na slechts drie nummers is dat liedje al uitgezongen.

In 1992 waagt Hanna-Babera zich voor ABC aan een tweede tekenfilmreeks in de slipstream van de eerste bioscoopfilm uit 1991. De verhalen van de twee seizoenen (eenentwintig afleveringen in totaal) spelen zich weer af in het herenhuis. Om het voor kinderen aan te passen, is Gomez gestopt met sigaren te roken en gebruiken Gomez en Morticia geen anderstalige koosnaampjes meer om elkaar op te geilen. De personages behouden hun uiterlijk, alleen Lurch krijgt nu een blauwe huidskleur. 

In 1991 regisseert Barry Sonnenfeld een geweldige cast voor de eerste echte film van The Addams Family. Raul Julia en Anjelica Huston delen de hoofdrollen als Gomez en Morticia. Christopher Lloyd speelt oom Fester, de Nederlandse reus Carel Struycken vertolkt zwijgzaam Lurch, Jimmy Workman laat zich als Pusgley koeioneren door Christina Ricci die onderkoeld de pannen van het dak speelt als Wednesday, die nu de oudere zus is. Pas vanaf deze bewerking krijgt Wednesday haar bekende invulling als morbide, gothisch pestkind met schrikbarende uitspraken en gedrag. Wanneer de familie in financiële moeilijkheden verzeilt, proberen Wednesday en Pugsey hun steentje bij te dragen door limonade te verkopen... die weliswaar giftig is.

Hoewel de film over budget gaat door voortdurende herschrijvingen tijdens het filmproces, gezondheidsproblemen bij betrokkenen, een stressperiode voor Sonnenfeld die uitstel veroorzaakt, en een verkoop van de productie van de met financiën worstelende studio Orion aan Paramount, wordt de film een commercieel succes die het budget van 30 miljoen dollar meermaals terugverdient. In 1993 komt er dan ook een sequel, Addams Family Values. Het is de laatste film van Raul Julia die een paar maanden na de release sterft.

In de opvolger van de zwarte komedie worden Wednesday en Pugsley door toedoen van een vals kindermeisje — in werkelijkheid een seriemoordenares — naar een vakantiekamp gestuurd nadat ze hun nieuwgeboren broertje Pubert herhaaldelijk proberen te vermoorden. Wanneer Wednesday na een kuur van happy familiefilms een glimlach veinst, schrikt ze daar haar leeftijdsgenootjes en leiders van het kamp mee af. Er wordt ook geïnsinueerd dat ze een kampgenootje heeft vermoord. Uiteindelijk breekt een revolutie uit en wordt het kamp in brand gestoken.

In 1998 volgt er nog een derde film, Addams Family Reunion, een straight to tv-film van Warner Home Video. Deze film is bedoeld als pilot voor een nieuwe tv-reeks met Tim Curry en Darryl Hannah als Gomez en Morticia. In deze film belandt de familie per ongeluk op een verkeerde familiereünie waar ze te maken krijgen met een man die een moord wil begaan om het familiefortuin te erven. Om de film en bedoelde tv-reeks geschikt voor kinderen te maken, verliest de initiële zwarte humor aan kleur en wordt de film erg slecht onthaald. Nicole Fugere vertolkt hierin Wednesday.

Addams Family Reunion mondt in 1998 alsnog uit in de tv-reeks The New Addams Family, die vijfenzestig afleveringen oplevert. Sommige afleveringen zijn remakes van de oorspronkelijke tv-reeks uit 1964-1966. Nicole Fugere herneemt als enige uit de pilootfilm haar rol als Wednesday. Haar rol en die van Pugsley zijn voor deze reeks veel groter geworden en focussen zich meer op hun gewelddadige en sadistische natuur. Uit de films blijkt ook dat Fester Gomez' broer is en niet langer Morticia's oom zoals in de oorspronkelijke tv-reeks.

The Addams Family blijft tv- en filmmakers aanspreken. In 2009 volgt een goed onthaalde Broadway-musical met Krysta Rodriguez als oorspronkelijke Wednesday. De musical reist na twee jaar opvoeringen in New York in 2011 door Noord-Amerika, in 2013 volgt de rest van de VS en belandt ook in Azië en in 2017 en 2021 volgt Groot-Brittanië. Na eerdere opvoeringen in 2012 beleeft de musical in de Braziliaanse stad São Paulo een revival in 2022. Ook in Zweden, Australië, Argentinië, Finland, Peru, de Filippijnen, Duitsland, Italië, Mexico, Frankrijk, Oekraïne, Malta en Rusland volgen doorheen de jaren vele opvoeringen. Wednesday wordt hierbij telkens door andere actrices gespeeld.

In 2010 kondigt Illumination Entertainment in samenwerking met Universal Pictures aan dat het de filmrechten heeft verworven van Charles Addams' cartoonreeks. Gebaseerd op diens oorspronkelijke tekeningen staat een stopmotionfilm in de steigers met Tim Burton als co-schrijver en co-producer die de film eventueel ook zou regisseren. Twee jaar later strandt het project en is de film gecanceld.

In 2019 komt een 3D-animatiefilm in de zalen, geregisseerd door Conrad Vernon. Hiervoor spreekt Chloë Grace Moretz de stem van Wednesday in. Een woedende menigte dorpelingen verjaagt de Addamsen tijdens het huwelijk van Gomez en Morticia. Het echtpaar en Thing besluiten te verhuizen naar New Jersey waar ze in een verlaten asiel op een heuvel gaan wonen. Dertien jaar later wonen ze nog steeds geïsoleerd op hun plek. Nadat ze confetti en een ballon op het landgoed vindt, wil Wednesday de wereld verkennen. Ze overtuigt haar moeder om naar school te mogen gaan, waar ze onder meer dode kikkers die ontleed moeten worden weer tot leven wekt. Ze neemt het ook op voor gepeste kinderen tegen hun pestkoppen.

Het budget van 24 miljoen dollar raakt ruimschoots terugverdiend met een recette van 203 miljoen dollar. Groen licht voor een sequel, The Addams Family 2, die in 2021 wordt gereleased. De film geldt ondanks een opbrengst van 120 miljoen dollar als een flop in vergelijking met de eerste 3D-animatiefilm. Omdat Gomez vindt dat zijn kinderen van hem en Morticia vervreemden, gaan ze op een roadtrip. Een advocaat komt eerst nog beweren dat Wednesday bij de geboorte werd verwisseld met een andere baby en zodoende geen Addams zou kunnen zijn. Hij zet de achtervolging in.

Voor een webreeks creëert Melissa Hunter, een van de schrijvers en producers van de tv-reeks She-Hulk, in 2013 een volwassen versie van Wednesday in Adult Wednesday Addams, een parodie op de franchise. Hunter speelt zelf het titelpersonage in dertien korte afleveringen die Hunter tot in 2015op YouTube zwiert. Wednesday heeft het ouderlijke huis verlaten en is verhuisd naar Los Angeles waar ze een appartement zoekt, gaat solliciteren, op internetdates ingaat en heel wat onfortuinlijke ontmoetingen en situaties meemaakt.

Hunter wordt echter juridisch gesommeerd de reeks van het internet te halen omwille van inbreuken op copyrights en het ongeoorloofd gebruik van de personages. Dat weghalen lukt niet echt.

Na al die jaren en decennia is The Addams Family uitgegroeid tot "een van de meest iconische families in de Amerikaanse geschiedenis, samen met de Kennedy's", aldus The Telegraph. De familie beïnvloedt Amerikaanse strips, films en tv-reeksen en is een grote inspiratiebron voor gothic subcultuur en mode. TV Guide benoemt de oorspronkelijke tv-reeks in een top-60 van grootste tv-families als een design voor latere cartoonfamilies, zoals The Flintstones en The Simpsons. In 2017 neemt Empire Christina Ricci's vertolking van Wednesday op in een lijst van de honderd beste filmpersonages.

In 2022 blikken Tim Burton (de eerste vier als regisseur), Gandja Monteiro en James Marshall acht afleveringen in van de reeks Wednesday die op Netflix wordt uitgezonden. Alfred Gough en Miles Millar zijn de producenten. De reeks volgt Wednesday's lotgevallen op het internaat Nevermore waar Gomez (Luis Guzmán) en Morticia (Catherina Zeta-Jones) nog school hebben gelopen. Haar medeleerlingen zijn allen monsterlijke outcasts, terwijl Wednesday, gespeeld door Jenna Ortega, met paranormale gaven begiftigd is en haar gothische cool ten volle uitspeelt. Ortega is uitgekozen omdat ze met haar latina-afkomst dezelfde afkomst als de familie weergeeft. De reeks ontpopt zich tot een moordmysterie waarin een lerares, gespeeld door Christina Ricci, een dubbele rol speelt. De opnames voor de tv-reeks vinden plaats in de Zevenburgse Alpen, ook wel Transsylvaanse Alpen of Zuidelijke Karpaten in Roemenië en een stadje in dit land. Danny Elfman, een trouwe trawant van Tim Burton, zorgt voor de soundtrack. Hij componeerde ook de muziek voor de tv-reeks The Simpsons en de Batman-films van Burton.

Na de première op 23 november 2022 verbreekt Wednesday na een week het record voor best bekeken Engelstalige serie met wereldwijd 341,2 miljoen bekeken uren. Het doet daarbij beter dan seizoen 4 van Stranger Things datzelfde jaar. In 83 landen wordt het de nummer 1 van meest bekeken Netflix-reeksen. Nielsen Media Research meet ook het aantal kijkminuten in de eerste week. Met zes miljard minuten is dat het hoogste aantal sinds de oprichting van de kijkcijferfirma. Na drie weken is Wednesday de tweede meest bekeken Engelstalige Netflix-reeks ooit en heeft het bij benadering 150 miljoen huishoudens bereikt met in totaal meer dan een miljard bekeken uren.

Een door Ortega bedacht dansje, op het nummer Goo Goo Muck van The Cramps, gaat keihard viraal op onder meer TikTok, waarbij vooral meisjes het dansje integraal nadoen. Een Instagram Reel van het elfjarige Belgische kindsterretje Ella Kasumovic uit Belgium's Got Talent is op het moment van schrijven al 63 miljoen keer bekeken. Het dansclipje uit de tv-reeks zelf is op YouTube al meer dan 30 miljoen keer bekeken. Hetzelfde dansje gaat ook viraal met een versnelde weergave van het nummer Bloody Mary van Lady Gaga. De zangeres herself, maar ook celebrities als Kim Kardashian, nemen deel aan de trend.

Uiteraard komen er nieuwe seizoenen van Wednesday. De voorbereidingen voor het tweede seizoen zijn gestart in december 2022.